Strefa Bydło

Kontrola świeżo wycielonych krów

Agnieszka Wilczek-Jagiełło
UP Lublin

 

Jednym z wyznaczników prawidłowego zarządzania stadem jest utworzenie i podział stada na grupy technologiczne zależnie od okresu fizjologicznego, w którym się znajdują. Specjalnie wydzielaną grupę powinny stanowić krowy w początkowym okresie laktacji (dotyczy to zwłaszcza pierwszych 4-6 tygodni laktacji).

 

                Na tym etapie produkcji zwierzęta spotykają się z licznymi czynnikami stresowymi tj. stres związany z porodem, zmianą w dawce pokarmowej i przemieszczeniem do nowej grupy produkcyjnej. Badania pokazują, że stres (a właściwie hormon stresu – kortyzol) jest czynnikiem, który znacząco obniża pobranie przez zwierzęta paszy. Również układ odpornościowy krów świeżo wycielonych jest osłabiony, dlatego należy je odizolować od krów mających problemy zdrowotne spowodowane zakażeniem np. zapalenie wymienia.

Uwaga na brak apetytu!

                Rutynowymi czynnościami wykonywanymi na fermach bydła powinny być: stała obserwacja poszczególnych grup technologicznych, kontrolowanie odsetka zwierząt chorych w poszczególnych grupach oraz ocena wydajności i kondycji krów. Podstawowym parametrem, na podstawie którego możemy stwierdzić, że problemy zdrowotne występują w stadzie jest określenie stopnia pobierania paszy przez krowy. Bez wątpienia w oborze wolnostanowiskowej obserwacja apetytu krów jest trudniejsza i bardziej pracochłonna niż w przypadku obór uwięziowych. Szacuje się, że poporodowy brak apetytu i apatia może dotyczyć nawet 70-80% krów w danym stadzie – zwłaszcza w przypadku zwierząt o wysokim potencjale produkcyjnym. Spadek apetytu może być spowodowany wieloma przyczynami m.in. skarmianiem pasz złej jakości (zwłaszcza objętościowych), zbyt gwałtowną zmianą w dawce pokarmowej, złej „fizycznej” struktury paszy, dominacji wieloródek nad pierwiastkami przy stole paszowym lub stresem związanym z przemieszczeniem krów. Inną grupą przyczyn braku apetytu u krów w okresie poporodowym są wszelkiego rodzaju zaburzenia metaboliczne tj. ketoza lub porażenie poporodowe będące rezultatem niedoboru składnika mineralnego – wapnia.

Zaburzony metabolizm i skręt trawieńca

                Schorzenia metaboliczne w okresie poporodowym są głównie rezultatem braku odpowiednich programów dla krów w okresie przejściowym (ok. 3 tygodnie przed ocieleniem) tj. zmiana sposobu żywienia krów w okresie przejściowym. Obecnie również częstym schorzeniem krów w okresie poporodowym jest przemieszczenie i skręt trawieńca. Schorzenie to spowodowane jest prawdopodobnie przesunięciem się żwacza na miejsce opróżnionej w czasie porodu macicy i odsunięciem na lewo hypotonicznego w tym okresie trawieńca przez brzuszny worek żwacza. Prawostronne przemieszczenie żołądka właściwego występuje w okresie kilku tygodni po porodzie, często w okresie szczytowej laktacji. Objawy kliniczne jakie towarzyszą schorzeniu to oprócz zmniejszenia lub całkowitej utraty apetytu również uwypuklenie dolnej części brzucha i odstawienie ostatnich żeber po stronie przemieszczenia, obniżenie linii wypuku bębenkowego, wysokie, dźwięczne tony w linii łączącej staw łokciowy z dołem głodowym. Badaniem rektalnym stwierdza się powiększony kulisty trawieniec po lewej lub po prawej stronie jamy brzusznej.

Poporodowe zapalenie macicy przyczyną późniejszych zaburzeń płodności

                W prawidłowych warunkach, macica krowy powinna ulec inwolucji (powrót do wielkości sprzed ciąży) w okresie 6 tygodni po porodzie. Okazuje się jednak, że u 80-100% krów w pierwszych dwóch tygodniach po porodzie stwierdzane są drobnoustroje zakaźne w świetle macicy. Jeżeli układ odpornościowy samicy działa sprawnie powinna ona sprawnie poradzić sobie z rozwijającym się zakażeniem. W przeciwnym bowiem razie dochodzi do rozwoju poporodowego zapalenia macicy – stwierdzanego zresztą u 40% krów. Objawy tego schorzenia mogą być bardzo zróżnicowane. Dochodzi zazwyczaj do powiększenia macicy oraz obecności patologicznego wypływu z dróg rodnych (koloru brunatnego, ropnego), a także wystąpienia mało charakterystycznych objawów w postaci osłabienia, braku apetytu, wychudzenia, obniżenia laktacji, a w późniejszym czasie także zaburzeń płodności u krów tj, wydłużenie okresu międzyciążowego, powstanie torbieli jajnikowych itd. Chorobie mogą również towarzyszyć objawy ogólne tj. wzrost wewnętrznej ciepłoty ciała lub nawet objawy zatrucia wewnątrzustrojowego (toksemii). Zaleca się regularne obserwowanie krów w kierunku wykrycia przynoszącego spore straty poporodowego zapalenia macicy. Najlepszą metodą są regularne pomiary ciepłoty ciała nowo wycielonych samic do ok. 12 dnia. Temperatura powyżej 39,5°C najczęściej wskazuje na toczący się proces zapalny w obrębie układu rozrodczego lub gruczołu mlekowego. Mierzenie wewnętrznej ciepłoty ciała pozwala na wykrycie nawet 40% przypadków poporodowego zapalenia macicy u krów, podczas gdy obserwacja obecności patologicznego wypływu z dróg rodnych pozwala na identyfikację jedynie 5% przypadków.

Pomocne badania laboratoryjne

                Uzupełnieniem codziennego nadzoru oraz wykonywanego przez lekarza weterynarii badania fizykalnego są laboratoryjne badania monitoringowe w stadzie. Oznaczanie określonych parametrów pozwala na jak najszybsze wychwycenie zagrożeń i odnalezienie zwierząt we wczesnej fazie problemu, gdy nie występują jeszcze objawy kliniczne. Największą przydatność diagnostyczną mają u bydła parametry charakteryzujące gospodarkę mineralną (wapń całkowity i zjonizowany, magnez, fosfor nieorganiczny). Zaburzenia w zakresie stężenia makroelementów mogą skutkować zmniejszonym pobieraniem paszy, spadkiem motoryki przedżołądków i jelit i obniżoną produkcyjnością. Oznaczenie wapnia, magnezu i fosforu pozwala na oszacowanie problemu porażenia poporodowego w stadzie. Należy przy tym pamiętać, że nie wystarczy oznaczenie jedynie wapnia – niskie stężenie wapnia może bowiem wynikać z nieprawidłowych stężeń magnezu i/lub fosforu. Zaleca się, aby w okresie okołoporodowym krew do oznaczeń magnezu pobierać od krów do 12 godzin po porodzie, a do oznaczeń wapnia od 12 do 24 godzin po porodzie. Regularny monitoring poziomu wapnia jest ważny również z tego powodu, że wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że niskie stężenie jest podstawowym czynnikiem ryzyka dla brakowania krów w pierwszych 60 dniach laktacji. Niski poziom magnezu we krwi może z kolei być wskaźnikiem niskiego poziomu poboru paszy przez krowy. U krów w okresie przejściowym oraz tych w początkowym okresie laktacji ważne jest również monitorowanie funkcjonowania wątroby (enzymy wątrobowe) oraz ujemnego bilansu energetycznego (wolne kwasy tłuszczowe WKT i beta-hydroksymaślan BHB). Wśród enzymów wątrobowych stosowanych w diagnozowaniu chorób bydła są: aminotransferaza asparaginowa AST oraz gamma-glutamylotransferaza GGT. Aminotransferaza asparaginowa nie jest specyficznym enzymem wątrobowym i jego wzrost w surowicy krwi może być również wynikiem uszkodzenia mięśni szkieletowych. Jego wzrost jest również odnotowywany w przypadku zatrzymania błon płodowych oraz długotrwałego zalegania. GGT natomiast, mimo że jego obecność stwierdza się w wielu tkankach, wzrost jego poziomu jest bardzo swoisty dla schorzeń wątroby. Oznaczenie zaś WKT i BHB jest dobrym wskaźnikiem bilansu energetycznego w okresie okołoporodowym. Z doświadczeń przeprowadzonych na grupie krów wykazano, że wzrost stężenia WKT jest dodatnio skorelowany ze zwiększonym ryzykiem zaburzeń w okresie okołoporodowym tj. zatrzymanie łożyska, zapalenie macicy, przemieszczenie trawieńca i kliniczna forma ketozy. Również zwiększony poziom BHB może być związany z ryzykiem wystąpienia zaburzeń metabolicznych w okresie poporodowym. Obecność, a także stopień nasilenia toczących się w organizmie subklinicznych stanów zapalnych można ocenić na podstawie tzw. białek ostrej fazy (haptoglobina, fibrynogen). Na podstawie wzrostu ilości białek ostrej fazy nie jest możliwe, co prawda, określenie gdzie toczy się proces zapalny, a także czy jest to proces o charakterze bakteryjnym, czy wirusowym, jednak wzrost tych białek jest proporcjonalny do stopnia nasilenia procesu zapalnego. Wykazano również, że u krów, u których przed porodem odnotowano zwiększony poziom haptoglobiny występuje zwiększone ryzyko przemieszczenia trawieńca w okresie po porodzie.

                Prowadzenie badań monitorujących zdrowie krów mlecznych można ograniczyć jedynie do krów będących w okresie okołoporodowym, bo bez wątpienia jest on najbardziej problematycznym. Tak okrojone badania są tańsze i pozwolą być może na wykrycie problemów krów w tym szczególnym okresie. Wykonanie jednak pełnej analizy całego stada (reprezentacyjna grupa krów z każdej grupy technologicznej) pozwoli poznać pełen obraz stada oraz odnaleźć prawdopodobne źródło problemów. Standardowo, przyjmuje się, że minimalna liczba osobników badanych w danej grupie technologicznej powinna wynosić 5, a maksymalna 10-12 (większa liczba badanych krów może niepotrzebnie zwiększać koszty oznaczeń laboratoryjnych).

                Podsumowując, należy podkreślić, że okres poporodowy to dla krów bardzo trudny czas. Krowy w tym okresie wymagają ścisłej kontroli ich stanu zdrowia, aby wcześnie móc podjąć wszelkie kroki zaradcze i lecznicze. Większość problemów zdrowotnych, jakie dotykają krowy po porodzie mają swój początek w końcowym okresie zasuszania. I to właśnie w tym okresie hodowcy powinni zwrócić szczególną uwagę na właściwe żywienie krów.

Literatura dostępna u autora

 

© 2020 Pro Agricola dom wydawniczy

Wykryto AdBlocka

 

Utrzymanie tej strony jest możliwe dzięki przychodom z reklam.
Aby móc dalej przeglądać tę stronę, prosimy o wyłączenie AdBlocka.