Sprawozdanie z seminarium „Hodowcy Hodowcom – jak można produkować 14000 litrów mleka od krowy, bez obniżenia parametrów płodności i zdrowotności stada”

Artur Oprządek
Agencja Nieruchomości Rolnych, Warszawa

 

W dniu 19.03.2014 roku w Instytucie Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN w Jastrzębcu odbyło się zorganizowane przez WWS-Polska seminarium pt. „Hodowcy Hodowcom – jak można produkować 14000 litrów mleka od krowy, bez obniżenia parametrów płodności i zdrowotności stada”.

 

 

                Konferencja spotkała się z dużym zainteresowaniem, a liczne grono hodowców z całej Polski mogło wysłuchać interesujących wystąpień prelegentów reprezentujących IGiHZ PAN w Jastrzębcu, WWS oraz amerykańskich hodowców bydła mlecznego. Spotkanie składało się z dwóch części: w pierwszej zaprezentowano działalność i osiągnięcia Instytutu oraz wybrane badania aplikacyjne realizowane w IGiHZ PAN w Jastrzębcu. W drugiej części zaproszeni goście z USA – Państwo Yogi i Brian Brown zaprezentowali swoje osiągnięcia hodowlane, dzielili się swoimi doświadczeniami i problemami, z którymi borykają się na co dzień.

                Pierwszym wykładowcą był prof. dr hab. Jarosław Horbańczuk – dyrektor IGiHZ PAN. Profesor zaprezentował Instytut, przedstawił jego historię oraz ważniejsze dokonania na przestrzeni prawie 60 lat istnienia placówki. Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt Polskiej Akademii Nauk w Jastrzębcu prowadzi zarówno badania podstawowe obejmujące głównie: genetykę molekularną, cytogenetykę, embriologię doświadczalną i biotechnologię, a także pod­stawy genetyczne fizjologii stresu i etologii zwierząt, jak i badania stosowane w dziedzinie genetyki populacji, hodowli zwierząt, systemów utrzymania i produkcji zwierzęcej oraz badania w dziedzinie behawioru i oceny dobrostanu zwierząt. Głównym celem badań stosowanych jest opracowanie takich metod doskonalenia zwierząt i systemów produkcji zwierzęcej, które umożliwią wytwarzanie żywności bezpiecznej o wysokiej wartości biologicz­nej, przy zachowaniu dobrostanu i ograniczeniu niepożąda­nego oddziaływania produkcji rolniczej na środowisko naturalne.

                Prof. dr hab. Jarosław Horbańczuk zaprezentował również kierunki badań jakie wg niego będą w najbliższym czasie priorytetowe w obszarze nauk o zwierzętach, a które wynikają z priorytetów Unii Europejskiej zawartych w programie Horyzont 2020.

  1. Innowacyjność, która powinna zapewnić inteligentny i zrównoważony rozwój gospodarki. Konieczne zwiększenie transferu nowych technologii do przedsiębiorstw, również tych związanych z rolnictwem i produkcją zwierzęcą. W zakresie hodowli zwierząt, innowacyjne badania będą obejmować m.in. zastosowanie narzędzi genetyki molekularnej (omik) – genomika funkcjonalna, epigenetyka w genetycznym doskonaleniu cech produkcyjnych i funkcjonalnych (tzw. selekcja genomowa).
  2. Precyzyjna produkcja zwierzęca z wykorzystaniem nowoczesnych technologii IT, które przyczyniają się do automatyzacji procesów technologicznych i wspomagają zarządzanie. Takie systemy pozwalają na indywidualne traktowanie zwierząt w stadzie z uwzględnieniem ich potrzeb produkcyjnych i stanu fizjologicznego.
  3. Poszukiwania zwierząt (genotypów) uniwersalnych, wszechstronnych o dużych zdolnościach produkcyjnych, funkcjonalnych i adaptacyjnych do zróżnicowanych warunków środowiskowych (ang. Robust, efficient animals).
  4. Optymalizacja systemów produkcji zwierzęcej z uwzględnieniem zrównoważonej produkcji, dobrostanu i zdrowia zwierząt, z jednoczesnym podnoszeniem jakości produktów pochodzenia zwierzęcego i maksymalizacją zagospodarowania produktów ubocznych z produkcji zwierzęcej (ang. zero discharge of waste).
  5. Redukcja emisji gazów cieplarnianych w produkcji zwierzęcej, głównie metanu. Generalnie produkcja zwierzęca w XXI wieku powinna być przyjazna środowisku i klimatowi.
  6. Bezpieczeństwo żywnościowe oraz bezpieczeństwo i jakość produktów pochodzenia zwierzęcego. Badania z tego obszaru powinny obejmować: modyfikacje żywieniowe składu produktów zwierzęcych, żywność funkcjonalną oraz nutrigenomikę (źródło informacji dla określenia różnic w reakcji organizmu na bioaktywne składniki pokarmowe, obecne w codziennej diecie ludzi i zwierząt.
  7. Zastosowanie nowoczesnych metod biotechnologii w hodowli i rozrodzie zwierząt np. na potrzeby ksenotransplantologii, czy prowadzenia badań biomedycznych na modelach zwierzęcych.
  8. Zwierzęta alternatywne oraz zachowanie bioróżnorodności w warunkach zrównoważonej produkcji rolniczej.

                Kolejnym prelegentem był dr hab. Artur Jóźwik, który przybliżył wybrane badania aplikacyjne realizowane w IGiHZ PAN na podstawie tematu: „Nietolerancja laktozy mleka w zależności od wybranych czynników genetycznych i środowiskowych” realizowanego w ramach konsorcjum BIOŻYWNOŚĆ – innowacyjne, funkcjonalne produkty pochodzenia zwierzęcego.

                Laktoza jest ważnym składnikiem pokarmu, wpływającym na funkcje organizmu człowieka: korzystnie wpływa na rozwój zmysłu smaku oraz regulację łaknienia u dzieci, poprzez zdolności prebiotyczne pomaga w procesach regeneracyjnych jelita i regulacji motoryki przewodu pokarmowego, niski indeks glikemiczny sprzyja stabilizacji wydzielania hormonów (np.: insuliny, glukagonu). Niestety, wiele osób cierpi z powodu nietolerancji laktozy. Przyczyny nietolerancji są jednak różne (genetyczne, nabyty niedobór laktazy) i w wielu przypadkach mogą zostać usunięte, znacząco poprawiając komfort życia i umożliwiając spożywanie mleka, które jest źródłem wielu niezbędnych składników pokarmowych oraz substancji biologicznie czynnych, niezbędnych szczególnie w rozwoju dzieci i młodzieży.

                Celem badań było określenie wpływu rasy oraz systemu żywienia na zmiany w aktywności glikozydaz w mleku odpowiedzialnych za hydrolizę laktozy. Porównano dwa systemy żywienia: jesienno-zimowy (TMR) i wiosenno-letni (w oparciu o pastwisko) oraz cztery rasy bydła: polska holsztyńsko-fryzyjska, polska czerwona, montbeliarde i jersey x phf.

                Wykazano wpływ rasy oraz systemu żywienia na zmiany w aktywności glikozydaz w mleku. W czasie żywienia letniego najwyższą aktywność badanych enzymów wykazywało mleko pochodzące od krów rasy polskiej czerwonej. Stwierdzono istotnie niższą aktywność enzymów glikolitycznych w mleku badanych krów żywionych w okresie jesienno-zimowym. Zastosowanie żywienia pastwiskowego u krów wpływa na zwiększenie aktywności glikozydaz w mleku, a wyższa aktywność βGAL oraz innych badanych enzymów lizosomowych w mleku może niwelować skutki nietolerancji laktozy.

                Po przerwie Brian Brown hodowca i współwłaściciel wraz z żoną farmy SunBurst Diary w Belleville, w stanie Wisconsin w USA wygłosił referat pt. „Najczęściej spotykane problemy i sposoby ich zapobiegania w realizacji programów intensyfikacji produkcji mleka i powiększania stada”. Na ich farmie zatrudnionych jest do pomocy 9 pracowników (6 osób przy doju, 1 osoba do sporządzania TMR, 1 pracownik do pomocy przy pracach w oborze i część etatu przy obsłudze cieląt i przepędzaniu zwierząt). Powierzchnia gospodarstwa wynosi 240 ha i praktycznie w całości przeznaczona jest pod potrzeby paszowe (190 ha kukurydza i 75 ha lucerna). Przejęli gospodarstwo w 1983 roku i od tego czasu starają się rozwijać swoją działalność i osiągać postęp. Poniżej etapy rozwoju gospodarstwa.

■             1983 rok: obora wiązana, 100 krów, wydajność 6800 kg, zawartość komórek somatycznych 700 tys.

■             1999 rok: obora wolnowybiegowa wraz z halą udojową, 300 krów, wydajność 9555 kg, zawartość komórek somatycznych 350 tys.

■             2007 rok: druga obora wolnowybiegowa dla krów dojnych i zasuszonych, 600 krów, wydajność 13111 kg, zawartość komórek somatycznych 240 tys.

■             2014 rok: dwie obory wolnowybiegowe, 500 krów, wydajność 14430 kg, zawartość komórek somatycznych 157 tys., okres międzywycieleniowy 12,6 miesiąca, wiek pierwszego wycielenia 23,5 miesiąca, sprzedaż zwierząt do innych stad mlecznych 3,4%.

                Modernizację budynków dla bydła rozpoczęli od budowy w 1999 roku obory wolnowybiegowej. Uważają, że podstawą osiągania wysokiej wydajności, przy zadowalającym brakowaniu i dobrym rozrodzie jest odpowiedni dobór buhajów na ojców następnych pokoleń samic w stadzie czyli jak mówią hodowcy „genetyka” oraz zapewnienie zwierzętom odpowiednich warunków utrzymania czyli „dobrostan”. W swoich oborach znacznie powiększyli stanowiska dla krów, zwiększając zarówno ich szerokość jak i długość oraz zastosowali piasek w boksach legowiskowych. Spowodowało to konieczność zmniejszenia ilości utrzymywanych krów do 500 szt. Komfort, wygoda krów oraz unikanie stresu jest dla nich priorytetem. Obora wyposażona jest w wydajne wentylatory zamontowane nad legowiskami, które załączają się automatycznie już przy temperaturze powyżej 18°C. Ponadto przy temperaturze przekraczającej 23°C zaczynają działać spryskiwacze w interwałach: 20 s pracy, 20 s spoczynku (bardzo ważne, aby woda była rozpylana w dużych kroplach). Kluczowym czynnikiem jest stres, zwłaszcza przy przepędzaniu. Należy to czynić spokojnie, powoli, bez krzyku i hałasu. Kolejnym elementem, bez którego nie byłoby możliwe osiągnięcie tych wyników jest dostęp do czystej, świeżej wody. Poidła są czyszczone codziennie, dlatego powinny umożliwiać łatwe ich opróżnienie w celu usunięcia nieczystości.

                Każda krowa dwa razy podczas laktacji ma wykonywaną korekcję racic: 60 dni przed wycieleniem i 60 dni po wycieleniu. W ich stadzie stosują tradycyjny okres zasuszenia (60 dni) oraz okres przejściowy (21 dni przed wycieleniem i 18 dni po wycieleniu). Krowy przez 3 tygodnie są przygotowywane do porodu i przyszłej laktacji, a po wycieleniu przez co najmniej 18 dni traktowane w sposób szczególny, aby zminimalizować wystąpienie ewentualnych problemów i łagodnie wprowadzić krowę w laktację. Stosują „fresk Cow Protocols”, co można tłumaczyć jako specjalne postępowanie z krowami po wycieleniu, które obejmuje następujące czynności:

■             mierzenie temperatury przez 7 dni,

■             kontrola produkcji mleka,

■             kontrola spożycia wody i paszy,

■             osłuchiwanie stetoskopem płuc w celu stwierdzenia ewentualnego zapalenia płuc,

■             monitoring konsystencji odchodów.

                Żywienie w ich stadzie oparte jest o dawki pełnoporcjowe w systemie TMR. W skład dawek wchodzą następujące pasze: kiszonki z kukurydzy i lucerny, ziarno kukurydzy, śruta sojowa, nasiona bawełny, melasa, serwatka, siano z lucerny, słoma pszenna i dodatki mineralno-witaminowe. W żywieniu podstawą jest najwyższa jakość stosowanych pasz, dokładne sporządzenie dawki, odpowiednia struktura TMR, zadawanie paszy zawsze o tej samej porze oraz czyszczenie stołu paszowego.

                Brian uważa, że w doskonaleniu genetycznym podstawą jest odpowiedź na dwa pytania. Jaki typ krowy masz w stadzie? Jaką krowę chciałbyś mieć w przyszłości? Użyj komputerowego programu doboru w celu realizacji tego celu. W ich stadzie głównymi cechami na jakie zwracają uwagę przy doborze są: nogi i racice, wydajność mleka i jego skład oraz budowa wymienia. Do swojego stada wybierają sprawdzone buhaje, ale biorą również udział w testowaniu młodych buhajów. Obecnie używają nasienie następujących buhajów: DOM*BY, TRUMP, EMERALD, ROK, czy ulubiony obecnie buhaj Brian’a DIGGER – dający łatwe porody, zbalansowane wymiona i długowieczność.

                Kolejnym prelegentem była Pani Yogi Brown, która na farmie odpowiedzialna jest za odchów cieląt i jałówek oraz finanse. Jej wystąpienie dotyczyło możliwości wykorzystania potencjału genetycznego posiadanych jałówek remontowych. Yogi zgadza się z naukowcami, którzy twierdzą, że pierwsze 56 dni życia cielęcia jest kluczowe i to one decydują o jego przyszłej produkcyjności. Dlatego kieruje się zasadą „Jest normalne nie wiedzieć wszystkiego, ale korzystać z wiedzy ekspertów w swoim postępowaniu”. Do wychowu cieląt konieczne jest podejście strategiczne i nic nie można zostawić przypadkowi. Początki zdrowia cieląt sięgają porodówki: poprawa jakości siary poprzez odpowiednie żywienie krów w okresie przejściowym i program szczepień, czystość boksu porodowego, spokój obsługi, unikanie stresu oraz regularna kontrola krów tuż przed porodem (co pół godziny) – bardzo ważne jest, aby nie przyspieszać akcji porodowej tylko dać czas na przygotowanie dróg rodnych do samodzielnego porodu. Na farmie SunBurst Diary cielęta odchowywane są w budkach pod gołym niebem. Główne zasady postępowania z cielęciem na farmie:

■             dezynfekcja pępowiny 7% roztworem jodyny,

■             osuszenie cielęcia i umieszczenie w kojcu z dużą ilością czystej ściółki (w okresie jesienno-zimowym również lampy dogrzewające),

■             podanie siary dobrej jakości o temperaturze około 39°C w ciągu 2 godzin od porodu (system magazynowania siary dobrej jakości w specjalnych pojemnikach – możliwość przechowywania w lodówce przez 4 dni, zamrożonej 1 rok),

■             prowadzenie zapisów dotyczących szczegółów porodu i wszelkich zdarzeń okołoporodowych wraz z podaniem inicjałów osoby, która odebrała poród i dokonała wpisu,

■             w okresie zimowym używanie specjalnych derek ochronnych oraz dodatkowych zasłon wejścia budki w nocy.

Żywienie cieląt:

■             specjalna mieszanka startowa dla cieląt od 3 dnia życia (mieszanka ta jest krytycznym ogniwem prawidłowego rozwoju żwacza, powinna umożliwiać właściwy i szybki rozwój żwacza i wcześniejsze odsadzenie oraz zawierać tzw. kokocydiostatyki, które zapewniają ochronę przed zakażeniem kokcydiozą),

■             siano tylko najwyższej jakości, najlepiej ze strączkowych z dużą ilością liści tzw. miękkie siano (z traw łąkowych niewskazane) dopiero po 6 tygodniu życia,

■             od 14 dnia życia 6 litrów mleka pasteryzowanego podawanego dwa razy dziennie,

■             po napojeniu mlekiem dostęp do wody (zimą do ciepłej).

                Konferencję zakończyła prezentacja Stev’a Winnigton, który przybliżył pozycję firmy World Wide Sires w świecie (sprzedaż ponad 18 mln porcji nasienia w 80 krajach). Ponieważ obecnie hodowcy potrzebują krowy, która regularnie i łatwo się cieli przechodząc łagodnie przez okres okołoporodowy, ma właściwy aparat ruchu i dobrze zbudowane wymię, które gwarantują długowieczność i sprzedaż nadwyżek hodowlanych. Pożądane są krowy, które dostosowują się do systemu, a nie na odwrót, czyli krowy bezproblemowe produkujące mleko najwyższej jakości. WWS wychodzi naprzeciw tym wymaganiom, zmieniając swoje programy hodowlane i dostosowując je do zmieniających się potrzeb. Obecnie znacznie większy nacisk przy selekcji buhajów kładzie się na płodność, zdrowie oraz cechy związane z ruchem i budową wymienia. Firma oferuje hodowcom komputerowy program doboru, który wytypuje indywidualnie dla każdej krowy w stadzie buhaja, który najbardziej efektywnie poprawi cechy produkcyjne, budowy i funkcjonalne  oraz zabezpieczy przed kojarzeniem  w pokrewieństwie (inbred)  i wadami genetycznymi. Na całym świecie ponad 7 mln krów jest unasienianych na podstawie doboru wykonanego przy pomocy tego programu. Drugim programem oferowanym rolnikom jest HerdMaxx – program do zarządzania stadem. WWS posiada centrum szkoleniowe, w którym odbywają się warsztaty w dwóch obszarach:

  1. Zaawansowane szkolenie techniczne dla inseminatorów;
  2. Zarządzanie stadem (zdrowie, okres przejściowy, dobrostan, żywienie, reprodukcja, jakość mleka.

                Na koniec swojego wystąpienia Steve zaprezentował przykłady działalności firmy w różnych krajach świata np.: Wielkiej Brytanii, Arabii Saudyjskiej, Holandii, Afryce Południowej czy Polsce.