Strefa Bydło

Mieszanki trawiasto-motylkowate podstawą efektywnej produkcji mleka

Adam Radkowski
Instytut Produkcji Roślinnej/Zakład Łąkarstwa Uniwersytet Rolniczy w Krakowie
Iwona Radkowska
Instytut Zootechniki – PIB, Dział Technologii, Ekologii i Ekonomiki Produkcji Zwierzęcej w Balicach k/Krakowa

 

Każdy trwały użytek zielony charakteryzuje się specyficznym składem botanicznym. Jest on uzależniony od rodzaju gleby, jej zasobności w składniki mineralne i próchnicę, dostępności wody, klimatu itp. Specyfika tych czynników determinuje skład roślin występujących w danym siedlisku. Ilość procentowego udziału poszczególnych gatunków decyduje o przeznaczeniu i sposobie użytkowania.

 

 

W skład runi wchodzą nie tylko trawy, ważnym i nieodzownym elementem florystycznym są rośliny motylkowate drobnonasienne. Podnoszą one wartość pokarmową zielonki, dostarczają niezbędnego białka do paszy, wzbogacają glebę w azot oraz poprawiają jej strukturę. W przypadku tej grupy roślin ważna jest nie tylko ich ilość, ale również rozmieszczenie. Mieszanki traw z roślinami motylkowatymi to dla przeżuwaczy źródło bardzo wartościowej paszy.
W trwałych zbiorowiskach łąkowych udział roślin motylkowatych jest zazwyczaj bardzo niewielki. Ich stała obecność w runi okazuje się możliwa tylko na łąkach 2-kośnych ekstensywnie nawożonych, na których nie natrafiają na silną konkurencję traw. Chcąc pozyskać z łąk lub pastwisk duże ilości zielonki wysokiej jakości, należy stosować odpowiednie i kompleksowe nawożenie oraz 3-krotne koszenie lub 4-5 wypasów, ponadto dobra zielonka zarówno z traw, jak i z roślin motylkowatych występuje przed kwitnieniem tych roślin. W tych warunkach rośliny motylkowate osłabione konkurencją szybciej rozwijających się traw i pozbawione możliwości rozmnażania generatywnego ustępują z runi.
Mieszanki trawiasto-motylkowate stanowią doskonałe źródło paszy w niskonakładowej produkcji mleka. Ich wykorzystanie pozwala na ograniczenie pasz treściwych, ale także kosztów nawożenia azotem. Bardzo ważnym czynnikiem otrzymania paszy odpowiedniej jakości jest optymalny termin koszenia. O wartości energetycznej runi łąkowej oraz zawartości w niej białka i składników mineralnych decyduje przede wszystkim faza rozwojowa. Aby uzyskać jak największe wskaźniki wartości odżywczych pierwsze koszenie należy przeprowadzać w momencie wykłoszenia się 50% pędów generatywnych traw dominujących w runi łąkowej. Aby utrzymać prawidłowe proporcje roślinności wysokiej i niskiej, wskazane jest koszenie do wysokości 5-6 cm.
Skarmianie starszych roślin nie zapewni wystarczającej ilości energii i białka oraz składników mineralnych, które powinny zapewnić produkcję mleka na poziomie 2 litrów z jednego kilograma suchej masy zielonki. Ponadto zbiór w nieodpowiedniej fazie może być przyczyną ustępowania roślin wartościowych z runi. W ostatnich latach udało się wyhodować odmiany, między którymi różnice wczesności wahają się do 35 dni, co ma znaczenie w doborze mieszanek.
Wśród traw gatunkami występującymi niemal w składzie każdej mieszanki są, z traw wysokich: kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis Huds.), tymotka łąkowa (Phleum pratense L.) oraz kupkówka pospolita (Dactylis glomerata L.), natomiast z traw niskich: życica trwała (Lolium perenne L.), wiechlina łąkowa (Poa pratensis L.) i kostrzewa czerwona (Festuca rubra L.).
Z kolei spośród gatunków motylkowatych drobnonasiennych najczęściej uprawianą rośliną jest koniczyna łąkowa (czerwona) (Trifolium pratense L.). Wytwarza ona duży plon zielonej i suchej masy, który jest zasobny w białko, sole mineralne i witaminy. Wiosną rozwija się wcześnie, po skoszeniu szybko odrasta. Jej uprawa wzbogaca glebę w azot, polepsza strukturę, w skutek czego pozostawia po sobie dobre stanowisko dla innych roślin. Odmiany koniczyny czerwonej są krótkotrwałe. Uprawia się je często na gruntach ornych w siewie czystym (jednogatunkowym) lub w mieszankach z trawami. Znajduje także zastosowanie na użytkach przemiennych. W zakładaniu pastwisk trwałych nie są przydatne. W wyniku prac hodowlanych powstały wydajne odmiany tetraploidalne i diploidalne. Różnią się cechami morfologicznymi, ale także właściwościami rolniczo-użytkowymi. Odmiany tetraploidalne cechują się wyższymi roślinami, ale także większymi listkami i kwiatostanami. Są też produktywniejsze i bardziej trwałe, szybciej odrastają po skoszeniu. W mieszankach konkurują z trawami, są także bardziej odporne na porażenie przez raka koniczynowego. Odmiany diploidalne posiadają lepszą plenność nasienną.
Kolejną rośliną motylkowatą, która zasługuje na uwagę jest lucerna mieszańcowa (Medicago x vari Martyn). Największe nasilenie uprawy, a zarazem największe plony zielonki sięgające do 60 ton z ha, są notowane w środkowo – zachodniej części kraju. Jako wysokobiałkowa pasza objętościowa w postaci zielonki, siana lub sianokiszonki, lucerna znajduje duże uznanie rolników w żywieniu bydła mlecznego. Relatywnie najwięcej białka znajduje się w liściach i kwiatostanach (25-32%), natomiast dwukrotnie mniej w łodygach, które zawierają aż 40-50% włókna. Wysokobiałkowe pasze z lucerny, charakteryzuje ponadto korzystny skład mineralny, zawartość aminokwasów egzogennych, soli mineralnych, mikroelementów i witamin. Oszczędności w nawożeniu azotowym oraz pozostawienie dużej masy resztek pożniwnych zasobnych w składniki pokarmowe czynią tę roślinę bardzo pożądaną w płodozmianie. Duże korzyści daje uprawa lucerny w mieszankach z trawami. W ten sposób zmniejsza się zawodność plonowania oraz zwiększa wartość energetyczną paszy poprzez lepsze zbilansowanie składników pokarmowych mieszanki. Lucernę użytkuje się najczęściej dwa lub trzy lata.
Na pastwiskach duże znaczenie gospodarcze ma koniczyna biała (Trifolium repens L.), której główną zaletą jest odporność na udeptywanie przez zwierzęta oraz częstotliwość przygryzania, natomiast mankamentem może być nietrwałość w zbiorowisku roślinnym. Z dotychczasowych obserwacji wynika, że spasanie runi koniczynowo-trawiastych oraz trawiastych nawożonych azotem nie różnicowało wielkości produkcji zwierzęcej uzyskiwanej z jednostki po­wierzchni. Jednak aspekt ekonomiczny takiego żywienia, a szczególnie ochrony jakości wody jest bezsporny z uwagi na niższe koszty związane z nawożeniem oraz stratami skład­ników nawozowych, w tym azotu.
Udział motylkowatych na poziomie 20-40% w mieszance pozwala na zwiększenie plonu białka z użytków zielonych nawet o 1000 kg z ha, poprawia się również zawartość mikro- i makroelementów (potas, wapń, magnez) w paszy. Rośliny motylkowate wzbogacają paszę także w tłuszcze, a obniżają zawartość włókna surowego. Mieszanki motylkowato-trawiaste stanowią paszę bardziej urozmaiconą w porównaniu z czystymi zasiewami motylkowatych i traw. Istotnymi parametrami jakości paszy są wzajemne stosunki poszczególnych składników mineralnych, gdyż decydują one o jej wartości energetycznej, odżywczej oraz smakowej. Ponadto rośliny motylkowate zwiększają strawność paszy i zmniejszają konieczność nawożenia azotem. Mieszanki trawiasto-motylkowate odznaczają się wysokim potencjałem produkcyjnym i korzystniejszym działaniem na środowisko glebowe.

 

© 2020 Pro Agricola dom wydawniczy

Wykryto AdBlocka

 

Utrzymanie tej strony jest możliwe dzięki przychodom z reklam.
Aby móc dalej przeglądać tę stronę, prosimy o wyłączenie AdBlocka.