Archiwum
Letnie zapalenie wymienia
Marta Kaliciak, Maciej Adamski
UP Wrocław
Zapalenie wymienia (mastitis) stanowi jedną z najbardziej kosztownych chorób w hodowli bydła mlecznego. Szczególnie wrażliwym okresem jest lato, kiedy to wzrasta ilość patogenów w środowisku i pojawiają się muchy przenoszące bakterie. W tym okresie obserwuje się u krów występowanie letniego zapalenia wymienia – specyficznej i niebezpiecznej odmiany mastitis.
Letnie zapalenie wymienia zwane jest również ropnym rozrostowym zapaleniem wymienia. Występuje w miesiącach pastwiskowych, a zwłaszcza w okresie od lipca do połowy września. W dużej mierze problem ten dotyczy zwierząt przebywających na pastwiskach, jednak również narażone jest bydło utrzymywane w budynkach inwentarskich. Źródłem zakażenia gruczołu mlekowego są bakterie Arcanobacterium pyogenes. Są one przenoszone przez muchy z gatunku Hydrotaea irritans. Ich rozmnażaniu sprzyja przede wszystkim wysoka temperatura oraz wilgoć na pastwiskach, często występujące po obfitych letnich opadach. Muchy Hydrotaea irritans przyciąga zapach wydzielany przez gruczoł mlekowy w stanie zapalnym, jak również obecność kwasów: mlekowego, propionowego oraz masłowego. Owady te obsiadają wymiona oraz perforują powierzchnię skóry, powodując tym samym zakażenie bakteriami Arcanobacterium pyogenes.
Latem krowy są wysoce narażone na stres cieplny. Bydło z natury preferuje niskie temperatury, natomiast temperatura powyżej 18°C powoduje niekorzystne procesy w organizmie zwierząt. Stres cieplny powoduje znaczny wzrost procesów oksydacyjnych. Dochodzi do znacznych wahań pH płynów ustrojowych. W rezultacie organizm jest bardziej podatny na infekcje. Ponadto wysokie temperatury przyczyniają się do wydzielania hormonów stresu (m.in. kortyzolu), które upośledzają zdolności obronne organizmu. Dodatkowym czynnikiem ryzyka jest często obserwowane w okresie letnim niepełne domykanie się zwieracza kanału strzykowego. W następstwie podciśnienie panujące w gruczole mlekowym ułatwia wnikanie patogenów do wymienia.
Ropne rozrostowe zapalenie wymienia najczęściej dotyka jednej nieczynnej ćwiartki wymienia. Najczęściej proces ten obejmuje przednie ćwiartki. Choroba ta zwykle ma przebieg ostry. Obserwuje się znaczne podwyższenie ciepłoty ciała, obniżony apetyt, a także zaburzenia motoryki przedżołądków (w szczególności żwacza). Wymię jest obrzęknięte, gorące oraz wrażliwe na dotyk. W mleku obserwuje się skłaczenia, ropę lub krew. Wydzielina przypomina wygląd surowiczy. W kolejnym etapie choroby obserwuje się formowanie ropni zarówno w głębi ćwiartki jak i obwodowo. Ropnie położone na obwodzie są wyczuwalne palpacyjnie. Wielokrotnie ropnie te otwierają się, przez co wydzielina ropna może uchodzić do zatoki mlekonośnej i jej przewodów. Późne zdiagnozowanie oraz leczenie tego schorzenia prowadzić może do trwałego uszkodzenia i unieczynnienia ćwiartki. Należy mieć na uwadze, iż patogeny wydzielają niebezpieczne dla organizmu endotoksyny powodując toksemię i gwałtowne nasilenie się objawów chorobowych. U ciężarnych krów dochodzić może do uszkodzenia płodów. W niektórych przypadkach letnie zapalenie wymienia prowadzić może do znacznego wyniszczenia organizmu a nawet do śmierci zwierzęcia.
W leczeniu letniego zapalenia wymienia stosuje się antybiotykoterapię. Niestety schorzenie to zazwyczaj jest diagnozowane zbyt późno. Dlatego przede wszystkim należy stosować profilaktykę. W okresie letnim dochodzi do dużych strat elektrolitów, co przyczynia się do obniżenia zdolności obronnych oraz termoregulacyjnych zwierzęcia. Bardzo ważne jest, aby zapewnić, w tym szczególnym okresie, równowagę elektrolitową. Dlatego też należy stosować w żywieniu dodatki mineralne i witaminowe. Utrzymywanie bydła mlecznego w okresie letnim na pastwiskach ogranicza zdolności termoregulacji zwierząt. W czasie upałów korzystniejsze jest utrzymywanie zwierząt w dobrze wentylowanych budynkach inwentarskich. Natomiast decydując się na pastwiskowanie zwierząt należy zapewnić krowom stały dostęp do wysokiej jakości wody pitnej, jak również zacienienia. Korzystnym rozwiązaniem mogą być wiaty oraz pasy drzew dające możliwość ograniczenia ekspozycji na światło słoneczne, szczególnie w godzinach okołopołudniowych. Ponadto należy dbać o higienę pastwiska ograniczając tym samym rozmnażanie się much z gatunku Hydrotaea irritans. W tym celu można zastosować środki owadobójcze.
Letnie zapalenie wymienia jest bardzo niebezpieczną chorobą. Prowadzić może do poważnych powikłań zdrowotnych w organizmie krowy. Ponadto generuje znaczne straty finansowe wynikające z leczenia weterynaryjnego, czy też ograniczenia możliwości produkcyjnych bydła. Dlatego chorobie tej lepiej zapobiegać niż ją leczyć. ■
