Krzysztof Bilik
Instytut Zootechniki PIB, Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa
Żywienie i odchów cieląt w stadach mięsnych różni się od odchowu cieląt w stadach mlecznych. Cielęta ras mięsnych są bowiem utrzymywane przy swoich matkach i w czasie odchowu wypijają całą ilość mleka wydzielanego przez krowę w okresie laktacji. O wynikach odchowu i wartości zdrowotnej cielęcia decyduje wartość odżywcza siary i mleka matki, higieniczne warunki utrzymania krów w czasie porodu oraz prawidłowe postępowanie z cielęciem po urodzeniu.
W zależności od rasy utrzymywanych krów mięsnych, cielęta w okresie odchowu uzyskują przy urodzeniu masę ciała 36 – 47 kg, w wieku 4 miesięcy 135-175 kg, a przy odsadzeniu w wieku 6-8 miesięcy 209-300 kg (INRA, 1988). Zgodnie z normami żywienia przeżuwaczy IZ PIB-INRA (2009) zasady żywienia cieląt hodowlanych ras mlecznych (cieliczek i buhajków) oraz buhajków przeznaczonych do dalszego opasania nie różnią się w okresie odchowu od urodzenia do osiągnięcia masy ciała 150 kg (tj. wieku 4-6 miesięcy życia). Zakładany dzienny przyrost masy ciała cieląt przeznaczonych do opasania powinien wynosić w tym okresie od 700 do 1000 g, w zależności od rasy i planowanego wieku przy uboju. W okresie odchowu w żywieniu cieląt, należy stopniowo zwiększać ilość pasz stałych, dzięki czemu już w wieku 4 miesięcy mają one dobrze rozwinięty żwacz.
Odchów cieląt ras mięsnych
Przy wczesnowiosennych ocieleniach, pastwisko dostarcza w ciągu roku około 65% paszy dla krowy matki wraz z cielęciem (Petit, 1988). Odpowiednia podaż runi na początku sezonu pastwiskowego, wpływa stymulująco na wydajność mleczną krów matek. W efekcie cielęta, które są niemal całkowicie zależne od matek, mogą w tym okresie życia pobierać wystarczającą ilość (7-10 kg) mleka dziennie. Krowa w tym czasie, może natomiast odbudować rezerwy tłuszczowe swojego ciała wyczerpane w zimie i ponownie dojść do zdolności rozrodczej. Jej regularność decyduje bowiem w dużym stopniu o opłacalności produkcji żywca wołowego w stadach mięsnych. Odbudowę rezerw tłuszczowych ciała krowa osiąga łatwiej na wiosnę niż w późniejszym okresie wypasu, kiedy obniża się ilość i jakość porostu pastwiskowego. Kondycja i rezerwy tłuszczowe ciała krowy mogą być również obniżone pod koniec lata, zwłaszcza wtedy gdy cielę kontynuuje ssanie, a ilość i jakość dostępnego porostu pastwiskowego obniża się, zanim krowy przejdą na zimowe utrzymanie alkierzowe. W takich przypadkach, może zaistnieć konieczność wcześniejszego odsadzenia cieląt od matek lub zastosowania dokarmiania krów i cieląt zielonką koszoną, kiszonką i paszą treściwą.
W pierwszych tygodniach po urodzeniu, niemal wyłącznym pokarmem cielęcia jest mleko matki, które pokrywa jego zapotrzebowanie na wszystkie składniki odżywcze i biologicznie aktywne oraz zapewnia dostarczenie ciał odpornościowych (immunoglobulin – Ig), stanowiących główną osłonę przeciw zakażeniom. Chociaż siara krów mięsnych zawiera znacznie więcej immunoglobulin niż siara krów ras mlecznych, to jednak dużym problem są stosunkowo często występujące ostre biegunki cieląt, zwłaszcza w stadach, w których krowy cielą się w nieodpowiednich pod względem warunków higienicznych pomieszczeniach. Biegunki cieląt, nie stanowią natomiast większego problemu w stadach, w których krowy cielą się poza pomieszczeniami inwentarskimi (INRA, 1993). W celu zminimalizowania częstotliwości ich występowania, powinno się zapewnić cielęciu pobranie odpowiedniej ilości siary (co najmniej 2,5 l/szt.) w 1 godzinie po urodzeniu. Obserwacje przeprowadzone w stadach bydła mięsnego w Szkocji wykazały, że około 15% cieląt ssących nie pobiera wystarczającej ilości siary od swoich matek. Wskazane jest zatem, aby bezpośrednio po urodzeniu, zapewnić słabszym i mniej żywotnym cielętom pomoc przy pierwszej próbie ssania.
Cielęta w miarę wzrostu i spadku mleczności matek, zaczynają pobierać coraz więcej porostu pastwiskowego. W badaniach przeprowadzonych we Francji (INRA, 1988) w stadach krów mięsnych rasy charolais wykazano, że cielęta-buhajki pobierające przy rozpoczęciu wypasu w wieku trzech miesięcy 8 l mleka/dzień, a w wieku ośmiu miesięcy od 3 do 4 l mleka, uzyskiwały (bez dokarmiania paszą treściwą) dzienne przyrosty masy ciała około 1200 g. Wyniki takie uzyskuje się wówczas, gdy dzienna ilość pobieranej przez buhajki w tym okresie suchej masy zielonki (zawierającej w 1 kg SM 0,85 jednostek paszowych – JP), zwiększała się od 1 do 5 kg. Całkowite dzienne zapotrzebowanie zielonki dla krowy matki z cielęciem (jednostki krowa-cielę) jest natomiast względnie stałe i wynosi około 10-12 JP. Cielęta, które we wczesnym okresie odchowu wypijają mniej mleka (6 l/dzień) pobierają jednocześnie od trzeciego miesiąca życia więcej porostu pastwiskowego (średnio o około 0,14 kg suchej masy na każdy kilogram zmniejszonej ilości wypijanego mleka). Jednakże zwiększona ilość pobieranej zielonki pastwiskowej przez ssące cielęta, nie jest w stanie zrekompensować zmniejszonej ilości pobieranego mleka i w efekcie ich dzienne przyrosty masy ciała ulegają obniżeniu o około 80 g na każdy kilogram zmniejszonego pobrania mleka (INRA, 1993).
W razie niedoboru runi pastwiskowej dla pasącego się stada, można zwiększyć pobieranie zielonki poprzez zwiększenie powierzchni wypasanych kwater lub zastosować dokarmianie zielonką koszoną lub kiszonką (INRA, 1993). Jednak znacznie efektywniejszą i często praktykowaną metodą poprawienia dziennych przyrostów masy ciała cieląt w okresie odchowu przy matkach, jest ich dokarmianie paszą treściwą podawaną w specjalnych karmidłach, do których mają dostęp tylko cielęta, a nie krowy. Pasza treściwa (tab. 1) stosowana w dokarmianiu cieląt, powinna być smaczna i zawierać około 120 g białka trawionego w jelicie (BTJ) w jednostce paszowej (INRA, 1988). Dokarmianie cieląt paszą treściwą stosuje się również wtedy, gdy krowa produkuje zbyt mało mleka i kondycja cieląt zaczyna się pogarszać. W wyniku dokarmiania cieląt uzyskuje się poprawę kondycji i zwiększenie dziennych przyrostów masy ciała, w wysokości od 100 do 300 g/ każdy kilogram skarmianej paszy treściwej. Podjęcie ostatecznej decyzji o ewentualnym dokarmianiu cieląt zależy także od kalkulacji ekonomicznej.
Wyniki badań Instytutu Zootechniki
Badania (Strzetelski i in., 2000) nad efektywnością żywienia krów mamek i cieląt ras mięsnych (mieszańców wielorasowych z dominującym udziałem genów bydła rasy limousine lub blonde d’Aquitaine) przeprowadzono w Zakładzie Doświadczalnym IZ Siejnik (województwo warmińsko-mazurskie). Krowy matki z cielętami wypasano na pastwisku kwaterowym średniej jakości. Po zejściu z pastwiska cielęta odsadzano od matek i utrzymywano alkierzowo w oborze ścielonej słomą. W okresie zimowym krowy matki żywiono kiszonką z traw i mieszanką treściwą według norm INRA (1988), a młodzież dawkami pokarmowymi bilansowanymi (według norm IZ-INRA, 1997) na przyrost masy ciała 1200 g/dzień – w grupie buhajków i 700 g/dzień – w grupie jałówek. W skład dziennych dawek pokarmowych wchodziły: kiszonka z kukurydzy, siano łąkowe i pasza treściwa, o składzie (%): śruta z pszenżyta – 40, śruta pszenna – 15, otręby pszenne – 24, poekstrakcyjna śruta rzepakowa – 19 i mieszanka mineralna Formix – 2. Podczas doświadczenia przeciętna masa ciała cieląt wynosiła: przy urodzeniu 41 kg (buhajki) i 36,4 kg (cieliczki), przy rozpoczęciu wypasu 68,6 kg (buhajki) i 57,9 kg (cieliczki), a po zakończeniu wypasu: 220,4 kg (191,4 – 249,4 kg) – u buhajków i 198 kg (192,2-196,3 kg) – u cieliczek (tab. 3). W okresie 160 dniowego żywienia krów matek z cielętami na pastwisku z wydzielonymi przy pomocy pastucha elektrycznego kwaterami, uzyskiwano bez dokarmiania cieląt paszą treściwą przyrosty masy ciała wynoszące średnio: 1004 g/dzień – w grupie buhajków i 869 g/dzień – w grupie cieliczek. Największe nasilenie zachorowań i upadków cieląt, obserwowano w okresie utrzymania alkierzowego, zwłaszcza w miesiącach wczesnowiosennych w ciągu pierwszych kilku tygodni po wycieleniu.
W okresie zimowym dzienne przyrosty masy ciała cieląt wynosiły średnio: 1227 g – w grupie buhajków i 734 g – w grupie cieliczek, przy zużyciu na 1 kg przyrostu masy ciała: 5,3 kg SM; 878 g BO; 524 g BTJ i 4,8 JP – w grupie buhajków oraz odpowiednio: 6,1; 875; 570 i 5,8 JP – w grupie cieliczek (tab. 4).
Odchów cieląt ras mlecznych
Okres pojenia siarą
Podobnie jak w stadach mięsnych również w stadach bydła ras mlecznych w pierwszym tygodniu życia wyłącznym pokarmem cieląt jest siara, która pokrywa zapotrzebowanie noworodka na wszystkie składniki odżywcze. Pierwszy posiłek siary (w ilości 1,5-2,0 l) powinien być podany jak najwcześniej (0,5-1 godzinie po urodzeniu), ze względu na szybko obniżającą się po urodzeniu koncentrację przeciwciał zawartych w siarze oraz malejącą z upływem czasu przepuszczalność ścian jelita cienkiego dla wielkocząsteczkowych immunoglobulin. Stopień odporności cieląt zależy od ilości pobranej siary i zawartości w niej immunoglobulin, gdyż dopiero po około 4 tygodniach wytwarzają one własny system obronny. Jakość siary zależy w dużym stopniu od sposobu utrzymania i żywienia zasuszonych krów. Wytwarzają one przeciwciała typowe dla środowiska i dlatego przez okres około 3 tygodni przed wycieleniem powinny przebywać w tym samym pomieszczeniu, gdzie następuje poród. Dawka pokarmowa dla krów zasuszonych powinna zawierać odpowiednią ilość witaminy A i karotenów, które zapobiegają zachorowaniom cieląt na biegunki i zapalenie płuc. Pozostawienie cielęcia przy krowie nie gwarantuje, że wypije ono po urodzeniu odpowiednią ilość siary w ciągu pierwszych godzin życia. Nie wszystkie bowiem cielęta pozostawione z matkami są zdolne samodzielnie ssać. Badania przeprowadzone w USA na cielętach rasy holsztyńsko-fryzyjskiej (hf) wykazały, że około 60% cieląt żywionych siarą w sposób naturalny, nie miało wystarczającego poziomu immunoglobulin surowiczych (<10 g IgG1/L), podczas gdy przy pojeniu „z wiadra” tylko u 20% cieląt stwierdzono nie wystarczający poziom immunoglobulin. Wykazały one ponadto, że metoda karmienia siarą i sposób odłączenia cielęcia od matki, były głównymi czynnikami zależnymi od człowieka, które wpływały na śmiertelność cieląt w pierwszych trzech tygodniach po urodzeniu. Tak więc karmienie cieląt ras mlecznych „z wiadra” ze smoczkiem lub mleko-automatów uznano za najlepszą metodę zabezpieczenia cieląt przed niedoborem immunoglobulin, natomiast przy karmieniu naturalnym należy odłączyć cielę od matki przed upływem 24 godzin od porodu. Zaleca się, aby ilość siary, którą cielę powinno otrzymać w pierwszej dobie życia wynosiła od 8 do 10% masy ciała, przy czym około 60% siary powinno cielę otrzymać podczas pierwszych 6 godzin życia.
Okres pojenia mlekiem lub preparatami mlekozastępczymi
Prawidłowy odchów cieląt powinien być dostosowany do zmieniających się potrzeb pokarmowych wynikających z rozwoju przewodu pokarmowego. Po urodzeniu cielęta przez okres dwóch pierwszych tygodni życia są właściwie zwierzętami jednożołądkowymi, a objętość trawieńca (wynosząca około 2 l) jest większa od objętości wszystkich przedżołądków (żwacza, ksiąg i czepca). Jednakże już po 6 tygodniach objętość żwacza stanowi 60% objętości żołądków, a po 3-4 miesiącach wynosi już około 25 litrów na 100 kg masy ciała, tj. prawie tyle co u dorosłego osobnika. Wraz z rozwojem anatomicznym następują również zmiany funkcjonalne w żwaczu. Zwiększa się długość brodawek żwacza, a tym samym powierzchnia chłonna błony śluzowej żwacza oraz tempo przechodzenia produktów fermentacji, a zwłaszcza lotnych kwasów tłuszczowych (LKT) ze żwacza do krwioobiegu. Przez kontakty z innymi zwierzętami, paszą i pracownikami obsługi następuje zakażenie mikroorganizmami, w następstwie tego wzrasta mikrobiologiczna aktywność żwacza, związana z trawieniem składników pokarmowych oraz syntezą białka mikrobiologicznego. Obecnie znaczną rolę w wykształceniu się procesów trawiennych u cieląt przypisuje się także składnikom pokarmowym biologicznie aktywnym zawartym w siarze i mleku krów, wykazujących aktywność w świetle przewodu pokarmowego cielęcia. Należą do nich między innymi niektóre hormony, czynniki wzrostu nabłonka i nerwów, czynniki antykarcynogenne, peptydy żołądkowo-jelitowe, pochodne kwasów nukleinowych i aminokwasów oraz inne. Cielęta karmione mlekiem krowim charakteryzują się wyższymi dziennymi przyrostami masy ciała a także lepszym wykorzystaniem składników pokarmowych na 1 kg przyrostu masy ciała, w porównaniu z cielętami karmionymi izo-białkowymi i izo-energetycznymi dawkami preparatów mlekozastępczych, zwłaszcza z wysokim udziałem białka roślinnego. Wynika to głównie z trudności w wytworzeniu takiego składu preparatu, który podobnie jak mleko, byłby dopasowany do potrzeb wynikających ze zmian rozwojowych zachodzących w młodych organizmach.
Wczesne zapewnienie cielętom dostępu do mieszanki treściwej zawierającej również całe ziarna zbóż (jęczmienia, owsa lub kukurydzy) znacznie przyśpiesza rozwój żwacza, zwiększa liczbę cykli przeżuwania i czas trwania tego procesu ze względu na obecność nie zmielonego włókna. Całe ziarno zbóż w odchowie cieląt stosuje się do momentu pojawienia się go w kale, co świadczy o powiększeniu się otworu żwaczowo-czepcowego. Zwykle następuje to po upływie dwóch miesięcy życia cielęcia.
Przy stosowaniu ograniczonych (normowanych) ilości skarmianego mleka lub pójła z preparatu mlekozastępczego, istotne znaczenie ma też właściwe zaplanowanie długości okresu jego podawania oraz wysokość dziennych dawek w kolejnych tygodniach życia cielęcia. Wykazano, że przy skarmianiu tej samej ilości mleka cielęta rosną odmiennie, jeśli zróżnicuje się schemat pojenia i długość okresu pojenia. Korzystniejsze okazało się skarmianie tej samej ilości mleka w krótszym, niż w dłuższym okresie żywienia. Właściwsze okazało się także podawanie cielętom wyższych dawek mleka w krótszym okresie czasu, niż przedłużenie tego okresu i zastosowanie niższych dawek dziennych.
Zgodnie z nowoczesnymi normami żywienia przeżuwaczy IZ PIB INRA (2009) w odchowie cieląt (cieliczek i buhajków) ras mlecznych lub ich krzyżówek z rasami mięsnymi zaleca sie stosować „umiarkowane” (około 350 kg/cielę) dawki mleka pełnego lub pójła z preparatu mlekozastępczego w okresie ośmiotygodniowego wypajania (tab. 5). Aby nie spowodować obniżenia pobierania pasz stałych i opóźnienia rozwoju przedżołądków ilość dziennej dawki mleka pod koniec wypajania powinna się stopniowo zmniejszać. Do 6 tygodnia życia mleko powinno być podawane dwa razy dziennie, a od 7 tygodnia życia można poić cielęta mlekiem lub pójłem z preparatu mlekozastępczego jeden raz dziennie. Przyrosty masy ciała cieląt o dużym kalibrze ciała powinny wynosić w okresie odchowu od urodzenia do 6 miesiąca życia około 800 g/dzień, a masa ciała w wieku 6 miesięcy około 180 kg. Przy odłączeniu od mleka lub pójła z preparatu mlekozastępczego, cielę powinno podwoić swoją masę ciała w stosunku do uzyskanej przy urodzeniu. Wartość pokarmowa mieszanek treściwych dla odchowywanych cieląt powinna wynosić: 0,9-1,0 jednostek paszowych (JP), 100-110 g białka trawionego w jelicie cienkim (BTJ), i nie mniej niż 160 g białka ogólnego w suchej masie. Po ukończeniu 2 miesiąca życia wprowadza się do dawki pokarmowej siano dobrej jakości oraz pasze objętościowe soczyste (zielonkę, kiszonkę z kukurydzy lub kiszonkę z podsuszonej trawy łąkowej). Ponadto w okresie odchowu cielęta powinny mieć stały dostęp do dobrej wody pitnej (najlepiej z poideł), która jest niezbędna do utrzymania prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych zachodzących w organizmie oraz lepszego pobierania pasz stałych. Cielęta, które nie mają możliwości picia wody w okresie odchowu, pobierają mniej (nawet do 30%) mieszanki treściwej.
W okresie pojenia mlekiem lub pójłem z preparatu mlekozastępczego cielęta powinny przebywać w indywidualnych klatkach, z drewnianymi ściankami bocznymi, wyposażonych w podłogę rusztową (drewnianą lub plastikową), uchwyt na wiaderko, korytko na paszę treściwą oraz drabinkę na siano. Zalecaną aktualnie metodą odchowu cieląt w okresie pojenia mlekiem jest ich utrzymywanie w indywidualnych budkach (np. typu Iglo) na świeżym powietrzu. Takie sposoby utrzymania młodych cieląt zapobiegają wzajemnemu obsysaniu i oblizywaniu, chronią przed zakażeniem oraz umożliwiają indywidualne żywienie i traktowanie. Cielęta po odłączeniu od mleka umieszcza się w kojcach grupowych, z których powinno być swobodne wyjście na wybieg.
Pomieszczenie dla cieląt powinno być widne, suche i dobrze wentylowane (ale bez przeciągów), o dobrej termoizolacji podłóg i ścian. Gorące i suche powietrze powoduje wysuszenie błon śluzowych dróg oddechowych, co może prowadzić do rozwoju infekcji. Uszkodzeniu błon śluzowych dróg oddechowych sprzyja również nadmierna koncentracja amoniaku. W celu zapewnienia cielętom odpowiednich warunków bytowania powinno się kojce obficie zaścielać świeżą słomą. Nawet zimne i wilgotne cielętniki można przystosować do odchowu cieląt, ścieląc je obficie słomą oraz wykładając wewnętrzne ściany i stropy matami ze słomy.
Wyniki odchowu cieląt ocenia się najczęściej na podstawie liczby cieląt odchowywanych w stosunku do urodzonych oraz masy ciała osiąganej w poszczególnych miesiącach życia. Wskaźniki te odzwierciedlają stan zdrowotny cieląt oraz tempo ich wzrostu w okresie odchowu, przy określonym systemie i poziomie żywienia. W tym celu powinno się przeprowadzać okresowe ważenia cieląt, aby na tej podstawie móc określić ich dzienne przyrosty masy ciała.
Przykładowy schemat żywienia cieląt ras mlecznych w okresie odchowu od urodzenia do 6 miesiąca życia, przy zakładanym dziennym przyroście masy ciała ok. 800 g przedstawiono w tabeli 5.
Przykład technologii odchowu cieląt ras mlecznych, w tym buhajków przeznaczonych do dalszego opasania w warunkach fermowych
Badania nad efektywnością odchowu cieląt przeznaczonych do dalszego odchowu (cieliczki) lub opasania (buhajki) przeprowadzono na fermie krów mlecznych w Zakładzie Doświadczalnym IZ PIB Kołbacz Sp. z o.o. W pierwszym okresie po odpojeniu siarą (od 6 do 20 dnia życia) cielęta odchowywano w przewoźnych plastikowych budkach typu IGLO z wybiegami. W okresie letnim budki dla cieląt umieszczano na wolnym powietrzu, a w okresie zimowym wewnątrz cielętnika wolnostanowiskowego. W tym czasie cielęta otrzymywały po 6 litrów pójła z preparatu mlekozastępczego (w dwóch dawkach po 3 litry) oraz do woli mieszankę treściwą granulowaną zawierającą w 1 kg: 175 g białka ogólnego i 10 MJ EM. Pójło z preparatu mlekozastępczego podawano przy użyciu mobilnego miksera bezpośrednio do wiaderek ze smoczkiem, umieszczonych w obejmach na przedniej ściance wybiegu, na wysokości około 60 cm od ziemi. Każda budka przeznaczona do odchowu posiadała w przedniej ściance wybiegu dwie obejmy na wstawienie wiaderka z wodą pitną i paszą treściwą. W skład mieszanki treściwej wchodziły: śruty zbożowe (jęczmienna, owsiana, pszenżytnia, kukurydziana), poekstrakcyjna śruta sojowa, wysłodki buraczane suszone i melasowane, makuch lniany, suszone drożdże piwne oraz dodatki mineralne i witaminowe. W następnym okresie odchowu (od 21 do ok. 70 dnia życia) cielęta utrzymywano w cielętniku wolno-stanowiskowym, w kojcach grupowych (po 20 sztuk), ścielonych słomą. Kojce przeznaczone dla tej grupy cieląt, wyposażone były w automatyczne stacje do odpajania pójła z preparatu mlekozastępczego oraz pojemniki z karmnikami na paszę treściwą granulowaną oraz poidła typu wannowego na wodę pitną. W zależności od wieku cielęta pobierały ze stacji paszowej od 4 do 7 l/dzień pójła z preparatu mlekozastępczego oraz do woli mieszankę treściwą granulowaną z udziałem 15-20% całego ziarna kukurydzy. Jednocześnie od 5-6 tygodnia życia cielęta otrzymywały do woli mieszankę pełnodawkową (TMR). Po odpojeniu preparatem mlekozastępczym, cieliczki i buhajki odchowywano do 6 miesiąca życia w oddzielnych kojcach grupowych, ścielonych słomą. W tym czasie zwierzęta żywiono do woli dwa razy dziennie mieszanką pełnodawkową (TMR), przy swobodnym dostępie do siana łąkowego i wody pitnej. Po ukończeniu szóstego miesiąca życia, cieliczki utrzymywano w jałowniku wolnostanowiskowym z wybiegami na głębokiej ściółce, natomiast buhajki w bukaciarni na stanowiskach uwięziowych.
Schemat żywienia cieląt (cieliczek i buhajków) rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej od urodzenia do 180 dnia życia przedstawiono w tabeli 6, a wyniki odchowu podano w tabeli 7. Po zakończeniu pojenia pójłem z preparatu mlekozastępczego masa ciała cieląt buhajków wynosiła ok. 95 kg a cieliczek ok. 91 kg. Dzienne przyrosty masy ciała cieląt w tym okresie kształtowały się w granicach około 775 g w grupie buhajków i około 735 g w grupie cieliczek. Po zakończeniu odchowu, w wieku 180 dni życia buhajki uzyskiwały masę ciała 185-195 kg, a cieliczki 175-180 kg. Średnie dzienne przyrosty masy ciała cieląt w okresie od 71 do 180 dnia życia wynosiły 790 g w grupie cieliczek i około 860 g u buhajków, a w całym okresie odchowu około 760 g u cieliczek i 820 g u buhajków.
W okresie opasania buhajków stosowano monodietetyczny system żywienia w ciągu całego roku dawkami pokarmowymi złożonymi z kiszonki z przewiędniętych traw łąkowych (skarmianych do woli) i paszy treściwej (w ilości 2,5-5,6 kg/dzień) w zależności od masy ciała (tab. 8).
Podsumowanie
Podstawowym warunkiem uzyskania zdrowych i dobrze rozwiniętych cieląt przeznaczonych do opasania jest zapewnienie wysoko cielnym krowom prawidłowego żywienia, właściwej opieki i dobrych warunków utrzymania. W okresie przedporodowym zwracać należy szczególną uwagę na jakość stosowanych pasz, zwłaszcza kiszonek oraz odpowiednie zaopatrzenie w niezbędne składniki mineralne (makro- i mikroelementy) i witaminowe (zwłaszcza witaminy A, D i E oraz karotenoidy). Takie postępowanie przyczynia się do zwiększenia odporności cieląt na schorzenia układu oddechowego i pokarmowego oraz pozwala na uzyskanie zwierząt o prawidłowej masie urodzeniowej. Zastosowanie zaś w okresie odchowu właściwego systemu żywienia cieląt paszami płynnymi (siarą, mlekiem i pójłem z preparatu mlekozastępczego) oraz paszami stałymi (treściwe, siano, kiszonki) wywiera znaczący wpływ nie tylko na wzrost, ale także na rozwój narządów, które w wieku produkcyjnym mogą decydować o przyszłej wartości użytkowej zwierząt przeznaczonych do dalszego opasania, a także o kosztach odchowu i późniejszego użytkowania opasowego. ■