Strefa Bydło

Wybór odmian kukurydzy na kiszonkę w zależności od warunków glebowych i klimatycznych

Anna Weber, Hubert Waligóra
Katedra Agromonii, Uniwersytet Przyrodniczy Poznań

 

Kukurydza odgrywa ważną rolę w żywieniu zwierząt gospodarskich. W chowie bydła mlecznego i mięsnego kiszonka z całych roślin kukurydzy stanowi priorytetową energetyczną paszę objętościową. W 2012 roku areał produkcji kukurydzy z przeznaczeniem na kiszonkę wynosił ok. 425 tys. ha (wg GUS), co stanowiło ponad 60% całkowitego obszaru uprawy tej rośliny.

 

 

 

Wybór odmiany kukurydzy jest jednym z głównych kryteriów warunkujących powodzenie w uprawie tej rośliny na paszę oraz ma duży wpływ na efekty produkcyjne u bydła. Aktualnie wszystkie odmiany są mieszańcami charakteryzującymi się właściwym wigorem oraz odpowiednim wyrównaniem siewek. Dobra odmiana kiszonkowa kukurydzy powinna zawierać od 32 do 36% suchej masy w całych roślinach w okresie zbioru. Nie można jednak zapominać o tym, że to udział kolb w kiszonce warunkuje wartość energetyczną przyszłej paszy. Właśnie ziarno charakteryzuje się koncentracją energii, a jego ilość w kiszonce stanowi o jakości paszy. Znacznie niższą wartością energetyczną charakteryzują się liście i łodygi. Ponadto ich skład i wartość odżywcza jest w znacznej mierze zależna od czynników meteorologicznych i agrotechnicznych, dlatego ich duża zawartość w kiszonce nie podnosi jej jakości.

Poprzez dobór odpowiedniej odmiany można w znacznym stopniu złagodzić negatywne skutki niesprzyjających warunków środowiskowych m.in. takich jak obniżona zasobność gleby, niezadawalający rozkład opadów, niskie temperatury wiosną i jesienią. Reakcja odmian na te czynniki jest odmienna. Dlatego przed podjęciem decyzji o kupnie określonych nasion mieszańca, należy zgromadzić jak najwięcej informacji o danej odmianie. W tym celu bardzo przydatne mogą okazać się oznaczenia występujące w opisach mieszańców. Odmiany typu flint mogą być wysiewane w chłodniejszą glebę, wolno nagrzewającą się, gliniastą. Odznaczają się dobrą tolerancją na chłody. Ziarniaki tego mieszańca mają okrągły kształt i wolno oddają wodę. Dlatego odmiany kukurydzy o ziarnie typu flint uprawiane są głównie z przeznaczeniem na kiszonkę. Odmiany typu dent charakteryzują się słabszą tolerancją na chłody, a wysiew powinien następować w dobrze nagrzaną glebę. Mieszańce typu dent znajdują zastosowanie w rejonach cieplejszych, gdzie ryzyko wystąpienia chłodów jest mniejsze. Ziarniaki w późniejszej fazie rozwojowej gwałtownie zaczynają oddawać wodę, dlatego odmiany typu dent uprawia się najczęściej z przeznaczeniem na ziarno. W celu kumulacji najcenniejszych zalet tych dwóch typów stworzono formę pośrednią semi flint/semi dent.
Coraz częstszym dylematem producentów kukurydzy jest wybór wczesności mieszańca. Jest ona określana za pomocą liczby FAO, a odmiany kukurydzy dzielimy na 4 grupy: wczesne, średnio wczesne, średnio późne oraz późne. Klasyfikacja skalą FAO opiera się na przyrównaniu nowej odmiany z zatwierdzonymi wzorcami wczesności. Dla mieszańców kiszonkowych podstawą ich obliczeń jest zawartość suchej masy w całych roślinach.
Odmiany wczesne szybciej osiągają kolejne fazy rozwojowe, natomiast odmiany późniejsze najczęściej charakteryzują się większym potencjałem plonowania.


Ze względu na różne warunki pogodowe i glebowe, Polskę dzieli się na trzy rejony uprawy kukurydzy. W każdym z nich zaleca się uprawę odmiany kukurydzy z innej grupy wczesności. Rejon I obejmuje południowo-zachodnią i południowo-wschodnią Polskę. Tam na kiszonkę najczęściej uprawiane są odmiany do FAO 300. Rejon II to środkowa część kraju, tu uprawia się kukurydzę na kiszonkę odmiany FAO do 280. Rejon III czyli północna i podgórska część kraju, gdzie uprawiana jest kukurydza na kiszonkę odmiany FAO do 240.
Najczęściej dłuższy okres wegetacji roślin wiąże się z większą liczbą dni asymilacji, a co za tym idzie wyższymi plonami. Dlatego odmiany późniejsze zazwyczaj wytwarzają większe plony. Natomiast zasiew odmian wczesnych niesie ze sobą takie korzyści jak mniejsze ryzyko uprawy oraz łatwiejsza organizacja jesiennych prac polowych. Ważne jest, aby kukurydzę zbierać w stadium dojrzałości „czarnej plamki”, gdyż osiąga ona wówczas maksymalną wydajnością skrobi z hektara. Ostatnio zwraca się uwagę na tzw. linię mleczną w ziarniakach, która powinna być w 1/2 lub w 2/3 od podstawy ziarna (optymalna wilgotność w okresie zbioru całych roślin na kiszonkę 67-65%). Niestety, w praktyce nierzadko siane są odmiany zbyt późne w stosunku do rejonu i terminu zbioru. Rośliny w tym przypadku dają wysokie plony świeżej masy, lecz jakość kiszonki z nich wyprodukowanej jest często niezadawalająca, szczególnie dla wysokowydajnych krów. Przy doborze odmiany trzeba również wziąć pod uwagę fakt, że znaczący deficyt wody po kwitnieniu i w okresie wypełniania kolb może powodować przedterminowe dojrzewanie roślin, szczególnie podatne są odmiany o ziarnie typu dent. W takiej sytuacji mieszańce plonują niżej niż pozwala im na to potencjał. Dłuższy okres zbioru kukurydzy kiszonkowej umożliwiają odmiany typu „stay green”, przejawiają one zdolność dojrzewania ziarna przy opóźnionym zasychaniu wegetatywnych części rośliny. Ponadto nowe odmiany często wykazują mniejszą odporność na choroby fuzaryjne i wyleganie, co również sprzyja wydłużeniu terminu zbioru.


Liczba odmian kukurydzy przeznaczonej na kiszonkę jest duża. Ilość mieszańców zarejestrowanych w Centralnym Ośrodku Badań Roślin Uprawnych zmienia się każdego roku. Obecnie znajduje się w nim ponad 150 odmian przeznaczonych na kiszonkę i ziarno. Spośród tak licznej listy nie jest łatwo dokonać wyboru. W tym celu warto spojrzeć na Porejestrowe Doświadczalnictwo Odmianowe i Rolnicze z 2011 roku prowadzone przez COBORU.
Warto również zwrócić uwagę na nowe propozycje firm hodowlanych.

Odmiany wczesne
Surezzo – hodowca Saaten Union. Mieszaniec wczesny o liczbie FAO 210-220. Charakteryzuje się szybkim rozwojem początkowym. Rośliny mają dobrą strawność substancji organicznych. Nadaje się do uprawy w chłodniejszych regionach. Odmiana ma przeznaczenie zarówno na kiszonkę, jak i ziarno.
P7905 – hodowca Pionieer. Odmiana zaliczana do grupy wczesnej o FAO 220. Mieszaniec charakteryzuje się wysokimi plonami suchej masy oraz znakomitą strawnością łodyg i liści. Rośliny są średnio wysokie, o mocnych łodygach, co zapobiega wyleganiu. Wykazują wysoką tolerancję na plamistość liści.
P8017 – hodowca Pionieer. Mieszaniec na kiszonkę o liczbie FAO 220. Plonuje wysoko i stabilnie, daje wysoki plon suchej masy. Rośliny charakteryzują się dobrym wzrostem początkowym. Są średnio wysokie, o mocnych łodygach.
Skarb – hodowca HR Smolice. Odmiana o liczbie FAO 220. Ziarno występuje w typie semi-flint. Na kiszonkę zaleca się uprawiać na terenie całego kraju. Rośliny charakteryzują się bardzo dobrym wczesnym wigorem i tolerancją na mniej zasobne stanowiska glebowe. Odmiana jest w typie stay green. Rośliny odporne są na wyleganie i głownię guzowatą.

Odmiany średnio-wczesne
LG 30.217 – hodowca Limagrin. Mieszaniec o liczbie FAO 230, należący do grupy średnio-wczesnych. Cechuje się bardzo dużym potencjałem plonowania na kiszonkę. Odmiana sprawdza się w każdych warunkach uprawy. Rośliny mają bardzo szybki wzrost początkowy. Ziarno występuje w typie flint/dent. Odmiana rekomendowana jest do uprawy na terenie całej Polski.
Mas 17. G – hodowca Maisadour. Odmiana o liczbie FAO 230. Odznacza się wysokim plonowaniem zarówno na glebach dobrych jak i średnich. Rośliny charakteryzują się wysoką zdrowotnością przez cały okres wegetacji.
Amamonte – hodowca KWS. Odmiana nalężąca do grupy średnio wczesnych o FAO 250. Rośliny są bardzo wysokie, w typie stay green. Charakteryzują się stabilnym plonem suchej masy ogólnej i kolb. Uzyskuje się z nich bardzo wysoki plon energii o średniej koncentracji w kiszonce. Rośliny mają dobrą tolerancję na chłody wiosną i jesienią.
Dynamite – hodowca Maisadour. Mieszaniec o liczbie FAO 250. W plonie kolb występuje bardzo wysoka zawartość skrobi. Rośliny charakteryzują się wyjątkowym wigorem początkowym. Można ją uprawiać na glebach od klasy I do V.
P7902 – hodowca Pionieer. Mieszaniec na kiszonkę o FAO 250. Charakteryzuje się bardzo wysokim potencjałem plonowania. Rośliny odznaczają się bardzo dobrym wzrostem początkowym oraz wysoką tolerancją na chłody i głownię guzowatą. Odmiana ma wysoką strawność ogólną.

Odmiany średnio późne
Gross – hodowca KWS. Mieszaniec o liczbie FAO 260. Rośliny wykazują dobrą tolerancję na helmintosporiozę i fuzariozę. Odmiana jest w typie stay green. Rośliny charakteryzują się bujnym ulistnieniem oraz odpornością na wyleganie. Kolby są bardzo długie, typu flex. Kiszonka z tej odmiany wykazuje bardzo wysoki udział ziarna.
P9027 – hodowca Pioneer. Odmiana o liczbie FAO 260. Poleca się ją na kiszonkę, jak również na ziarno. Mieszaniec cechuje się wysokim potencjałem plonowania. Łączy w sobie wysokie plony, szybkie dojrzewanie oraz wysoką zawartość skrobi. Odmiana charakteryzuje się bardzo dobrym wzrostem początkowym. Rośliny są średnio wysokie, o mocnych łodygach. Kolby osadzone są nisko, szybko dojrzewają. Mieszaniec polecany jest na stanowiska glebowe począwszy od wilgotnych i zimnych po suche i piaszczyste.
Kandis – hodowca KWS. Odmiana o liczbie FAO 270. Rośliny są wysokie, o dobrze wypełnionych kolbach z ziarnem typu dent-flint. Występuje bardzo dobra strawność całych roślin na poziomie 72,5 – 74,5%. Odmiana o silnym efekcie stay green, co umożliwia bardzo długie okno żniwne.
Sunmark – hodowca Saaten Union. Odmiana zaliczana do grupy średnio późnej o FAO 270. Rośliny są kompaktowe o wysokim potencjale plonu. Bardzo wcześnie zaczynają magazynować skrobię, co przyczynia się do elastycznego terminu zbioru. Duża koncentracja energii występuje już na początku dojrzałości do kiszenia. Odmiana charakteryzuje się wysokim plonem skrobi oraz długim czasem zbioru.

Odmiany późne

KWS 9361 – hodowca KWS. Odmiana zaliczana do grupy późnej o FAO 300. Charakteryzuje się średnią koncentracją energii w kiszonce. Występuje przeciętna strawność całych roślin. Z roślin otrzymuje się bardzo wysoki plon suchej masy i energii.
P0746 – hodowca Pioneer. Odmiana o liczbie FAO 320. Mieszaniec typu dent na kiszonkę lub biogaz. Rośliny są bardzo wysokie, o mocnych łodygach. Występuje niskie osadzenie kolb. Rośliny charakteryzują się dobrym wzrostem początkowym oraz tolerancją na głownię. Mieszaniec odznacza się dobrą kombinacją wysokich plonów zielonej i suchej masy.

 

© 2020 Pro Agricola dom wydawniczy

Wykryto AdBlocka

 

Utrzymanie tej strony jest możliwe dzięki przychodom z reklam.
Aby móc dalej przeglądać tę stronę, prosimy o wyłączenie AdBlocka.