Gospodarka wodna w uprawie kukurydzy

Anna Weber, Hubert Waligóra
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

 

Wzrost i rozwój roślin uzależniony jest od prawidłowego zaopatrzenia w wodę. Jest ona nośnikiem pierwiastków, składnikiem soków komórkowych oraz bierze udział w procesach fotosyntezy. Ruch wody w roślinie możliwy jest poprzez jej parowanie z aparatów szparkowych oraz z powierzchni liści. Zbyt duża utrata wody, przy jednoczesnym jej małym dostępie z gleby, może hamować rozwój rośliny. Z drugiej jednak strony zatrzymanie transpiracji osłabia dopływ składników odżywczych do wszystkich komórek roślinnych. Ruch wody w roślinie zależy od dużej ilości czynników, takich jak ilości dostępnej wody w glebie, warunków meteorologicznych oraz stadium wegetacji roślin.

 

 

W warunkach klimatycznych naszego kraju kukurydzę można uprawiać we wszystkich rejonach, jednak najkorzystniejsze są regiony zachodni i południowy. W stosunku do innych roślin uprawnych kukurydza nie potrzebuje dużo wody do wyprodukowania 1 kg suchej masy. Trzeba jednak pamiętać, że gatunek ten wytwarza bardzo dużą ilość suchej masy w trakcie całego okresu wegetacji. Kukurydza jest gatunkiem odpornym na krótkie niedobory wody, dzieje się to za sprawą głębokiego, dobrze rozwiniętego systemu korzeniowego. Jej wymagania wodne w całym okresie wegetacji wynoszą ok. 500 mm i są różne w zależności od fazy rozwojowej. Najwyższe zapotrzebowanie na wodę, ok. 200 mm, przypada na okres kwitnienia i zawiązywania kolb, natomiast najniższe (ok. 100 mm) występuje w początkowym okresie wegetacji oraz dojrzewania kolb. Susza w tej fazie rozwojowej powoduje przyspieszanie dojrzewania ziarna. Kukurydza plonując na poziomie ok. 6 t ziarna i 10 – 13 t/ha suchej masy w całym okresie wegetacji pobiera z 1 ha ok. 3 mln l wody, co jest znacznie większą ilością porównując do innych zbóż. Niedobory wody są szczególnie niebezpieczne na gorszych stanowiskach, gdzie obserwuje się wówczas znaczne spadki plonu. Ponadto w okresie kwitnienia szkodliwe działanie mają gwałtowne opady deszczu lub gradu.


W ostatnich latach coraz częściej obserwujemy powtarzające się okresowe susze wiosenne. Meteorolodzy alarmują, że problem ten może pojawiać się systematycznie w kolejnych latach. Najczęściej susze występują w okresach krytycznych dla kukurydzy, na przełomie maja i czerwca. W tym czasie zapotrzebowanie kukurydzy na wodę jest największe. Skutkuje to gorszym zawiązywaniem kolb, słabszym zaziarnieniem oraz mniejszą masą wytwarzanych ziaren. Towarzyszy temu opóźnienie w rozwoju znamion, co wpływa ujemnie na ukazywanie się kolb z liści okrywających. Znamiona znajdujące się w niższej części kolby mogą zdążyć być zapylone, w przeciwieństwie do tych położonych wyżej. W efekcie zaziarnienie kolby występuje tylko częściowo.
W przypadku wystąpienia suszy w pierwszych 2-3 tygodniach po kwitnieniu reakcją obronną kukurydzy jest zahamowanie transportu składników pokarmowych do ziarniaków położonych na szczytowych częściach kolby. Może się zdarzyć, że na kolbach zostaną wykształcone tylko pojedyncze ziarniaki w nasadowej części kolby. Efekty końcowe zależne są od długości trwania i natężenia czynnika stresowego.
Rolnik nie ma wpływu na przebieg warunków pogodowych, może jednak łagodzić ujemne skutki niekorzystnych warunków meteorologicznych, stosując odpowiednie zabiegi agrotechniczne: