Archiwum

Kazimierz Grabowski
Katedra Łąkarstwa, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

 

Łąki i pastwiska stanowią swoistą kategorię użytków rolnych, wymagają więc określonego traktowania. Użytki te, a zwłaszcza ich formy naturalne, zalegają zwykle w obniżeniach terenowych, które cechują odrębności siedliskowe, szczególnie w zakresie warunków glebowych, termiki oraz stosunków wodnych.

 

 

Region północno-wschodniej Polski charakteryzuje się dużym udziałem łąk i pastwisk, znacznie przewyższającym średnią krajową i dlatego gospodarka łąkowo-pastwiskowa w tym regionie powinna odgrywać kluczową rolę w rozwoju rolnictwa, z nastawieniem na chów bydła mlecznego i mięsnego (Grzegorczyk, 1998). Potencjał produkcyjny trwałych użytków zielonych regionu nie jest w pełni wykorzystany.
Szacuje się, że ok. 70% terenów, dawniej zmeliorowanych i zagospodarowanych, kwalifikuje się do renowacji.

Obserwuje się coraz częściej postępujący proces florystycznej degradacji. Polega on przede wszystkim na ustępowaniu z runi gatunków wartościowych, rozluźnieniu darni, opanowaniu zbiorowiska przez trawy małowartościowe i uciążliwe chwasty. W konsekwencji doprowadza on do spadku plonowania zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym. Przyczyn opisanego zjawiska należy upatrywać w sferze czynników przyrodniczo-pratotechnicznych i ekonomicznych.

Według Baryły i Kulika (2006) przyczyną degradacji zbiorowisk trawiastych są zarówno niekorzystne warunki siedliskowe, jak i błędy popełnione w pratotechnice. Degradacja użytków zielonych jest następstwem zmian czynników warunkujących wzrost i rozwój roślinności. Należą do nich:

• Czynniki edaficzne

(degradacja siedliska glebowego):
–    wyjałowienie ze składników pokarmowych,
–    wzrost zakwaszenia,
–    podtopienie, zabagnienie, długotrwały zalew, szczególnie w okresie wegetacji,
–    przesuszenie w wyniku nadmiernego obniżenia poziomu wód gruntowych, zwłaszcza w glebach organicznych (torfowo-murszowych).

• Czynniki klimatyczne:

–    niskie sumy opadów i niekorzystny ich rozkład w okresie wegetacji,
–    wysokie temperatury powietrza i silne przesychanie wierzchnicy glebowej słabo zadarnionych powierzchni,
–    przymrozki wczesnowiosenne i późnojesienne.

• Czynniki antropogeniczne:

–    wadliwa regulacja stosunków wodnych,
–    brak konserwacji urządzeń melioracyjnych,
–    brak lub niskie nawożenie niedostosowane do aktualnej zasobności gleby w składniki pokarmowe i potrzeb roślinności,
–    opóźniony zbiór,
–    zaniechanie użytkowania,
–    zbyt niskie koszenie,
–    pozostawienie skoszonej runi lub niedojadów na pastwisku.
Wydatne pogorszenie zwartości runi oraz zubożenie jej składu, wymaga oczywiście stosownej interwencji pratotechnicznej, na co zgodnie zwraca się uwagę w szeregu pracach łąkarskich.
Dyskusyjną sprawą pozostaje wybór odpowiedniej formy tejże interwencji. Musi ona bowiem uwzględniać stan szaty roślinnej danego obiektu, lokalne warunki siedliskowe (klimatyczno-glebowe i topograficzne) oraz możliwości organizacyjno-techniczne i ekonomiczne gospodarstwa.

Warianty odnawiania (zagospodarowania) zdegradowanych łąk i pastwisk:

• nawożenie i racjonalne użytkowanie,
• podsiew (tradycyjny i za pomocą siewników specjalistycznych),
• pełny obsiew, czyli tzw. metoda pełnej uprawy.

Zagospodarowanie za pomocą nawożenia i racjonalnego użytkowania stosuje się w następujących przypadkach:

• gdy stosunki wodne są właściwie uregulowane,
• gdy w runi zaniedbanych łąk i pastwisk występuje co najmniej 20-30% wartościowych traw i roślin motylkowatych,
• gdy udział uciążliwych chwastów (np. śmiałek darniowy, kłosówka wełnista, chwasty kłączowe) nie przekracza 10% w runi,
• na użytkach zielonych zaliczanych typologicznie do grądów właściwych, zubożałych i połęgowych oraz łęgów właściwych, o zróżnicowanych warunkach wodno-glebowych,
• na terenach falistych (o nachyleniu zboczy pow. 15%), gdzie utrudnione jest wykonywanie zabiegów uprawowych (powierzchniowych lub płużnych) i zachodzi niebezpieczeństwo erozji wodnej,
• gdy orka i zasiew są w ogóle niemożliwe lub bardzo utrudnione (zalewy, mała miąższość, szkieletowość gleby itp.),
• gdy zostanie zlikwidowane bezplanowe i bezpieczne użytkowanie.

Przy tej metodzie konieczne jest zastosowanie dawki tzw. „uderzeniowej”, czyli zwiększonej ilości poszczególnych składników nawozowych, np. fosforowych – powinno się stosować 100% więcej, potasowych o 50% więcej, a azotowych zgodnie z naturalną zasobnością gleby.
W celu uzyskania szybszych efektów renowacji niskoprodukcyjnych łąk i pastwisk za pomocą nawożenia mineralnego należy zmieniać (jeśli warunki pozwalają) okresowo sposób użytkowania. Wypas użytku kośnego powoduje wzrost udziału traw podszywkowych, a tym samym poprawę zadarnienia. Pod wpływem częstego przygryzania i udeptywania racicami zwierząt ustępują uciążliwe chwasty (np. trybula leśna, marchew zwyczajna, rdest wężownik, ostrożeń warzywny, dzięgiel leśny i in.).
Natomiast zmienne użytkowanie (kośno-pastwiskowe) przyczynia się do zwiększenia żywotności wartościowych traw wysokich i roślin motylkowatych, a ograniczenia ilości chwastów w runi.
Pozytywne efekty nawożenia i racjonalnego użytkowania, obserwuje się już w pierwszych latach po jego zastosowaniu.

Zalety:

• niskie koszty zagospodarowania (metoda najtańsza),
• możliwość zastosowania w zróżnicowanych warunkach siedliskowych,
• utrzymanie różnorodności florystycznej zbiorowisk roślinnych.

Wady:

• powolna sukcesja wartościowych gatunków traw i roślin motylkowatych,
• efekty plonotwórcze osiąga się w 2-3 roku użytkowania.

Zdaniem autora, na zaniedbanej łące trwałej zastosowane zróżnicowane nawożenie mineralne, jak też dwu i trzykrotny zbiór, wpłynęły korzystnie na rozwój traw wartościowych w runi. Najlepsze efekty plonotwórcze, potwierdzone statystycznie, uzyskano na łące 2 –kośnej przy 320 kg NPK ∙ha-1, natomiast łąka 3 – kośna najlepiej plonowała przy 480 kg NPK ∙ha-1.
Na łące podsianej najlepiej rozwijały się trawy wysokie (kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa i wyczyniec łąkowy), natomiast nie wykazano istotnych różnic w plonowaniu łąki dwu i trzykośnej.
O powodzeniu technologii podsiewu „tradycyjnego”, jak też siewu bezpośredniego w darń za pomocą siewników specjalistycznych, decydują przede wszystkim:

• aktualny stan runi (stopień degradacji),
• właściwe przygotowanie powierzchni,
• dostosowanie narzędzi (siewników) do warunków glebowych,
• stopień osłabienia konkurencyjności starej darni,
• przestrzeganie terminów agrotechnicznych,
• dobór gatunków (odmian) traw i roślin motylkowatych,
• zabiegi pielęgnacyjne w roku zagospodarowania (Baryła 1996; Grabowski, 1992; Goliński, 1998; Grzegorczyk, 1998; Kozłowski, 1998; Mikołajczak, 1998 i inni).

W oparciu o wyniki własnych, wieloletnich, ścisłych doświadczeń łąkarskich oraz na podstawie dostępnego piśmiennictwa w Katedrze Łąkarstwa UWM w Olsztynie, opracowano kilka poniższych wariantów technologii podsiewu „tradycyjnego” i siewu bezpośredniego w darń z uwzględnieniem różnych warunków glebowo-klimatycznych:

• Powierzchniowe niszczenie darni za pomocą glebogryzarki

Przed przystąpieniem do w/w zabiegu należy bezwzględnie wykosić i usunąć starą (pierwotną) ruń. Jest to zbyteczne w przypadkach, kiedy podsiew stosujemy wczesną wiosną, bądź po zbiorze I pokosu.
W świetle naszych badań i obserwacji, a także wg innych autorów (Baryła i Sawicki, 1998; Bukowiecki, 1974; Kopeć i Misztal, 1988), glebogryzarka dokładnie niszczy oraz rozdrabnia darń mieszając równomiernie jej pozostałość z glebą i przykrywając na żądaną głębokość. Zgodnie z powyższym, jednokrotne gryzowanie gleby organogenicznej zapewnia już dostatecznie silne rozdrobnienie, wyrównanie i wymieszanie wierzchniej warstwy. Ujemnym zjawiskiem może się tu okazać nadmierne spulchnienie, a nawet rozpylenie gleby, które – jak wiemy – przyśpiesza mineralizację i ubytki masy organicznej. Należy również pamiętać, iż w warunkach gleb pobagiennych kolejne zabiegi agrotechniczne winny następować bez przerw, tj. bezpośrednio po sobie. Powyższa zasada tym bardziej jest obowiązująca, im dane siedlisko jest suchsze. Istotne znaczenie przypisuje się też czynności powierzchniowego ugniatania roli, które należy wykonać przy pomocy (ciężkich) wałów łąkowych, przed i po siewie nasion.
Na zwięzłych glebach mineralnych, jak np. w przypadku żuławskich, zabieg gryzowania winien być stosowany kilkakrotnie (minimum 2 razy), przy czym pierwszy przejazd należy wykonać na mniejszą głębokość (7-9 cm), a kolejne – nieco głębiej (10-12 cm). Przy niedostatecznym wyrównaniu powierzchni zaleca się stosować włókę belkową.
Przy prawidłowo dobranych parametrach (wilgotność gleby, prędkość i głębokość robocza maszyny itp.) dwukrotne gryzowanie jest na ogół wystarczające, aby ograniczyć rozwój i konkurencję starej darni.
W następstwie stwarza to korzystne warunki wschodów i początkowego wzrostu podsianym komponentom, częściowo eliminując gatunki niepożądane oraz stymulując regenerację traw luźnokępkowych i rozłogowych.

• Niszczenie darni Roundupem i glebogryzarką

Zmniejszenie siły konkurencyjnej starej darni i skracanie jej żywotności na drodze mechanicznej (poprzez uprawę) nie zawsze jest zadawalające. Często stanowi przyczynę utrudnionego kiełkowania i nierównomiernych wschodów gatunków podsianych. Powyższe uwarunkowania skłoniły w ostatnich latach do poszukiwań innych, bardziej skutecznych rozwiązań w tym zakresie, z wykorzystaniem herbicydów.
Opryski Roundupem przed niszczeniem darni sposobem mechanicznym (najczęściej za pomocą gryzowania w warunkach Żuław i Pojezierza Olsztyńskiego) okazały się bardzo skuteczne. Zdecydowanie zmniejszył się bowiem udział roślin autochtonicznych, a w szczególności perzu właściwego, który – jak powszechnie wiadomo – jest gatunkiem agresywnym na użytkach pobagiennych (gleby torfowo – murszowe). Skuteczność tego zabiegu uzależnia się od powierzchni i zielonej masy roślin, na którą został naniesiony preparat (Roundup). Najskuteczniej działa on, jeśli oprysk zostanie przeprowadzony przed owocowaniem chwastów lub we wczesnych stadiach rozwoju roślin. Omawiany herbicyd zwalcza szerokie spektrum chwastów zarówno 1-roczne, jak i wieloletnie, jedno- i dwuliścienne. Dawki Roundupu winny być zróżnicowane w zależności od aktualnego stanu darni oraz wymaganego stopnia jej zniszczenia (osłabienia). Według doświadczeń prowadzonych w Katedrze Łąkarstwa dawka preparatu 5 l∙ha-1 dawała zadowalające rezultaty, a w przypadku słabszego zachwaszczenia chwastami uciążliwymi można ją było ograniczyć do 3 l∙ha-1.

Wykazano, że w warunkach glebowo-klimatycznych Żuław stosowane warianty niszczenia darni przy podsiewie w istotny sposób wpłynęły na produkcyjność łąki trwałej. Zwyżki plonów suchej masy wahały się od 53 do 78% na poletkach odnawianych za pomocą glebogryzarki oraz od 81 do 96% przy stosowaniu Roundupu i gryzowania, w porównaniu do obiektu kontrolnego, czyli starej darni. Z gatunków trawiastych najbardziej przydatnymi do podsiewu okazały się kupkówka pospolita i wyczyniec łąkowy (gatunki przewodnie mieszanek) oraz współkomponenty, takie jak kostrzewa łąkowa i tymotka, co jest sygnalizowane w dostępnym piśmiennictwie.
Poglądy dotyczące odnawiania łąk i pastwisk w różnych krajach ulegały znacznym zmianom na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci. Obecnie proponuje się wprowadzenie najnowszej technologii podsiewu, polegającej na bezpośrednim siewie nasion w starą darń za pomocą specjalnych siewników. Jest to rozwiązanie stosunkowo proste i pod względem ekonomicznym bardzo atrakcyjne.
Korzyści wynikające ze stosowania siewu bezpośredniego w darń w praktyce:

• mniejsza czasochłonność i energochłonność,
• niskie koszty,
• oszczędność nasion (zredukowane ilości wysiewu),
• dobre „zainstalowanie” nasion w glebie,
• lepsze wykorzystanie opadów i retencji wilgoci w glebie,
• krótki okres niemożności wypasu (w przypadku niepowodzenia można wypasać starą ruń),
• możliwości zagospodarowania terenów, gdzie orka jest niemożliwa, bądź niewskazana (mała miąższość gleby, niebezpieczeństwo erozji),
• równoczesny wzrost ilościowy i jakościowy plonu.

Niedociągnięcia technologii siewu bezpośredniego w darń:

• wolniejsze działanie stosowanych nawozów, ze względu na szeroką rozstawę rzędów w niektórych siewnikach specjalnych,
• problemy dotyczące zbitej (sfilcowanej) masy organicznej,
• koszty herbicydów (mogą być wysokie),
• konieczność przestrzegania okresu karencji po opryskach herbicydowych.

Podstawowe ABC udania się siewu w darń, bez uprawy roli:

• odpowiednia wilgotność gleby (w okresie od kiełkowania do fazy krzewienia traw),
• ograniczenie konkurencyjności pierwotnie występującej roślinności (nisko ścięta, bądź wypasiona ruń na wysokość 2-3 cm; eliminacja chwastów przed zabiegiem),
• właściwy termin zabiegu uzależniony od warunków siedliskowych,
• dobór właściwych gatunków (odmian) traw i roślin motylkowatych,
• pielęgnacja powschodowa (mechaniczne lub chemiczne zwalczanie chwastów, nawożenie pielęgnacyjne, wałowanie).

Diagnozowanie i wybór wariantu podsiewu w zależności od stanu runi oraz warunków glebowo-klimatycznych

Wariant 1. Siew bezpośredni w starą darń
Kryteria stosowania metody:

• przy całkowitym braku traw wysokich lub nielicznym ich udziale w runi,
• przy braku lub niewielkim udziale traw niskich w runi,
• przy braku lub nikłym udziale roślin motylkowatych,
• gdy nie występują uciążliwe, trudne do zwalczania chwasty,
• przy rozluźnionej darni i dość wyrównanej powierzchni,
• na płytkich glebach mineralnych lub podłożu silnie kamienistym,
• na glebach organogenicznych, o przerzedzonej darni i rozpulchnionej wierzchniej warstwie,   gdzie w obawie przed degradacją – rozpyleniem zaleca się ograniczać zabiegi uprawowe   do niezbędnego minimum,
• na terenach zdewastowanych przez niewłaściwe użytkowanie,
• na terenach zagrożonych erozją,
• w miejscach nieudanych wschodów wskutek wymarznięcia, wymoknięcia, bądź   niedociągnięć agrotechnicznych.

Harmonogram prac:

• niskie skoszenie starej runi (na wysokość 2-3 cm), zgrabienie i usunięcie zielonej masy,
• nawożenie przedsiewne fosforem 60-90 kg P2O5/ha (ok. 1,3-2,0 q/ha superfosfatu potrójnego) i potasem 40-60 kg K2O/ha (0,7-1,0 q/ha soli potasowej),
• siew nasion w darń (50-60% normy zalecanej przy pełnym obsiewie) za pomocą specjalnego siewnika,
• pielęgnacja młodych zasiewów:

–    koszenie pielęgnacyjne (odchwaszczające) na wysokość 7-10 cm (w zależności od tempa odrastania pierwotnej roślinności) lub ostrożne wypasanie,
–    nawożenie pogłówne azotem 30 kg N/ha (1,0 q/ha saletry amonowej) oraz potasem – 40-60 kg K2O/ha (0,7-1,0 q/ha soli potasowej),
–    konieczne wałowanie gleb organicznych, zwłaszcza w siedliskach posusznych i suchych.

 

Wariant 2. Siew bezpośredni w darń po selektywnym niszczeniu chwastów
Kryteria stosowania metody:

• przy licznym udziale (30-50%) ziół i chwastów łąkowo-pastwiskowych w runi, m.in. mniszka pospolitego, jaskra rozłogowego i ostrego, krwawnika pospolitego, szczawiu zwyczajnego,   kędzierzawego i tępolistnego, gwiazdnicy pospolitej, gęsiówki piaskowej, pokrzywy   zwyczajnej, ostrożenia polnego, situ rozpierzchłego i skupionego i in.
• gdy udział wartościowych traw wysokich, bądź niskich przekracza 10% runi,
• gdy nie występują w runi rośliny motylkowate,
• przy wyrównanej powierzchni i średnim stopniu zadarnienia.

Harmonogram prac:

• uporządkowanie terenu – usunięcie nie zebranych pokosów, niedojadów itp.,
• oprysk herbicydami selektywnymi starej runi:

–    w przypadku wczesnowiosennego podsiewu, oprysk najlepiej wykonać jesienią (w trzeciej dekadzie września) roku poprzedzającego podsiew,
–    przy podsiewie w terminie wiosennym, oprysk wykonać po ruszeniu wegetacji,
–    w terminie podsiewu późnowiosennego lub późnoletniego, oprysk wykonać po wykoszeniu runi, gdy chwasty wytworzą w pełni pierwsze liście. Uwaga! Opryski wykonywane po zbiorze I pokosu lub po wypasie dają gorsze rezultaty.

• nawożenie przedsiewne – wiosną po upływie 7-10 dni od oprysku, fosforem w dawce 60-90 kg P2O5/ha (ok. 1,3-2,0 q/ha superfosfatu potrójnego) i potasem w ilości 40-60 kg K2O/ha (0,7-1,0 q/ha soli potasowej),
• siew nasion w darń (50-60% normy pełnego obsiewu) za pomocą specjalnego siewnika,
• pielęgnacja młodych zasiewów:

–    pierwszy pokos odchwaszczający wykonać na wysokość 7-10 cm (lub lekko wypasać). Przypomina się, jednak że w tym stanie rozwoju runi, bezpieczniej jest ją przykaszać niż wypasać.
–    nawożenie pogłówne w ilości 30 kg N/ha (1,0 q/ha saletry amonowej) i 40-60 kg K2O/ha (0,7-1,0 q/ha soli potasowej) zastosować po pokosie odchwaszczającym.
Przy masowym wystąpieniu gwiazdnicy pospolitej dokonać oprysku Aminopielikiem D – 3,0-3,5 l/ha/300 l wody lub Chwastoxem D w ilości 3,0 l/ha/300 l wody. Chwasty dwuliścienne zwalczać (po wschodach traw) herbicydem Starane 250 w dawce 1,0-1,5 l/ha/300 l wody lub mieszankami: 1,0 l/ha Starane 250 + Chwastox D (3,0 l/ha), bądź 1,0 l/ha Starane 250 + Aminopielik D (2,0 l/ha).

Dobór herbicydów selektywnych na łąki i pastwiska:

• jaskier rozłogowy i ostry, mniszek pospolity, ostrożeń polny, pokrzywę zwyczajną i sity zwalcza skutecznie Aminopielik D 450 SL w dawce 2-3 l/ha lub Chwastox Extra 300 SL (3,5-4,5 l/ha),
• sit rozpierzchły i skupiony opryskiwać ww. herbicydami, gdy rośliny odrosną na wysokość 10-15 cm po jesiennym lub wczesnowiosennym wykoszeniu kęp,
• szczaw kędzierzawy i tępolistny zwalcza skutecznie Asulox 40 SL – w dawce 3-4 l/ha, Glean 75 DF – 20 g/ha, bądź Glean 75 DF (20 g/ha) + Aminopielik D 450 SL – 2,0 l/ha, Aminopielik P 450 SL – 2,0 l/ha lub Starane 250 EC – 1,0 l/ha. W przypadku częstego występowania w runi mniszka pospolitego, szczawiu kędzierzawego i tępolistnego stosować mieszanki herbicydowe: Starane 250 EC (0,6-1,0 l/ha) + Chwastox Extra SL (1,5 l/ha), bądź Starane 250 EC (0,6-0,8 l/ha) + Aminopielik D 450 SL (2,0 l/ha). Uwaga! Po zastosowaniu preparatu Starane 250 wypas zwierząt może nastąpić po 7 dniach, a mieszanek herbicydowych po 21 dniach.

Wariant 3. Siew bezpośredni w darń niszczoną chemicznie Roundupem
Kryteria stosowania metody:

• na terenach zdegradowanych, o rozluźnionej darni i udziale (pow. 50%) uciążliwych chwastów takich jak: wiązówka błotna, szczaw tępolistny, szczaw kędzierzawy, rdest wężownik, sit rozpierzchły i skupiony, pokrzywa zwyczajna, barszcz zwyczajny, trybula leśna, turzyce zbitokępkowe itp.,
• przy dużym udziale kęp śmiałka darniowego (pow. 20%) i innych chwastów jednoliściennych (perz właściwy, kłosówka wełnista, wyczyniec kolankowaty, wiechlina roczna itp.),
• przy całkowitym braku w runi traw szlachetnych i roślin motylkowatych.

Harmonogram prac:

• uporządkowanie obszaru objętego renowacją,
• oprysk starej runi Roundupem:

–    przy wczesnowiosennym terminie podsiewu (termin siewu zbóż jarych), oprysk wykonać    jesienią, po 2-3 tygodniach od zbioru ostatniego pokosu, nie później jednak niż w pierwszej dekadzie października,
–    tereny odnawiane w początkach maja lub po sprzęcie pierwszego pokosu (wypasu) należy opryskać, gdy ruń osiągnie wysokość ok. 10-15 cm. Roundup należy stosować na rośliny będące w fazie intensywnego rozwoju. Chwasty jednoroczne – jedno i dwuliścienne ulegają zniszczeniu w każdej fazie wzrostu. Chwasty wieloletnie jednoliścienne przed, w czasie i po kwitnieniu, natomiast dwuliścienne – w fazie kwitnienia. Przy występowaniu uciążliwych chwastów w runi zadowalające rezultaty otrzymuje się przy 5-6 l/ha Roundupu/300 l wody, w innych przypadkach 3-4 l/ha tego preparatu,
–    nawożenie przedsiewne (jak w wariancie nr 2),
–    siew nasion w darń (100% normy zaleconej przy pełnym obsiewie) za pomocą specjalnego siewnika,
–    pielęgnacja młodych zasiewów (jak w wariancie nr 2).

Podsiew a gospodarka nawozowa
Nawożenie mineralne winno być dostosowane do naturalnej żyzności i zasobności gleby, a także do oczekiwanej dynamiki regeneracji oraz odrastania runi.
Fosfor w dawce 60-90 kg P2O5∙ha-1, powinno się stosować jednorazowo przed niszczeniem darni, natomiast zasilenie potasem (80-120 kg K2O∙ha-1) w dwóch równych dawkach, tj. przed podsiewem i po pielęgnacyjnym pokosie lub wypasie.
Nawożenie przedsiewne azotem nie jest wskazane, gdyż wzmaga tempo odrastania i konkurencyjność pierwotnej roślinności. Nawożenie azotem po siewie nasion ogranicza się do 2-3-krotnego zasilania, przy czym pierwszą dawkę (30 kg N∙ha-1) winno się wprowadzić nie wcześniej niż 2 tygodnie po skiełkowaniu nasion, kolejne po 3-4 tygodniowych odstępach (po pokosach odchwaszczających).
Siew nasion
Przy odnawianiu zdegradowanych użytków zielonych preferuje się gatunki i odmiany dostosowane do lokalnych warunków siedliskowych. Dla ułatwienia wyboru poleca się mieszanki traw i motylkowatych na łąki i pastwiska dostosowane do gleb mineralnych i organicznych o różnym stopniu uwilgotnienia.
Norma, termin i technika siewu
Przy technologii siewu bezpośredniego w darń (z wyjątkiem darni niszczonej Roundupem) stosować 50-60% normy wysiewu mieszanki zalecanej przy pełnym obsiewie.
W regionie północno-wschodnim proponuje się następujące terminy podsiewu:

• w siedliskach okresowo posusznych i suchych, na glebach torfowo-murszowych siew nasion należy wykonać w ostatniej dekadzie kwietnia lub w pierwszej dekadzie maja, a na glebach mineralnych w terminie siewu zbóż jarych,
• w siedliskach wilgotnych – w pierwszej dekadzie maja, bądź po sprzęcie pierwszego pokosu lub wypasu na pastwisku,
• w siedliskach mokrych – po sprzęcie pierwszego pokosu.

W praktyce podsiewu dokonuje się najczęściej od połowy maja do połowy września. Należy pamiętać, że siewy wiosenne są bardziej podatne na zachwaszczenie, natomiast późnoletnie w większym stopniu mogą być narażone na przymrozki, zwłaszcza na glebach organogenicznych.
Na terenach, gdzie występuje nie rozłożona warstwa organiczna, skępienia lub dewastacje powstałe w trakcie wypasu bydła, przed siewem bezpośrednim, zaleca się wykonać płytkie (5-7 cm) gryzowanie darni.


Pielęgnacja powschodowa

Na nowo obsianych terenach szczególną uwagę należy zwrócić na walkę z chwastami. Powinno się je przykaszać w miarę tempa odrastania, przy czym pierwszy pokos pielęgnacyjny należy wykonać po 3-4 tygodniach. Ogranicza to konkurencyjność chwastów w stosunku do roślinności szlachetnej (głównie w zakresie potrzeb pokarmowych), ponieważ odrastają one szybciej niż młode siewki traw i roślin motylkowatych.
Mechaniczna walka z chwastami jest skuteczna głównie w odniesieniu do chwastów jednorocznych. Pokosy pielęgnacyjne powinno się przeprowadzać kosiarką listwową w stanie obeschniętej gleby, aby uniknąć uszkodzeń młodych siewek. Na terenach „świeżo” zagospodarowanych skoszoną biomasę najkorzystniej jest zbierać w formie zielonki. Należy również pamiętać, że w roku odnawiania, użytek w zasadzie nie powinien być wypasany.
W sytuacjach kiedy nowo zagospodarowane łąki i pastwiska są zachwaszczone gatunkami wieloletnimi, nieodzownym zabiegiem pozostaje oprysk herbicydami. Należy jednak zaznaczyć, iż nie można wykonywać go przed wykształceniem u traw 2-3 listków, gdyż wiąże się to zawsze z ryzykiem uszkodzenia, a nawet całkowitego zniszczenia młodych siewek.
Bezuprawowa metoda poprawy łąk i pastwisk, oprócz ekonomicznych wartości posiada duże znaczenie dla środowiska przyrodniczego (zabezpiecza przed erozją, a gleby torfowo – murszowe przed przyśpieszoną mineralizacją). Względy krajobrazowe, turystyczne i rekreacyjne również przemawiają za utrzymaniem i odnową zbiorowisk łąkowo-pastwiskowych.