Archiwum

Agnieszka Wilczek-Jagiełło
UP Lublin

Pomimo stałego postępu wiedzy z zakresu fizjologii i patologii zwierząt, schorzenia dróg oddechowych bydła wciąż są jednym z najpoważniejszych problemów w hodowli. Gospodarstwa, w których występuje to schorzenie ponoszą duże straty ekonomiczne związane z upadkami zwierząt, kosztami usług weterynaryjnych oraz wysokim współczynnikiem wykorzystania paszy (zmniejszenie przyrostów). O tym, jak poważny jest problem, niech świadczy fakt, że średnio 25% cieląt zanim ukończy pierwszy rok życia wykazuje przynajmniej jeden epizod zachorowania z objawami ze strony układu oddechowego.

Schorzenia układu oddechowego stanowią problem o charakterze globalnym. W Stanach Zjednoczonych 40-80% wszystkich przypadków zachorowań u bydła dotyczy narządu oddechowego. Podobnie jest w Kanadzie, gdzie podczas epidemii zapalenia płuc schorzenie obejmuje nawet 80-90% pogłowia cieląt.

Chorują głównie cielęta
Cielęta rodzą się z nie w pełni wykształconą odpornością narządu oddechowego (pozbawione komórek produkujących immunoglobuliny w tkance narządu oddechowego), co czyni je szczególnie podatnymi na schorzenia tego narządu. Do momentu wykształcenia pełnej własnej odporności (ok. 3 tydzień życia) cielęta korzystają z przeciwciał uzyskanych od matki drogą siary. Problem pojawia się, gdy z różnych przyczyn cielę nie pobierze po porodzie odpowiedniej ilości siary, bądź też siara została podana zbyt późno. Badania pokazują, że w wielkostadnej hodowli nawet kilkadziesiąt procent cieląt może być podatnych na infekcje dróg oddechowych w wyniku niedostatecznej podaży siary.

Liczne doniesienia naukowe wskazują na udział czynnika stresowego w bronchopneumonii cieląt. Dlatego też, liczba epizodów zachorowań wzrasta po odsadzeniu od matki lub po przetransportowaniu do nowego stada. Bardzo istotne są również warunki utrzymywania zwierząt. Mokra ściółka, przeciągi i nadmierne zagęszczenie zwierząt to czynniki predysponujące do występowania schorzeń dróg oddechowych.


Wieloczynnikowe podłoże schorzenia
Bezpośrednio, za rozwój zapalenia płuc odpowiadają czynniki biologiczne: wirusy (BRSV, PI3, BoHV-1); bakterie (M. haemolytica, P. multocida, H. somnus) oraz Mycoplasma spp. Zazwyczaj patogeny te są obecne w stadzie cały rok, natomiast wybuch choroby oraz objawy kliniczne mają charakter sezonowy i pojawiają się w okresie jesienno-zimowym. Zasadniczo, większość infekcji oddechowych to infekcje mieszane: wirusowo-bakteryjne. Dlatego też objawy kliniczne i zmiany patologiczne wywołane chorobą są mało charakterystyczne i nie pozwalają na identyfikację czynnika wywołującego chorobę jedynie na podstawie objawów klinicznych. Standardowe objawy kliniczne bronchopneumonii obejmują: stany podgorączkowe z epizodami gorączki, przyspieszenie oddechów, duszność, apatia, osłabienie apetytu i zmniejszenie masy ciała, kaszel, obfite, surowiczo-śluzowe i ropne wypływy z nosa i oczu. Badaniem lekarskim stwierdza się szmery oskrzelowe z wyraźnymi tarciami słyszalnymi nieraz bez użycia fonendoskopu. Częstymi objawami towarzyszącymi chorobom układu oddechowego jest biegunka, zaburzenia ośrodkowego układu oddechowego, zapalenie i zwyrodnienie nerek.


Czym leczyć?
Leczenie schorzeń narządu oddechowego w dużej mierze jest ograniczone do użycia antybiotyków. O skuteczności terapii często decyduje wczesne zastosowanie leku. Dlatego też często podaje się antybiotyki o szerokim spektrum działania (antybiotykoterapia empiryczna) przed uzyskaniem wyników antybiogramu i ustaleniem oporności oraz wrażliwości wyizolowanych bakterii. Wybór antybiotyku powinien być również podyktowany jego skutecznością wobec Mycoplasma spp. (np. streptomycyna, neomycyna, tylozyna). Leczenie wspomagające obejmuje podawanie środków przeciwzapalnych, które zapobiegają niszczeniu tkanki płucnej hamując kaskadę zapalną i pomagają w szybszym powrocie do zdrowia. Dodatkowo, można stosować środki wykrztuśne oraz surowice odpornościowe lub immunoglobuliny, które w cięższych przypadkach pneumonii znacznie wzmacniają działanie antybiotyków i leków przeciwgorączkowych.

Profilaktyka jest najważniejsza
W przypadku schorzeń oddechowych cieląt leczenie jest drogie i mało efektywne, dlatego najważniejsze w zwalczaniu choroby są odpowiednie zabiegi profilaktyczne tj.:
■    ograniczenie czynników stresowych (np. nadmierne zagęszczenie zwierząt),
■    zapewnienie cielętom optymalnych warunków mikroklimatycznych (temperatura, wilgotność, wentylacja),
■    umożliwienie cielętom pobranie siary bezpośrednio po porodzie,
■    kontrola sanitarna oraz kwarantanna cieląt wprowadzanych do stada,
■    unikanie zaburzeń metabolicznych u krów w późnej ciąży (cielęta – wcześniaki mają nieprawidłowo wykształcony surfaktant płucny, co skutkuje spadkiem odporności tkanki płucnej),
■    stosowanie szczepień ochronnych.