Archiwum

Kontrola masy ciała ptaków w trakcie cyklu jako ważny wskaźnik opłacalności produkcji nieśnej

Alina Rachwał 

Poznań

 

Producenci jaj mają, poza masą ciała, szereg wizualnych sposobów oceny wartości eksploatacyjnej stada kur. Są to, np. zabarwienia głowy i nóg, jasność oka, stan uperzenia, a nawet sposób „śpiewania”. Najbardziej zobiektywizowaną metodą jest jednak ocena masy ciała.

 

 

Masa ciała ptaków, podobnie do innych cech ilościowych, zależy częściowo od ich cech genetycznych, częściowo od środowiska, a czasami od interakcji genotyp-środowisko.

Nowoczesny hodowca selekcjonuje kury nieśne zarówno na masę ciała, jak i na inne cechy o znaczeniu ekonomicznym, tj.: liczbę, masę i jakość znoszonych jaj oraz żywotność. Na różnych rynkach obserwuje się zainteresowanie producentów ptakami o różnej masie ciała. Wynika to m.in. z:

Mała dawka pełnowartościowej paszy zapewnia wysoką produkcję. Im mniej paszy na cele bytowe, tym wyższy dochód. Ptaki cięższe mają większy apetyt, zatem spożywają więcej paszy, co nawet przy jej gorszej jakości może zapewnić wysoką opłacalną produkcję. Decyzje takie powinny być poprzedzone dokładną analizą ekonomiczną obejmującą m.in. ceny paszy, jaj i kur po eksploatacji. Wiadomo, że za cięższe kury po eksploatacji nieśnej uzyska się większy dochód. Zwykle jednak dochód ten nie równoważy zwiększonych nakładów na paszę. Przyjmuje się, że tylko na potrzeby bytowe kura na 1 kg masy ciała w okresie nieśności zużywa rocznie 8-10 kg paszy. Tak więc hodowca musi dostosować swój produkt do wymagań zaopatrywanego przez siebie rynku. Aby umożliwić producentom jaj kontrolę masy ciała stada zarówno w okresie wychowu, jak i produkcji nieśnej, firmy hodowlane wraz z dostawą piskląt zaopatrują ich w wykresy oraz tabele obrazujące standardową masę ciała ptaków w różnym wieku. Przyjmując zróżnicowane warunki środowiskowe, najczęściej masy ciała podawane są w przedziałach od – do.
W przypadku, gdy wiele osobników wykazuje masę ciała ponad zalecany przedział dla danego wieku można wnioskować, że stado jest „zatuczone” (dotyczy kur), bądź też zbyt zaawansowane w dojrzałości (dotyczy kurek). Odwrotnie natomiast, kiedy za dużo osobników osiąga masę ciała niższą od odpowiedniego przedziału, oznacza to, że kurki są niedożywione. Najczęstszą przyczyną jest wówczas stan chorobowy lub niedostateczna ilość karmideł.
Zaleca się, żeby kontrolę masy ciała ptaków przeprowadzać w połączeniu, np. ze szczepieniem, przenoszeniem z wychowalni do kurników, oceną na zewnętrzne pasożyty – co 2-4 tygodnie do szczytu nieśności i co 8 tygodni w okresie późniejszym. Do oceny wystarczy próba w ilości 50-100 ptaków. Próba do ważenia powinna być pobrana z różnych miejsc budynku. Bardzo ważne jest, aby wydzielone w poszczególnych miejscach budynku próby ptaków zważyć w całości, podobnie jak wszystkie osobniki z wytypowanej klatki. W ocenie tej nie tylko chodzi o średnią masę ciała ptaków, ale także o zmienność tej cechy. Dlatego nieodzowne jest obliczenie odchylenia standardowego i współczynnika zmienności. Do prostszych i szerzej stosowanych w praktyce metod należy obliczenie procentu ptaków odbiegających od średniej poniżej lub powyżej 10%. Za wyrównane uważa się stado, którego co najmniej 80% osobników mieści się w granicach ±10% odchyleń od średniej.

 


Właściwy wychów kurek stanowi podstawowy warunek uzyskania dobrych wyników produkcyjnych w okresie nieśności. Zasady postępowania z ptakami tworzy się w oparciu o ich właściwości fizjologiczne i predyspozycje genetyczne.
Stwierdzono, że w okresie wychowu przy żywieniu do woli kurki osiągają zbyt wysoką masę ciała i są nadmiernie otłuszczone, co niekorzystnie wpływa na ich produkcję jaj w okresie późniejszym.
W celu kontrolowania wzrostu kurek, od 3. tygodnia życia wskazane jest cotygodniowe ważenie ptaków w liczbie minimum 100 sztuk lub 5% stada. Jeżeli kurki okażą się za ciężkie w stosunku do standardowej krzywej wzrostu, należy dawkę paszy utrzymywać na stałym poziomie, aż do czasu uzyskania masy ciała zgodnej ze standardem. Jeśli natomiast ptaki są za lekkie, trzeba podawać im zwiększoną dawkę paszy, zalecaną na tydzień następny.


Cotygodniowe ważenia umożliwiają kontrolowanie kondycji stada. Jeśli rozrzut masy ciała wynosi około 20%, powinno się sprawdzić czy ptaki mają dosyć miejsca przy karmidłach i poidłach i czy wszystkim zapewniono jednakową możliwość pobrania przydzielonej dawki paszy. Duże zróżnicowanie masy ciała kur w stadzie stanowi sygnał o możliwości wstąpienia subklinicznej formy choroby.
Jeśli przy upalnej pogodzie kurki niechętnie pobierają paszę i są za lekkie, koniecznością staje się obniżenie poziomu energii w mieszance oraz częste napełnianie lub tylko poruszanie karmideł, celem zachęcenia ptaków do pobierania paszy. Należy także kontrolować spożycie wody, gdyż ilości pobieranej paszy i wody są wzajemnie uzależnione (Tab. 1).
Kontrola poboru paszy od wczesnego wieku powoduje, że kurki wymagają mniej paszy w późniejszym okresie. Stosując kontrolowane żywienie należy wziąć pod uwagę m.in. jakość paszy, stan zdrowia ptaków oraz temperaturę w kurniku. Czynniki te rzutują bowiem na ilość paszy wymaganej dla osiągnięcia poprawnej krzywej wzrostu.


Zależność między masą ciała kurek w wieku 5 tygodni a ich wydajnością w okresie nieśności

Zbierano informacje dotyczące zależności między masą ciała kurek w wieku 5 tygodni a ich produkcją w okresie nieśności. Obserwacje prowadzono w oparciu o wcześniejsze stwierdzenia, że około 5. tygodnia życia występuje okres intensywnego wzrostu ptaków i dlatego przez pierwsze 8-10 tygodni życia nie należy ingerować w jego tempo. Dopiero pomiędzy 10. a 15. tygodniem można kontrolować rozwój ptaków i nieco spowolnić tempo ich wzrostu. Zostało to potwierdzone przez wielu badaczy, zdaniem których kurki szczególnie szybko rosną do 5. tygodni oraz ponownie między 10. a 16. tygodniem życia. Stwierdzono również, że bardzo ważnym elementem oceny stada jest wyrównanie kurek w wieku 16 tygodni. Dowiedziono, że masa ciała kurek w wieku 5 tygodni stanowi najważniejsze kryterium oceny ich rozwoju oraz jest ona skorelowana w bardzo wysokim stopniu z nieśnością w okresie produkcji (Tab. 2).
Przez pierwsze 5 tygodni życia następuje intensywny rozwój organów wewnętrznych ptaka, takich jak serce, wątroba, nerki itp., które w późniejszym okresie są mu potrzebne do przetwarzania pobranej paszy na jaja. U małych kur organy wewnętrzne nigdy nie osiągają pełnego rozwoju, co powoduje, że odznaczają się one słabszą nieśnością i gorszą przeżywalnością. Stwierdzono, że kurki uzyskujące dużą masę ciała w 5. tygodniu życia wcześnie rozpoczynają produkcję nieśną, są wytrwałymi nioskami i cechuje je dobra przeżywalność w okresie produkcji jaj.
Masa ciała kurek między 10. a 16. tygodniem życia jest w mniejszym stopniu skorelowana z wynikami produkcyjnymi w okresie nieśności (Tab. 3).
Z kolei wyrównanie masy ciała kurek w 16. tygodniu życia ma duży wpływ na nieśność i przeżywalność ptaków w okresie produkcji (Tab. 4).
Dowiedziono, że im bardziej stado jest wyrównane w 16. tygodniu życia, tym osiąga wyższą produkcję i odznacza się niższą śmiertelnością w okresie nieśności, szczególnie po 60. tygodniu życia. W stadach słabo wyrównanych mniejsze kury są prześladowane przez większe osobniki, nigdy nie uzyskują dobrych wyników produkcyjnych i cechuje je słaba przeżywalność.
Kontrola tempa wzrostu kurek w okresie wychowu poprzez regulowanie ilości podawanej im paszy praktykowana jest już od wielu lat. Ma ona na celu doprowadzenie masy ciała ptaków rozpoczynających produkcję nieśną do optymalnego poziomu. Korygowanie masy ciała w okresie wzrostu może być prowadzone poprzez zwiększenie dawek paszy, gdy ptaki są za lekkie lub ich zmniejszanie w razie nadwagi. Również wraz z obniżaniem się produkcji nieśnej trzeba zmniejszać dzienną dawkę paszy, aby nie dopuścić do „zatuczenia” ptaków i całkowitego przerwania nieśności.
Kontrola masy ciała ptaków i jej optymalizacja poprzez regulowanie ilości spożywanej paszy, także w okresie nieśności, stanowi podstawowe zalecenie odnośnie pielęgnacji stad, bowiem większość błędów w ich pielęgnacji popełniana jest przez producentów w momencie rozpoczynania i w trakcie okresu nieśności. Aby stado mogło zapewnić dobre wyniki ekonomiczne, ptaki w okresie tym powinny zwiększać masę ciała, ściśle według ustalonych standardów.


Właściwy okres przygotowania kur do nieśności to ostatnie 3-4 tygodnie wychowu. Istotnym warunkiem dobrego przygotowania ptaków jest uzyskanie w momencie rozpoczynania produkcji jaj ściśle określonej dla danej linii masy ciała, należy zatem dokładnie przestrzegać zaleceń znajdujących się w Instrukcji Prowadzenia Stada. Przekarmianie rosnących ptaków stanowi taki sam błąd jak niedożywienie ilościowe bądź jakościowe.
Każda Instrukcja Prowadzenia Stada zawiera masę ciała kur w kolejnych tygodniach wychowu, w wieku wejścia stada w nieśność, a następnie w wybranych terminach w okresie produkcji. Wprawdzie kury kończą całkowicie wzrost w wieku około 35-40 tygodni, a dalsze zwiększanie masy ciała jest powodowane odkładaniem tkanki tłuszczowej, to jednak zakończenie podstawowego okresu wzrostu w stadach kur nieśnych przypada na około 20. tydzień życia. Krzywa wzrostu stada powinna równomiernie rosnąć, a wyrównanie masy ciała stada musi być jak największe zarówno w okresie wychowu, jak i produkcji.