Katarzyna Markowska
Weterynaryjne Laboratorium Diagnostyczne Biolab należące do Państwa Alicji i Henryka Szubstarskich obchodziło swoje 20-ste urodziny. Z tej okazji w dniach 27-28 września 2011 roku w Hotelu Anders w Starych Jabłonkach odbyła się konferencja naukowa. Poniżej prezentujemy wystąpienia drugiego dnia konferencji.
Drugi dzień seminarium rozpoczął wykład przygotowany przez zespół prof. Andrzeja Konickiego (Katedra Chorób Ptaków, Wydziału Medycyny Weterynaryjnej, UWM Olsztyn). Wygłosił go lek. wet. Marcin Śmiałek. Dotyczył on lokalnej odporności błon śluzowych dróg oddechowych u indyków uodpornionych przeciwko TRT. Choroba wywołana przez avian Metapneumovirus – aMPV u indyków opisywana jest jako TRT, czyli zakaźne zapalenie nosa i tchawicy. Wirus po wniknięciu do organizmu namnaża się w komórkach nabłonkowych błony śluzowej górnych dróg oddechowych, poprzez co doprowadza do złuszczenia ich i utraty urzęsienia, a także uszkadza całą śluzówkę. U młodych indyków namnażanie się wirusa następuje wyłącznie w górnych drogach oddechowych, natomiast u indyczek reprodukcyjnych replikacja ma miejsce także w układzie rozrodczym. Wirus TRT wykazuje działanie immunosupresyjne, które wynika ze zmniejszenia się aktywności komórek odpornościowych oraz uszkodzenia błony śluzowej dróg oddechowych.
Obecne programy szczepień wykonywanie w stadach reprodukcyjnych mają na celu pobudzenie do produkcji wysokiego miana przeciwciał IgY u niosek, które mają na celu ochronę niosek przed negatywnymi skutkami zakażenia a MPV. Jednakże problem immunizacji indyków przeciwko TRT oraz odporności ptaków na zakażenie wirusem terenowym jest bardzo złożony i wymaga dalszych badań. Tym bardziej, że zjawiska przełamywania odporności poszczepiennej u indyków uodpornianych przeciwko aMPV są częste a straty ekonomiczne bardzo duże.
Na zaproszenie firmy BIOLAB swój wykład wygłosił również prof. Jan Jankowski z Katedry Drobiarstwa, UWM w Olsztynie. Dotyczył on żywieniowych uwarunkowań występowania FPD u indyków. Foot Pad Dermatitis jest kontaktowym zapaleniem skóry poduszki stopy, zapaleniem skóry podeszwy stopy lub występowaniem strupów na poduszce stopy. Przypadłość ta dotyka przede wszystkim indyków rzeźnych, ale także kurcząt brojlerów. Charakteryzuje się różnym stopniem zaawansowania, różną częstotliwością w stadzie, ale przede wszystkim podowuje ogromne straty w stadach indorów. Przyczyn tej choroby upatruje się przede wszystkim w złych warunkach utrzymania, niewłaściwym żywieniu, wydelikaceniu osobników. Nie wiadomo na razie, czy wpływają na to także czynniki genetyczne. Wśród warunków utrzymania należy wymienić przede wszystkim mokrą ściółkę. Powstaje ona w wyniku wadliwego działania sprzętu do pojenia, braku dościelania materiałem ściółkowym, podwyższonej wilgotności, przesadzonej obsady oraz stopnia uwodnionego kałomoczu. Żywieniowymi czynnikami można zmniejszyć wilgotność kałomoczu poprzez obniżenie czynników antyżywieniowych, zredukowanie ilości białka w paszy oraz zbilansowanie elektrolitów. Ważne są także makroelementy, witaminy i mikroelementy. Enting i współ. w 2009 roku przeprowadzili doświadczenie, z którego wynika, iż wraz ze wzrostem % zawartości sodu w paszy rośnie zawartość wody. Podobnie jest w przypadku potasu i magnezu. Zwiększenie ilości magnezu w dawce dla kurcząt brojlerów o 1 g na 1 kg paszy powoduje pogorszenie jakości ściółki o 23%. Wzrost chlorku sodu w paszy dla indyków powoduje u ptaków w każdym wieku zwiększenie przypadków występowania FPD. W podsumowaniu prof. Jankowski stwierdził, że aby zmniejszyć ilość przypadków FPD należy po pierwsze zmniejszyć wilgotność ściółki, dokładnie zbilansować paszę pod względem białka ogólnego, Ca i Mg oraz Na i K. Poprzez dodatek fitazy do paszy zwiększa się dostępność składników mineralnych. Należy także ograniczyć zawartość składników antyżywieniowych oraz stosować odpowiednie dodatki paszowe.
Kolejny wykładowcą, który wystąpił podczas jubileuszowej konferencji w Starych Jabłonkach był dr Alexander Repp z Innowacyjnego Centrum Technologii z Poczdamu. Omówił on najnowszą technologię identyfikacji drobnoustrojów w medycynie o nazwie MALDI TOF. Identyfikuje ona bakterie i grzyby wykorzystując spektometrię mas. Metoda ta jest bardzo szybka i niezwykle precyzyjna. Łatwo przygotowuje się próbki, gdyż identyfikację przeprowadza się z kolonii bakterii po 24-godzinnej hodowli na stałym podłożu. Jest to odmienna technika diagnostyczna od dotychczas stosowanych, oparta na analizie proteomu bakterii wywołujących chorobę na fermie. Wymaga kosztownego wyposażenia i jak każda nowość jest droga. Dość nieoczekiwanie znajduje już zastosowanie w weterynarii przy produkcji autoszczepionek. Pozwala precyzyjnie określić zmienione białka przepasażowanych w stadzie zwierząt szczepach bakterii wywołujących chorobę. Metoda pozwala skomponować autoszczepionkę w oparciu o profile białek bakterii (antygenów), które odpowiadają bezpośrednio za precyzyjną i kompetentną odpowiedź immunologiczną. W dalszej części Dr Reep omówił kontrolę nad zakażeniami bakteryjnymi przy użyciu autoszczepionek specyficznych dla danego stada, czyli autogenicznych. Zakres postępowania przy produkcji szczepionek autogenicznych polega na pobraniu próbek z fermy, izolacji patogenów oraz ich analizie ich białek metoda Maldi-Tof w celu produkcji autoszczepionek. Wśród zalet szczepionek autogenicznych dr Reep wymienił: precyzyjne skomponowanie dla każdej fermy, lepszą efektywność w stosunku do produktów komercyjnych, łatwość dostępu i stosowanie ich jako szczepienie interwencyjne, dostosowanie do zakażeń specyficznych dla konkretnego stada, możliwość tworzenia kombinacji poliwalentnych a w efekcie redukcję kosztów terapii antybiotykowej i redukcję kosztów zarządzania. W konsekwencji stosowania szczepionek autonomicznych poprawia się zdrowotność stada, a tym samych wzrost dochodu netto w gospodarstwie. Oczywiście autoszczepionki nie mogą zastąpić szczepień programowych i szczepionek komercyjnych.
Lek. wet. Danuta Furmanek z firmy MSD Animal Health omówiła z kolei szczepionkę Nobilis Rhino CV w ochronie przed infekcją Avian Pneumovirus. Szczepionka może być podawana pisklętom 1-dniowym metodą spray lub e. d. Przeznaczona jest dla brojlerów, niosek towarowych i reprodukcyjnych. W innym wykładzie lek. wet. Danuta Furmanek omówiła diagnostykę, prewencję i leczenie zapalenia jelit u brojlerów. To schorzenie powoduje w USA straty równoważne 5% upadków. Ponieważ dla prawidłowości postępowania bardzo ważna jest diagnoza. Przedstawiła również, oprócz wyników badań laboratoryjnych, slajdy dotyczące oceny makroskopowej jelit. Zwróciła uwagę na prawidłową budowę kosmków jelitowych. Pokazała jak odróżnić fizjologiczne złuszczanie się nabłonka od patologicznych stanów. Aby układ pokarmowy sprawnie funkcjonował potrzebne jest spełnienie wielu czynników jednocześnie: żywienie, środowisko, zrównoważona flora bakteryjna, kontrola laboratoryjna infekcji wirusowych, bakteryjnych i inwazji pasożytniczych.
W jednym z końcowych wykładów prof. Piotr Szeleszczuk oraz lek. wet. Jarosław Szubstarski omówili wyniki badań serologicznych stad indyków w okresie od 1 stycznia do 30 kwietnia 2011 roku wykonywanych w SLW Biolab. Monitoring serologiczny jest to okresowe badanie surowic w stadach w celu określenia obecności przeciwciał przeciwko ważnym w praktyce wirusom i bakteriom. Ma on na celu określenie poziomu przeciwciał matczynych, oceny techniki szczepień, oceny uzyskanej odporności poszczepiennej. Pojawiający się wzrost mian przeciwciał sygnalizuje pojawienie się problemów zdrowotnych. Dzięki monitoringowi można precyzyjnie i wcześnie rozpoznać choroby. Jednym z konkretnych efektów monitorowania zdrowia stada jest również obniżenie wielkości konfiskat rzeźnych. Inspiracją do prowadzonych badań w ramach SLW Biolab było ustalenie wzorców do oceny stad reprodukcyjnych oraz przemysłowych. Zamierzeniem autorów była próba prześledzenia, jak kształtują się poziomy przeciwciał u indyków odchowywanych w Polsce. Do tych celów należy ustalić ogólny program szczepień stosowany w stadach reprodukcyjnych oraz w stadach rzeźnych, który bierze pod uwagę także okresy krytyczne odchowu ptaków. Zwykle w 6-8 tyg. na fermach tuczu dochodzi do uaktywnienie się wirusów z uwagi na występujący w stadzie stres. Badanie serologiczne wykonywane były przy pomocy komercyjnych zestawów Elisa. Ogółem w kierunku Bordetella avian przebadano 60 stad reprodukcyjnych (pobrano 1300 surowic) oraz 30 stad indyków rzeźnych (600 surowic). Miana przeciwciał badano także w kierunku ORT (w ostatnich miesiącach liczba zbadanych surowic rośnie), TRT, ND (miana są wyrównane, dość wysokie w okresie nieśności indyków). Bordatella avium – tzw. choroba spłaszczonej tchawicy – zakażenie może występować w każdym wieku. W stadach rodzicielskich stwierdza się obecność przeciwciał matczynych u ponad 40% stad, ale o niskim mianie. Natomiast w stadach indyków rzeźnych wzrost poziomu przeciwciał w 5 tygodniu jest sygnałem zakażeń podklinicznych, w 8 tygodniu poziom ten wynosi ponad 5 tys., a w 13-14 oraz 21 tyg. dochodzi do 10 tys., co wskazuje na przechorowanie stada. Powyższa interpretacja dotyczy stad indyków rzeźnych nieszczepionych autoszczepionkami będących obecnie jedyną dostępną metodą immunoprofilaktyki. W kierunku ORT przebadano 80 stad indyków reprodukcyjnych. W 60% stad stwierdzono obecność przeciwciał matczynych o niskim mianie. Program szczepień powoduje, że od 12 tyg. wszystkie stada są dość dobrze zabezpieczone. Wydaje się także, że po 32 tygodniu, a więc w okresie produkcji nieśnej dochodzi do istotnego obniżenia poziomu przeciwciał, co może być wskazówką do korekty programu szczepień. W kierunku mian przeciwciał na ORT przebadano 80 stad indyków rzeźnych. Stwierdzono przeciwciała matczyne w ponad 50% stad o niskim mianie. Zakażenie ORT rozpoczyna się około 5 tyg. życia. W zależności od warunków środowiskowych oraz zastosowania programu szczepień do intensywnej odpowiedzi serologicznej dochodzi około 9 tygodnia. Większość badanych stad jest zakażona, a w niektórych przekracza 10 tys. Niezależnie od programu szczepień poziom przeciwciał nie powinien przekraczać 5 tys. – wyższe miana mogą sugerować zakażenie terenowe, czyli przełamanie odporności poszczepiennej. Liczba stad reprodukcyjnych badanych na TRT wyniosła w tym okresie 95 – łącznie 2 tys. surowic. Stwierdzono w ponad 80% przypadków obecność przeciwciał o stosunkowo wysokim mianie – ponad 4 tys. Program stosowanych szczepień jest zróżnicowany, bowiem odporność poszczepienna między 4 a 13 tygodniem jest zmienna. Po 32 tyg. życia, w okresie produkcji nieśnej, poziom przeciwciał jest wyrównany i wysoki. Zakres mian między 5 a 10 tys. należy uznać za właściwy dla stosowanych programów immunoprofilaktyki. Równolegle przebadano 115 stad indyków rzeźnych w kierunku określenia poziomu przeciwciał na TRT. Wnioski są podobne jak w przypadku stad reprodukcyjnych, ale w zależności od warunków środowiskowych i zastosowanego programu szczepień do odpowiedzi serologicznej dochodzi około 9 tyg. życia, a w niektórych stadach średnia wartość GMT przekracza 25 tys., a nie powinna przekraczać 5 tys. – świadczy to o przełamaniu odporności poszczepiennej. Zakażenie wirusem TRT w stadach indyków rzeźnych w Polsce stanowi niedoceniany problem, a stosowane programy szczepień wymagają korekty. Wszystkie stada reprodukcyjne przebadane w kierunku ND posiadały wysokie miana przeciwciał – ponad 6 tys. Program szczepień stosowany w poszczególnych stadach zakładający dwukrotne podanie szczepionki przeciwko ND powoduje, że odporność poszczepienna jest bardzo jednorodna. Po 32 tyg. poziom przeciwciał jest wyrównany i bardzo wysoki. Zakres mian pomiędzy 5 a 6 tys. należy uznać za właściwy dla stosowanych w kraju programów immunoprofilaktyki przeciwko rzekomemu pomorowi drobiu w okresie produkcji nieśnej. Z kolei w stadach rzeźnych stwierdza się obecność przeciwciał matczynych w ponad 90% stad o stosunkowo wysokim mianie – pow. 5 tys. Niezależnie od programu szczepień poziom mian przeciwciał powyżej 5 tys. może wskazywać na zakażenia terenowe. Badania serologiczne w stadach indyków rzeźnych mogą być przydatnym narzędziem do oceny zagrożeń epizootycznych i skuteczności programów immunoprofilaktyki.
Konferencja zgromadziła ponad 160 uczestników, w większości lekarzy weterynarii, wśród nich wielu stałych klientów Laboratorium, a także przyjaciół i sympatyków działalności pp. Szubstarskich. Gratulujemy pięknego jubileuszu i życzymy dalszego rozwoju firmy, oczywiście w kierunku świadczenia usług na rzecz bezpieczeństwa sektora produkcji zwierzęcej w Polsce.
Nietaktem, byłoby nie wymienić głównych sponsorów konferencji firmy: Idexx Laboratories Inc., PPH Eskulap, MSD Animal Health, VetTrade, ABIC Polska, KRKA.