Strefa Bydło

Choroby pasożytnicze skóry u bydła

Katarzyna Jankowska
PAN Olsztyn

 

Skóra zdrowego zwierzęcia jest elastyczna, sierść natomiast przylegająca i lśniąca. W przypadku choroby okrywa włosowa zmienia wygląd. Niekiedy jest nastroszona, czasem ubrudzona kałem, a skóra staje się twarda, zgrubiała lub pofałdowana.

 

 

Wyraźne miejscowe zmiany na skórze w postaci wybroczyn lub zasinienia mogą być spowodowane ukąszeniami owadów lub niektórymi czynnikami zakaźnymi (np. obecność świerzbowca). Niekiedy na skórze można zaobserwować różnego rodzaju wykwity (plamki, grudki lub krostki, pęcherzyki czy pęcherze) i strupy. W przypadku zaburzeń w ukrwieniu skóry oraz w przebiegu niektórych chorób zakaźnych może wystąpić martwica skóry. W niektórych stanach chorobowych na skórze kończyn w obrębie stawów, na gruczole mlekowym, czy też na głowie mogą pojawiać się charakterystyczne obrzęki. Dlatego codzienna obserwacja wyglądu oraz zachowania się zwierząt pozwala skutecznie wyeliminować zagrożenia w stadzie. Nie należy także zapominać o kontroli warunków utrzymania i żywienia, które wpływają pozytywnie na wydajność, podwyższają wskaźnik rozrodczości, obniżają poziom zachorowań, a tym samym procent upadków. Ograniczenie bowiem czynników stresogennych wpływa na równowagę organizmu, podwyższając tym samym stopień odporności. Pojawiające się zmiany na skórze mogą świadczyć nie tylko o chorobach skórnych, ale mogą być także symptomem poważnych chorób narządów wewnętrznych.


Coś dla utrzymania higieny

Skóra zwierząt powinna być regularnie przeglądana i czyszczona. Celowym jest nie tylko usunięcie brudu, lecz także pobudzenie skóry do lepszego funkcjonowania (zwiększenie ukrwienia i pobudzenie układu nerwowego). Do oczyszczania skóry służą specjalne narzędzia tj. szczotki, zgrzebła o drobnych lub grubych ząbkach itp. (zgrzebła o stosunkowo szerokich, solidnych ząbkach są z reguły przeznaczone do czyszczenia bydła, zgrzebła o drobnych, delikatnych ząbkach można stosować także do pielęgnacji koni). Zakurzoną skórę krowy łatwo jest oczyścić szczotką, natomiast brudną (w przypadku bardzo zabrudzonej i sklejonej sierści najpierw należy ją umyć wodą), sklejoną sierść można oczyścić zgrzebłem (należy omijać miejsca, gdzie kości zwierzęcia są tuż pod skórą (np. kręgosłup, guzy biodrowe), ponieważ są one wrażliwe na ból). W oborach montuje się również czochradła, które umożliwiają krowie dbałość o własną skórę dzięki ocieraniu się o nie, o każdej porze. Wysokość zamocowania czochradła należy dostosować do średniej wysokości grzbietu krów w stadzie. Dzięki specjalnej konstrukcji czochradło wytrzymuje duże naprężenia. Po zabiegach pielęgnacyjnych narzędzia (szczotki, zgrzebła, czochradła) powinny być czyszczone i odkażane, co zapobiega ewentualnemu rozprzestrzenianiu się pasożytów (np. wszołów) lub chorób skóry (np. grzybicy) wśród zwierząt. U bydła utrzymywanego w systemie wolnostanowiskowym można zaobserwować wylizywanie się, ocieranie o przedmioty oraz drapanie się. W celu utrzymania higieny sierści szczególnie w okolicy zadu, na udach i bokach zwierzęcia zaleca się strzyżenie sierści, co pozwala na zmniejszenie stopnia zabrudzenia jej błotem, obornikiem lub innymi zanieczyszczeniami. Dla utrzymania czystości zaleca się także strzyżenie krów na wymieniu, podbrzuszu, podudziu, udach oraz ogonie (nie zaleca się skracać za bardzo włosów z ogona, ponieważ ogon jest naturalną obroną przeciw muchom, meszkom i gzom).
Niedbałość o higienę zewnętrznej warstwy ochronnej zwierzęcia, jaką jest skóra umożliwia zasiedlanie jej obszarów licznym pasożytom (ektopasożytom), których dłuższa obecność źle wpływa na kondycję oraz psychikę zwierzęcia, a tym samym obniża jego wydajność. Może także doprowadzić do zaburzeń w rozwoju oraz spadku masy ciała, a także do upadków (sporadycznie, bardzo ciężkie przypadki).
Pasożyta, który występuje najczęściej na lub w określonym gatunku żywiciela określa się swoistym, a pasożyta występującego rzadko lub w wyjątkowej sytuacji w danym gatunku żywiciela określa się nieswoistym.
Pasożyty najczęściej spotykane w stadach bydła

1.    Giez bydlęcy duży, bydleń (Hypoderma bovis)
Giez jest powszechnie mylony z bąkiem bydlęcym, którego samice odżywiają się krwią i atakują również człowieka (czasami larwy mogą również rozwijać się u zebu, bawoła, owcy, kozy, konia, osła, a nawet u człowieka). Wywołują one schorzenie bydła noszące nazwę gzawicy, inaczej hypodermatozy. Wędrujące w ciele żywiciela larwy gzów uszkadzają mechanicznie i chemicznie jego tkanki, wyzwalając procesy zapalne o różnym natężeniu. Wydzieliny i wydaliny larw są substancjami toksycznymi dla bydła. Wynikiem ich działania są przede wszystkim poważne zaburzenia w przemianie materii, prowadzące do zahamowania rozwoju zwierząt młodych a w stadach bydła mlecznego powodują obniżenie wydajności mlecznej. Cykl rozwojowy larw odbywa się w czasie wielomiesięcznej wędrówki w ciele żywiciela.



Odrobina biologii: Systematyka
Królestwo:    zwierzęta
Typ:    stawonogi
Gromada:    owady
Podgromada:    uskrzydlone
Rząd:    muchówki
Rodzina:    gzowate   
Podrodzina:    Hypodermatinae
Rodzaj:    Hypoderma
Gatunek:    giez bydlęcy duży


Uproszczony cykl rozwojowy: Samice gza po zapłodnieniu (samce po kopulacji giną) składają jaja (ok. 800szt., podczas lotu, przy bezwietrznej słonecznej pogodzie, przy temperaturze powietrza powyżej 18°C) na sierści bydła (na całym ciele, najczęściej jednak na dolnych częściach tylnych kończyn, bokach, ogonie i na wymieniu). Po 3-10 dniach z jaj wykluwają się larwy, które usadawiają się w tkance tłuszczowej nadoponowej na okres 3-5 miesięcy. Po tym okresie larwy wydostają się z kanału kręgowego i wędrują wzdłuż grzbietowych gałązek nerwów rdzeniowych pod skórę grzbietu w okolicy lędźwiowej. Tam rosną, co powoduje pojawienie się guzów podskórnych. Następnie dojrzałe już larwy wypadają z guzów do gleby, gdzie zagrzebane przekształcają się w poczwarki. Po zakopaniu zaczyna się przepoczwarzanie, co trwa 12 do 36 godzin. Stadium poczwarki trwa od 2 do 12 tygodni. Rano, w słoneczne dni z poczwarek uwalniają się dojrzałe już gzy (12-15 mm o ciemnożółtej barwie, gęsto owłosione-duże gzy, natomiast 11-13 mm, znacznie smuklejsze i inaczej ubarwione – małe gzy). Dojrzałe gzy żyją do 25 dni. Charakterystycznym objawem inwazji gza jest niepokój zwierząt.


2.    Świerzbowiec pęcinowy (Chorioptes bovis)

Obecność pasożyta objawia się bardzo znacznym łuszczeniem się naskórka. W miarę nasilania się procesu chorobowego na powierzchni skóry pojawiają się strupy. Skóra staje się mniej elastyczna i bardziej twarda. Świerzbowiec pęcinowy (roztocze – o wielkości 0,3-0,4 mm, o długich, mocnych odnóżach) żyje na powierzchni skóry dolnych części kończyn (także na ogonie, udach, wymieniu, grzbiecie) i żywi się złuszczonym naskórkiem wywołując miejscowe, przewlekłe schorzenie skóry. Atakuje głównie przeżuwacze, ale także konie i króliki. Obecność tych roztoczy drażni skórę powodując świąd, niepokojąc tym samym zwierzęta. Aby nie rozprzestrzeniać choroby w stadzie bydła należy odizolować chore zwierzęta i podjąć leczenie.



3.    Wesz bydlęca (Haematopinus eurysternus)
Wywołuje chorobę pasożytniczą zwaną wszawicą. Osiąga długość ok. 2 mm (samce) i 3 mm (samice). Składane jaja (tzw. gnidy o gruszkowatym lub beczułkowatym kształcie) przyklejają się do sierści. Po 8-10 dniach z jaj wykluwają się larwy. Larwy odżywiają się krwią żywiciela, a po 2-3 tygodniach osiągają dojrzałość płciową. Samice składają przeciętnie 5-14 jaj dziennie, następnie giną. Cykl rozwojowy wszy bydlęcej trwa około 1 miesiąca. Wszy na żywicielu żyją około 2 miesięcy, a poza nim – do 2 tygodni. Typowym objawem obecności pasożyta jest intensywny świąd, zmuszający zwierzęta do drapania się i czochrania. W odróżnieniu od świerzbu brak jest na ogół widocznych na ciele strupów.

Odrobina biologii: Systematyka
Królestwo:    zwierzęta
Typ:    stawonogi
Gromada:    owady
Rząd:    Phthiraptera
Podrząd:    wszy
Rodzina:    gzowate
Podrodzina:    Haematopinidae
Rodzaj:    Haematopinus
Gatunek:    wesz bydlęca



4.    Muchy (Musca)
W ich rozwoju wyróżnia się następujące stadia: jajo, larwa, poczwarka i osobnik dorosły. Muchy składają drobne jaja na wilgotne śmieci, odpady kuchenne, na kał, obornik, w gnojowicę świń, w odchody drobiu i innych zwierząt domowych. Larwy wylęgają się po upływie 24 godzin, pobierając płynny pokarm, osiągają długość nawet do 15 mm. W czasie rozwoju wydłużają się (2-12 mm), trzykrotnie liniejąc. Po przepoczwarzeniu, trwającym około 10 dni, wylegają się dorosłe owady, które po kilku minutach są gotowe do lotu. Przy sprzyjającej pogodzie (ciepłej i wilgotnej) mogą lęgnąć się dwa, a nawet trzy pokolenia much miesięcznie. Przechodzą one przeobrażenie zupełne. Pośród gatunków wszędobylskich wyróżnia się:
a)    muchę domową (Musca domestica) – bytująca na pożywieniu, śmieciach, padlinie i kale (nie ssie krwi zwierząt),
b)    plujkę pospolitą (Calliphora vicina) – bytująca podobnie jak mucha domowa,
c)    bolimuszkę kleparkę (Stomoxys calcitrans) żerująca na krwi ssaków – jest żywicielem pośrednim niektórych tasiemców (Choanotaenia infundibulum, Davainea cesticillus) oraz nicieni,
d)    ścierwicę miętówkę (Sarcophaga carnaria) – szczególnie aktywna w obszarach wiejskich, zwykle poza zabudowaniami,
e)    zgniłówkę pokojową (Fannia canicularis L.) – bytująca na odchodach zwierzęcych – na jej obecność narażone są głównie gospodarstwa hodowlane.
Muchy atakując bydło wprowadzają niepokój w stadzie. Zubożają żywiciela o znaczną ilość krwi, a wraz z śliną wprowadzają do organizmu żywiciela alergeny i toksyny, umożliwiając również wtargnięcie do organizmu patogenów. Walka z plagą muchówek jest trudna. Dlatego też bardzo przydatne w jej zwalczaniu na pastwiskach jest budowanie specjalnych miękkich, elastycznych czochradeł nasączonych mieszaniną insektycydów.

Odrobina biologii: Systematyka
Królestwo:    zwierzęta
Typ:    stawonogi
Gromada:    owady
Podgromada:    uskrzydlone
Rząd:    muchówki
Rodzina:    muchowate
Rodzaj:    Musca
Gatunek:    mucha domowa



5.    Meszkowate (Simuliidae)

Owady o długości ciała 3-6 mm. Atakują bydło, konie, owce, świnie, drób oraz ludzi. Kłują w miejscach pokrytych cieńszą i delikatną skórą – w okolicach pyska, oczu, uszu, wymienia, odbytu. Mogą również dostać się do gardła i pod powieki. Meszki są owadami krwiopijnymi, żerującymi tylko w dzień. Krwiopijne są tylko zapłodnione samice (późną wiosną i na początku lata). Miejsce po ukłuciu jest zaczerwienione i obrzękłe. Jednym ze sposobów zwalczania krwiopijnych natrętnych owadów są opryski drzew i krzewów znajdujących się na pastwiskach, a także unikanie wypasu w rejonach ich występowania (szczególnie w maju i czerwcu).

 

 

Odrobina biologii: Systematyka
Królestwo:    zwierzęta
Typ:    stawonogi
Gromada:    owady
Podgromada:    uskrzydlone
Rząd:    muchówki
Rodzina:    meszkowate


6.    Kleszcz pospolity (kleszcz pastwiskowy) (Ixodes ricinus)

Rozwój populacji kleszczy zależy od wielu czynników, w tym od temperatury i wilgotności, które sprzyjają wylęganiu się pasożytów z jaj, przeżywaniu różnych stadiów rozwojowych oraz poszukiwaniu żywicieli. Kleszcze to pasożyty charakteryzujące się zdolnością przystosowawczą do każdego typu klimatu i środowiska. Kleszcze bytują w środowisku zewnętrznym, najczęściej na roślinach trawiastych i krzewach. Tam oczekują na przechodzących żywicieli (ludzi lub zwierzęta). Kleszcze przyczepiają się najchętniej w miejscach, gdzie skóra jest szczególnie delikatna – najczęściej na głowie, w okolicach uszu, w pachwinach. Po przyczepieniu się do skóry przebijają ją i wprowadzają do powstałej rany wydzielinę umożliwiającą im lepsze przywieranie. Głodny kleszcz osiąga maksymalnie 4 mm wielkości. Po pobraniu krwi potrafi zwiększyć swój rozmiar do ponad 1 cm. Około 100 spośród 800 znanych gatunków kleszczy przenosi pierwotniaki, bakterie lub wirusy powodujące zachorowania zwierząt i ludzi: tzw. kleszczowe zapalenie mózgu, boreliozę, tularemię, ehrlichiozę, babezjozę, gorączkę Q, gorączkę plamistą Gór Skalistych, dur powrotny. Te same gatunki kleszczy mogą również przenosić pierwotniaki lub bakterie powodujące zachorowania zwierząt, m.in. gorączkę teksańską, hemoglobinurię europejską, gorączkę wschodniego wybrzeża Afryki, teileriozy, anaplazmozy. Kleszcz wyposażony jest w ryjek z mocnymi szczękoczułkami i języczkiem, który na bocznych krawędziach posiada ząbki. Kleszcz pastwiskowy (podobnie jak psi) jest pasożytem trójżywicielowym. Aby zamknąć swój cykl rozwojowy atakuje on trzy razy. W naturze może trwać to nawet kilka lat. Nassane stadia kleszcza są bardzo odporne na głód i mogą przebywać poza żywicielem przez wiele miesięcy, nawet do 1,5 roku.

Odrobina biologii: Systematyka
Królestwo:    zwierzęta
Typ:    stawonogi
Podtyp:    szczękoczułkowce
Gromada:    pajęczaki
Podgromada:    roztocze
Nadrząd:    Parasitiformes
Rząd:    kleszcze


Nowoczesną i wygodną formą służącą zwalczaniu pasożytów są środki do stosowania na skórę grzbietu (od głowy do ogona) oraz umożliwiające punktowe nakładanie preparatu na ciele zwierzęcia (szczególnie u psów), skąd uwalnia się stopniowo substancja eliminująca szkodniki. Skuteczne i chętnie stosowane przez hodowców są także produkty typu spray. Służą one głównie do opryskiwania powierzchni w pomieszczeniach gospodarskich oraz urządzeń na pastwiskach. Również skuteczne w działaniu są środki powodujące uwalnianie się substancji insektobójczej stopniowo, wolno, pulsacyjnie (np. kolczyki uszne, tabletki o przedłużonym działaniu, itp.).
Zwalczanie inwazji ektopasożytów jest zabiegiem kompleksowym, obejmującym stosowanie środków farmakologicznych bezpośrednio na zwierzęta, jako repelenty oraz do zwalczania pasożytów w pomieszczeniach dla zwierząt. Najlepsze efekty widoczne są w budynkach inwentarskich. Dużym utrudnieniem są pastwiska, gdzie zwierzęta bezpośrednio narażone są na ataki ektopasożytów, a szczególnie natrętnych owadów.

 

© 2020 Pro Agricola dom wydawniczy

Wykryto AdBlocka

 

Utrzymanie tej strony jest możliwe dzięki przychodom z reklam.
Aby móc dalej przeglądać tę stronę, prosimy o wyłączenie AdBlocka.