Archiwum

Piotr Topolski

Dział Genetyki i Hodowli Zwierząt,

Instytut Zootechniki-PIB, Balice

Inbred (chów wsobny) jest wynikiem kojarzenia spokrewnionych osobników. Polega na występowaniu w określonym locus (miejsce lokalizacji genu w chromosomie) dwóch identycznych wariantów allelu (= gen), przy czym oba allele (jeden odziedziczony po matce, drugi po ojcu) pochodzą od osobników spokrewnionych przez jednego lub większą liczbę wspólnych przodków. Występowanie dwóch takich samych alleli w locus określa się mianem homozygotyczności i różnicuje na homozygotę dominującą (AA) oraz recesywną (aa).

Przeciwieństwem homozygotyczności jest sytuacja, gdy oba allele są odmienne. Tworzą one wówczas układ Aa, co z kolei określa się heterozygotycznością. Miarą chowu wsobnego jest współczynnik inbredu, który informuje o prawdopodobieństwie wystąpienia u osobnika par alleli w układzie homozygotycznym (AA lub aa) wskutek odziedziczenia ich od spokrewnionych rodziców. Jest on wyrażany w procentach i przyjmuje wartości od 0% dla braku inbredu do 100% dla pełnego zinbredowania. Generalnie, inbred w hodowli jest pojęciem względnym. Wynika to z faktu, że wszystkie zwierzęta należące do danej rasy są w mniejszym lub większym stopniu ze sobą spokrewnione, ponieważ są potomkami tych samych przodków tzw. założycieli rasy. Dlatego w praktyce zootechnicznej określenie inbred umownie odnosi się dla wyniku kojarzeń bardziej spokrewnionych osobników niż przeciętny poziom spokrewnienia całej populacji.

   Jak wynika z powyższych objaśnień, chów wsobny powoduje zwiększenie liczby homozygotycznych (AA lub aa), kosztem zmniejszenia liczby heterozygotycznych (Aa) układów alleli, co ma określone konsekwencje u potomstwa. Należy zaznaczyć, że chów wsobny nie jest jedynym czynnikiem powodującym wzrost homozygotyczności w populacji bydła ras mlecznych. Istotnym czynnikiem determinującym to zjawisko jest prowadzona w populacji selekcja, która przyczynia się do tego w sposób bezpośredni i pośredni. Uproszczając, w pierwszym ujęciu ponieważ faworyzuje w hodowli zwierzęta posiadające pewne, w tym homozygotyczne układy alleli, w drugim, gdyż zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia homozygotycznych genów poprzez zawężanie puli alleli danego locus do tych, które są najbardziej pożądane. O ile homozygotyczność wynikająca z selekcji przynosi hodowcy w określonym czasie korzyści, o tyle ta tworzona przez inbred może – poza pozytywnymi – mieć także silnie negatywne konsekwencje. Z hodowlanego punktu widzenia, potencjalne korzyści wynikające z kojarzenia w pokrewieństwie wiążą się z możliwością skumulowania szczególnie cennych genów wartościowego przodka, które szybko uległyby rozproszeniu przy kojarzeniach niekrewniaczych. Ma to miejsce wówczas, gdy geny warunkujące najbardziej pożądane przez hodowcę postaci cech występują w układach homozygotycznych (na ogół jako AA, rzadziej jako aa). Zasadniczo, skuteczność takiego działania hodowlanego jest tym większa, im mniejsza jest liczba genów warunkujących interesującą hodowcę wartość fenotypu, a więc w praktyce dotyczy przede wszystkim cech jakościowych. Natomiast dla hodowców bydła ras mlecznych o wiele większe znaczenie mają cechy ilościowe (produkcyjne i większość cech funkcjonalnych), które są warunkowane (współ) działaniem wielu genów. Genetyczny mechanizm, który składa się na proces determinowania poziomu fenotypowej wartości tych cech jest o wiele bardziej złożony i skomplikowany, stąd też możliwość uzyskiwania konsekwentnego postępu hodowlanego dla cech ilościowych przez inbred jest znacznie mniejsza. Inną, wymienianą przez cześć hodowców zaletą inbredu jest genetyczna konsolidacja stada; osobniki pochodzące z kojarzeń krewniaczych, jako bardziej homozygotyczne, dają potomstwo bardziej jednorodne w porównaniu z osobnikami heterozygotycznymi. Wysoki stopień jednorodności stada bydła mlecznego jest – w istocie – cechą pożądaną, szczególnie w przypadku niektórych systemów utrzymania, np. systemu wolnostanowiskowego z halą udojową. Niemniej, osiąganie takiego celu via inbred jest bardzo ryzykowne a na poziomie stad produkcyjnych zdecydowanie niewskazane. Wynika to z tego, że inbred jest zjawiskiem sprzyjającym wystąpieniu także negatywnych efektów, których skutki w hodowli mogą znacznie przewyższać potencjalne korzyści!

Zaloguj się, aby zobaczyć.