Hodowca Bydła 4/2017

Iwona Radkowska

Instytut Zootechniki – PIB, Dział Technologii, Ekologii i Ekonomiki Produkcji Zwierzęcej

Balice k/Krakowa

Adam Radkowski

Instytut Produkcji Roślinnej/Zakład Łąkarstwa

Uniwersytet Rolniczy w Krakowie

Użytki zielone w Polsce według danych GUS stanowią 21,4% powierzchni użytków rolnych, największy ich udział występuje w województwie: mazowieckim, podlaskim oraz warmińsko mazurskim, najmniejszy zaś w województwie opolskim, śląskim i świętokrzyskim (Rocznik Statystyczny Rolnictwa, 2015). W ostatnich latach obserwuje się systematyczny spadek powierzchni pastwisk, w okresie ostatnich 15 lat nastąpiła znaczna redukcja ich obszaru z 1,37 mln ha w 2000 roku do 0,48 mln ha w roku 2014. Obserwowany jest znaczny spadek liczby małych gospodarstw, wzrasta natomiast liczba gospodarstw dużych o znacznej intensyfikacji produkcji, w których nie prowadzi się pastwiskowego wypasu zwierząt. Większość pastwisk użytkowana jest ekstensywnie, przez co uzyskiwane z nich plony są na niskim poziomie.

O produkcyjności oraz wartości paszowej użytków zielonych przede wszystkim decyduje skład botaniczny runi, który zależy od warunków siedliskowych oraz zastosowanych zabiegów pielęgnacyjnych. Ograniczenie lub całkowite zaniechanie użytkowania tych zbiorowisk prowadzi do niekorzystnych zmian florystycznych, degradacji i obniżenia wartości użytku zielonego. W miarę pogarszania się warunków siedliskowych znacznie wzrasta konkurencja wśród roślinności, coraz większe obszary łąk i pastwisk zarastają gatunkami chwastów należących do roślin dwuliściennych (zwykle trwałych), silnie konkurujących ze szlachetnymi gatunkami traw uprawnych. Przewagą tych roślin jest wytwarzanie głębokiego, dobrze rozwiniętego systemu korzeniowego oraz bardzo duża reproduktywność osobnicza, np.: jedna roślina Rumex ss. potrafi wytworzyć do kilku tysięcy nasion. Zatem podstawowym warunkiem utrzymania korzystnego składu gatunkowego użytków zielonych jest ich systematyczne nawożenie oraz odpowiednia pielęgnacja. Według najnowszych danych w Polsce ponad połowa łąk trwałych i pastwisk to użytki zdegradowane wymagające renowacji. Konsekwencją tego jest spadek produkcyjności łąk i pastwisk, który może wynosić nawet 70% w stosunku do użytku niezdegradowanego oraz obniżenie się wartości pokarmowej zielonki, której skład jest niewystarczający pod względem potrzeb żywieniowych przeżuwaczy. Degradacja użytków zielonych występuje najczęściej na skutek stosowania niewłaściwego nawożenia mineralnego, zwłaszcza azotowego, nadmierne stosowanie nawozów płynnych – gnojówki i gnojowicy – w wyniku czego dochodzi do pojawienia się w runi chwastów potaso- i azotolubnych takich jak szczawie, mniszki i ostrożenie. Przyczyną może być także niewłaściwe użytkowanie np. stosowanie jednostronnego użytkowania łąkowego lub tylko pastwiskowego zamiast użytkowania zmiennego, w przypadku użytkowania kośnego – opóźnienie zbioru I i II pokosu, zbyt niskie koszenie, pozostawianie resztek zielonki i siana na powierzchni łąk) a przy użytkowaniu pastwiskowym pozostawianie zbyt dużych powierzchni niedojadów oraz wzrost udziału chwastów w runi, głównie sitów, śmiałka darniowego oraz jaskra ostrego. Przyczyną degradacji mogą być także warunki siedliskowe, na skutek okresowego zalewania terenu mogą wystąpić niedobory tlenu, które sprzyjają rozwojowi sitów, turzyc i śmiałka darniowego kosztem wartościowych traw i roślin motylkowatych. Do degradacji gleby prowadzi także wyjaławianie gleby ze składników pokarmowych oraz postępujący wzrost zakwaszenia gleb.

Zaloguj się, aby zobaczyć.

Piotr Wójcik

Instytut Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy

Mówiąc o krzyżowaniu międzyrasowym i tzw. mieszańcach często podchodzimy do problemu z rezerwą, traktując to bydło jako gorsze. Tymczasem, jest to metoda powszechnie stosowana w doskonaleniu ras a efektem tych działań są przecież obecnie użytkowane rasy bydła mlecznego. Metoda ta pozwala nie tylko na uzyskanie potomstwa o lepszym genotypie, ale przede wszystkim umożliwia w obrębie gospodarstwa na prowadzenie prac zwiększających efektywność produkcji i obniżenie inbredu.

W gospodarstwach nastawionych na maksymalizację produkcji, a nie prowadzących hodowli zarodowej bydła mlecznego, krzyżowanie międzyrasowe pozwala na poprawę wielu cech użytkowych i fenotypowych. Od kilku lat obserwujemy przy wysokim użytkowaniu zwierząt skracanie się czasu użytkowania zwierząt (długowieczność produkcyjna), czy obniżenie się zdrowotności krów i spadek płodności. Każdy w swoim gospodarstwie spotkał się z jednym z tych problemów i pewnie poszukiwał rozwiązań, wśród których mogły być próby wykorzystania innych ras do krzyżowania. Dobrym przykładem krzyżowania międzyrasowego jest obecne nasze bydło polskie holsztyńsko-fryzyjskie, które powstało na bazie wielopokoleniowych prac hodowlanych z udziałem rodzimych ras bydła czarno-białego. W efekcie uzyskano u krów wzrost ilości składników mleka a w szczególności kazeiny, suchej masy oraz tłuszczu. Zmieniła się sylwetka krowy począwszy od kalibru, długości kłody, długości i suchości nóg a kończąc na budowie wymienia. Krowy odznaczają się teraz większą żernością, tym samym w stosunku do ras rodzimych przetwarzają ponad 51% energii pochodzącej z paszy na mleko. Teraz stanowi ono ponad 90% pogłowia bydła mlecznego w Polsce. Obecnie w wielu gospodarstwach duży nacisk kładzie się na poprawę szeroko rozumianej długowieczności krów pozwalającej na utrzymanie w stadzie sztuk wybitnych a nawet całych linii. Biorąc pod uwagę, że cecha ta jest bardzo złożona, nisko odziedziczalna i wiele czynników determinuje ją, praca nad wydłużeniem życia produkcyjnego krów jest bardzo trudna. Proponowane krzyżowania międzyrasowe, jak wykazały badania, opierając się dodatkowo o efekt heterozji pozwalają na wydłużenie życia krów o około 18% względem pokolenia rodzicielskiego.

Zaloguj się, aby zobaczyć.

Joanna Brzozowska

Odchów cieląt

W odchowie cieląt niezwykle istotne jest zapewnienie im odpowiednich warunków. Najczęściej te zwierzęta utrzymywane są w budynkach, w których jest duże zagęszczenie zwierząt. Niejednokrotnie zdarza się, że nie zapewniona jest adekwatna wentylacja, co powoduje zbyt wysoką temperaturę, stężenie gazów oraz chorobotwórczych patogenów. Powyższe czynniki są przyczyną występowania groźnych dla cieląt biegunek.

                Prawidłowy odchów cieląt jest niezwykle istotny, gdyż z ogromną siłą wpływa na ich późniejszą zdrowotność, a przede wszystkim wydajność. Przy niewłaściwym sposobie żywienia czy utrzymania podczas pierwszych tygodni życia cielęta są znacznie bardziej podatne na różne schorzenia układu oddechowego i pokarmowego.

Zimny wychów

Zimny wychów cieląt aktualnie zyskuje na popularności, szczególnie w gospodarstwach ekologicznych. Taki sposób odchowu polega na tym, że cielęta zostają zaraz po urodzeniu przemieszczone do tak zwanych domków, które umieszczane są na zewnątrz obory.

Zaloguj się, aby zobaczyć.

lek. wet. Józef Gręda

mgr inż. Patrycja Sojak

Głównym problemem w hodowli bydła jest odchów cieląt i występujące w okresie neonatalnym biegunki, które wyniszczają młody organizm i prowadzą do upadków.

Patogeneza biegunek u cieląt może być różna – na tle alimentaryjnym, bakteryjnym, wirusowym czy pasożytniczym. W zależności od przyczyny może być stosowana antybiotykoterapia. Jednak każdego rodzaju biegunka wiąże się z odwodnieniem organizmu, pierwsze co powinniśmy zrobić zaraz po zauważeniu pierwszych objawów biegunki, to podanie roztworu izotonicznego z odpowiednimi parametrami zawartości elektrolitów i substancji buforujących. Nawadnianie organizmu jest również niezbędne w warunkach wysokich temperatur (stres cieplny), przed transportem lub łączeniu cieląt w odchowalni.

Zaloguj się, aby zobaczyć.