Archiwum

Witold Skrzypczak
Hubert Waligóra, UP Poznań

Na przestrzeni ostatnich lat zarówno powierzchnia, jak i zbiory kukurydzy w Polsce i na świecie znacząco się zwiększyły (GUS, USDA). Co prawda pod względem powierzchni uprawy na świecie kukurydza ustępuje pszenicy, zajmując powierzchnię ok. 170 mln ha, ale pod względem zbiorów ziarna zajmuje pierwsze miejsce i w 2011 roku zebrano ok. 880 mln ton, a w dość niekorzystnym 2012 roku zdecydowanie mniej, gdyż ok. 830 mln ton. Spadek ten głównie był spowodowany niekorzystnym przebiegiem pogody w USA oraz w południowej części Europy.

Powierzchnia uprawy i poziom zbiorów kukurydzy w Polsce

Zdecydowanie korzystniejsza sytuacja w uprawie kukurydzy wystąpiła szczególnie w ostatnich dwóch latach w Polsce. Takie stwierdzenie dotyczy zarówno warunków pogodowych z jakimi mieliśmy do czynienia w sezonach wegetacyjnych 2011-2012, jak i wysokich i stabilnych cen za ziarno kukurydzy. Na przestrzeni ostatnich 10 lat w Polsce, powierzchnia uprawy i zbiory kukurydzy na ziarno bardzo mocno się zwiększyła. W 2000 roku zbiory ziarna kukurydzy były na poziomie 923 tys. ton, w 2010 – 1994 tys. ton, w 2011 – 2392 tys. ton, a w rekordowym 2012 roku zebrano ok. 3958 tys. ton (wg GUS). Tym samym, analizując te dane można stwierdzić, że żaden inny gatunek uprawiany w Polsce nie osiągnął w tak krótkim okresie (10 lat) ponad 400%-go wzrostu pod względem zbiorów. Nazwany już wcześniej rekordowym, rok 2012, tak duży wzrost w dużym stopniu zawdzięcza niekorzystnemu przebiegowi pogody w okresie spoczynku zimowego z końcem 2011 roku i początkiem 2012 roku. Jak pamiętamy wiele gospodarstw w naszym kraju straciło nierzadko 100% zasiewów roślin ozimych. Dodatkowo brak materiału siewnego większości zbóż jarych, poza oczywiście kukurydzą spowodował, że rolnikom do obsiania swoich pól pozostała właśnie kukurydza.


Ponad milion hektarów kukurydzy  zasiano w 2012 roku w Polsce

Choć nie dysponujemy konkretnymi danymi, to jednak uważamy, że w poprzednim roku przybyło też wiele nowych gospodarstw, w których zasiano kukurydzę na ziarno pierwszy raz od wielu lat. I tym samym jak połączymy to wszystko w całość, to nie trudno wskazać przyczyny tak dużego areału kukurydzy zasianej zarówno na ziarno i kiszonkę. Według różnych danych w ostatnim roku kukurydzą, z przeznaczeniem na ziarno obsiano od ok. 550 tys. ha (GUS) do ok. 650 tys. ha (PZPK). Do tego możemy dodać jeszcze powierzchnię kukurydzy uprawianej na kiszonkę, której od kilku lat poziom powierzchni się ustabilizował i wyniósł w 2012 roku ok. 440 tys. ha (GUS). Tak duża powierzchnia, wspomniana wcześniej w podtytule (milion hektarów) stawia kukurydzę jako jedną z najważniejszych roślin uprawianych w Polsce.
Czym szczególnym charakteryzuje się kukurydza

Znaczący postęp hodowlany jaki mogliśmy obserwować w ostatnich latach spowodował duże zainteresowanie tą rośliną uprawną zarówno w Polsce, jak i na świecie. Jeszcze 20 lat temu rzadkim przypadkiem była sytuacja, że rolnik np. z Polski północno-wschodniej swoje pola obsiewał kukurydzą, a dzisiaj taka sytuacja nikogo już nie dziwi. Choć kukurydza nadal posiada wysokie wymagania cieplne, to jednak hodowcom udało się wyhodować odmiany na tyle wczesne, że praktycznie bez większego ryzyka można ją uprawiać w większości rejonów Polski. Ponadto jej szybki rozwój fizjologiczny i wegetatywny, jaki niewątpliwie osiąga kukurydza w procesie fotosyntezy pozwala w warunkach podwyższonej wilgotności i temperatury na uzyskiwanie wysokich plonów w porównaniu do innych gatunków zbóż uprawianych w naszym kraju. Poziom temperatur w ostatnich latach nie podlegał w naszym kraju aż tak dużym wahaniom, jak to miało miejsce w przypadku rozkładu i ilości opadów w okresie wegetacji kukurydzy. Większość gleb jakimi dysponuje polski rolnik, to gleby średnie i słabe, gdzie najważniejszym czynnikiem plonotwórczym dla kukurydzy staje się woda. Jak ważny jest to element, to wystarczy przypomnieć lata szczególnie suche w Polsce (2006-2007) i ostatni rok obfitujący w susze w wielu krajach Europy południowo-wschodniej oraz USA. Ten suchy 2012 rok charakteryzował się niskimi zbiorami kukurydzy ziarnowej w niektórych rejonach świata i to w dużym stopniu spowodowało wzrost cen na giełdach światowych. W Polsce mieliśmy sytuację odwrotną i w roku bardzo sprzyjającym dla uprawy kukurydzy większość rolników uzyskiwała plony powyżej 10 ton/ha suchego ziarna (średni plon kukurydzy ziarnowej w Polsce w 2012 roku wyniósł ponad 72 q/ha wg GUS). Tym samym stwierdzamy, że kukurydza w poprzednim sezonie była jedną z najbardziej opłacalnych roślin upranych. Ten fakt potwierdzają wysokie ceny z końca 2012 roku, kiedy to 1 tona suchego ziarna w wielu rejonach Polski kosztowała powyżej 1000 zł brutto. Nawet obniżka cen o około 100 zł na tonie w ostatnim tygodniu lutego nie wpłynęła w znaczący sposób na ciągle utrzymującą się wysoką opłacalność uprawy kukurydzy.


Wysoki eksport kukurydzy z Polski

Duże ilości kukurydzy, szczególnie w dwóch ostatnich miesiącach 2012 roku zostało wyeksportowane z Polski. Zapotrzebowanie polskiego rynku, jak i wysoki eksport miał niewątpliwie duży wpływ na wysokie ceny kukurydzy w tym okresie. Choć na przełomie lutego i marca ceny spadły, to jednak cały czas utrzymuje się wysoki ich poziom. Z raportu komisji europejskiej wynika, że poziom średnich cen dla kukurydzy paszowej w Europie w połowie lutego kształtował się na poziomie od 821 zł/t na Litwie do 1077 zł/t w Słowenii. Średnio dla krajów Unii Europejskiej był to poziom 948 zł/t, a np. w Polsce wynosił 922 zł/t, we Francji 931 zł/t, w Niemczech 961 zł/t, a w Hiszpanii 1007 zł/t. Na tak wysokie różnice w cenie pomiędzy niektórymi krajami w Europie duży wpływ ma na pewno popyt wewnętrzny na ziarno kukurydzy. Jak dobrze nam wiadomo wszechstronność wykorzystania ziarna kukurydzy zarówno na cele spożywcze, przemysłowe, jak i paszowe jest bardzo wysoka. Niestety, zmniejszające się pogłowie np. trzody chlewnej może w najbliższych miesiącach mieć duży wpływ na mniejsze zapotrzebowanie paszowe, co odbije się negatywnie na obecną cenę ziarna kukurydzy w Polsce.


Inne kierunki wykorzystania kukurydzy

Wszechstronne wykorzystanie przemysłowe, szczególnie w USA powoduje, że i w innych częściach świata coraz więcej kukurydzy przeznacza się do produkcji bioetanolu, w przemyśle młynarskim oraz krochmalnictwie. Podobnie jest i w Polsce, czego efektem może być i tak stale rosnące zapotrzebowanie na ziarno kukurydzy przy ewentualnym spadku pogłowia trzody chlewnej. Mamy tutaj, między innymi na myśli możliwości wykorzystania kukurydzy na biogaz. Co prawda budowa biogazowni w Polsce nie przebiega w tak szybkim tempie jak to planowano jeszcze kilka lat temu, ale przy jeszcze większym zaangażowaniu środków z różnych funduszy UE w latach 2014-2020, budowanie biogazowni nabierze szybszego tępa i tym samym pojawi się możliwość produkcji biomasy z kukurydzy na ich potrzeby. A to oznacza kilkadziesiąt kolejnych tysięcy hektarów obsianych kukurydzą.


Mniej materiału siewnego kukurydzy na rynku

Niedogodne warunki pogodowe (susza), jakie panowały w ostatnich dwóch latach, a szczególnie w 2012 roku na południu Europy, gdzie znajduje się wiele plantacji nasiennych, spowodowały wyprodukowanie mniejszej ilości materiału siewnego kukurydzy. Z informacji uzyskanych od firm hodowlanych wynika, że niektórych odmian najbardziej popularnych wśród rolników o choćby wysokim potencjale plonowania będzie w tym sezonie w sprzedaży bardzo mało lub nawet wcale się nie pojawią. Ponadto, sygnały płynące od dystrybutorów materiału siewnego kukurydzy są takie, że już w grudniu poprzedniego roku oraz z początkiem stycznia 2013 roku większość rolników zaopatrzyła się w nasiona. Po prostu, stwierdzenie, że nasiona kukurydzy przed nowym sezonem wegetacyjnym sprzedały się same jest jak najbardziej zasadne. Miejmy tylko nadzieję, że pogoda w końcu zimy nie spowoduje takiego spustoszenia jak w roku ubiegłym, gdyż wtedy naprawdę mogłoby zabraknąć na rynku nasion kukurydzy, przy ewentualnej potrzebie przesiewania ozimin.


Zapasy należy odbudować jak najszybciej

Z powodu niskich plonów spowodowanych suszą w USA, gdzie produkuje się i zbiera najwięcej kukurydzy ziarnowej na świecie, zapasy ziarna kukurydzy zostały mocno nadwątlone. Jeśli do tego dodamy również suszę w Europie południowo-wschodniej, to należy spodziewać się dobrej koniunktury w uprawie kukurydzy również w 2013 roku. Okresowe spadki cen oczywiście mogą się pojawić, ale i tak ich wysoki poziom powinien zagwarantować opłacalność uprawy kukurydzy na zadowalającym poziomie. Trudno też w pierwszych miesiącach nowego roku stwierdzić jakiej pogody możemy się spodziewać od momentu siewu do zbioru kukurydzy, pamiętając jak ważną rolę odgrywa choćby ilość i rozkład opadów deszczu. Analizując rynek i spodziewany areał zasiewów kukurydzy w najbliższym sezonie wegetacyjnym uważamy, że najprawdopodobniej nie osiągnie on poziomu z roku poprzedniego, ale powierzchnia kukurydzy (na ziarno i kiszonkę) powinna kształtować się na poziomie ok. 900-950 tys. hektarów.