Archiwum
Buforowanie żwacza. Co to takiego?
Józef Krzyżewski
Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt
Polskiej Akademii Nauk w Jastrzębcu
Zgodnie z klasyczną definicją bufor to amortyzator, arbiter, rozjemca, coś co łagodzi wstrząsy i działa stabilizująco. W odniesieniu do żwacza krów takim buforem w pierwszej kolejności powinna być bardzo starannie zbilansowana dawka pokarmowa, zapewniająca utrzymywanie w nim kwasowości na optymalnym poziomie, bez większych wahań w okresie doby. Jedynie w koniecznych przypadkach należy stosować dodatki do diety wspomagające buforowe własności skarmianej diety.
Optymalne pokrycie potrzeb pokarmowych wysokowydajnych krów jest możliwe do osiągnięcia wówczas, jeśli będziemy uwzględniać skomplikowane procesy zachodzące w ich przewodzie pokarmowym, przede wszystkim w żwaczu. W żwaczu krowy zachodzą różnorodne procesy fermentacyjne, które decydują o zdrowiu zwierzęcia, a w przypadku krowy mlecznej również o ilości i jakości uzyskiwanego mleka. Fermentację pobranej paszy prowadzą żyjące w żwaczu bakterie, pierwotniaki i grzyby. U dorosłej krowy w 1 ml treści żwacza znajduje się około 60 miliardów bakterii. Masa tych drobnoustrojów w całym żwaczu waha się w granicach 2-6 kg i zależy prawie wyłącznie od składu dawki pokarmowej.
Bakterie żwaczowe należą do różnych gatunków i w związku z tym pełnią różne funkcje. Najważniejszą grupę pod względem ilościowym i jakościowym stanowią bakterie celulolityczne, hemicelulolityczne i pektynolityczne. Enzymy wytwarzane przez te bakterie posiadają zdolność rozkładania tzw. kompleksu ligninowo-celulozowego, znajdującego się w ścianach komórek pasz objętościowych i tym samym przyczyniają się do uwolnienia składników pokarmowych znajdujących się w ich wnętrzu. Należy przy tym wyraźnie podkreślić, że takich zdolności nie posiadają inne enzymy produkowane przez organizmy zwierząt, posiadających żołądek jednokomorowy (trzoda chlewna, drób). Inna grupa drobnoustrojów to bakterie proteolityczne i dezaminacyjne, które prowadzą rozkład białek do amoniaku i kwasów tłuszczowych. Z żywieniowego punktu widzenia rozkład białka paszy w niektórych przypadkach jest niepożądany, jednakże dzięki obecności innych drobnoustrojów, występujących w znacznej przewadze, powstający amoniak z rozkładu białka jest ponownie wykorzystywany do syntezy białka bakteryjnego, gdyż wszystkie szczepy bakterii żwaczowych potrzebują do swojego wzrostu związków azotowych i łatwostrawnej energii. Pozostałe szczepy bakterii żyjących w żwaczu w zależności od ich rodzaju i aktywności, zaliczane są do grupy drobnoustrojów amylolitycznych (rozkładających skrobię, zawartą głównie w paszach treściwych), lipolitycznych (rozkładających tłuszcz paszy), metanogennych (redukujących dwutlenek węgla do metanu), ureolitycznych (rozkładających mocznik), itp. Wszystkie bakterie systematycznie namnażają się i obumierają; te obumarłe razem ze składnikami paszy, które nie uległy rozkładowi w żwaczu są trawione w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego.