Archiwum

Alina Rachwał
Poznań

Sztuczne unasienianie stanowi istotną część technologii całorocznej produkcji jaj i mięsa indyków. Jednym z czynników wpływających na efektywność tej metody jest częstotliwość unasieniania indyczek na początku i w ciągu całego cyklu produkcji. W instukcjach poleca się unasieniać indyczki na początku sezonu reprodukcyjnego 2-3 razy z przerwą 1-2 dni.

Częstotliwość sztucznego unasieniania indyczek

W literaturze spotyka się zalecenia, aby pierwsze unasienianie indyczek przeprowadzać po 14. lub 17. dniach od momentu wydłużenia dnia świetlnego, a drugie i trzecie – po 3. lub 4. dniach. Taki reżim, gwarantuje uzyskanie większej liczby jaj zapłodnionych, wymaga zwiększonej robocizny, o ile sezon inseminacji samic zaczyna się wcześniej. Amerykańska firma zaproponowała następujący schemat sztucznego zapładniania indyczek: początek unasieniania ma miejsce, gdy u 75% stada pojawi się instynkt rozrodczy, niezależnie od tego czy pierwsze jajo zostało zniesione, drugi raz unasienia się po 3. dniach, trzeci – po 7. dniach, czwarty do siódmego – z przerwami co 2 tygodnie, ósmy i następne – co 7 dni. Odnośnie częstotliwości inseminacji indyczek w okresie całego sezonu reprodukcyjnego, w późniejszej instrukcji zalecano przeprowadzać ją co 10-14 dni.

Zdaniem innych autorów, za efektywne uważa się unasienianie indyczek rozcieńczonym nasieniem z przerwą 7-dniową. Taka częstotliwość wykonywania, lecz nierozcieńczonym nasieniem znalazła zastosowanie w praktyce.
W przeciwieństwie do zaleceń, aby zwiększyć częstotliwość zapładniania indyczek, pojawiły się doniesienia o dobrych wynikach uzyskiwanych przy wielokrotnym (2-3 razy z rzędu) unasienianiu na początku sezonu z następującymi po tym przedłużonymi (4-5-tygodniowymi) przerwami.
W związku z tym celem, przedstawionych niżej wyników badań, było wyjaśnienie wpływu różnej częstotliwości inseminacji indyczek na początku i w okresie cyklu produkcyjnego na zapłodnienie i wylęgowość jaj.

W pierwszym doświadczeniu jedną grupę ptaków unasieniano po 14. dniach od momentu zwiększenia długości dnia świetlnego lub na 9 dni przed rozpoczęciem nieśności, drugą – po 4. dniach od zniesienia pierwszego jaja. W obydwu przypadkach przeprowadzono trzykrotne unasienianie codzienne nierozcieńczonym nasieniem w dawce 0,01-0,015 ml. Grupy indyczek były utworzone z uwzględnieniem wieku i masy ciała.
Wyniki doświadczenia za 16 dni, począwszy od 4. dnia po pierwszej inseminacji, tj. od początku zbioru jaj do inkubacji, wykazały, że wskaźniki zapłodnienia jaj i wylęgu indycząt były lepsze w drugiej grupie (Tab. 1). Na podstawie tego zaczęto uważać, że unasienianie indyczek należy zaczynać po zniesieniu pierwszego jaja.

Z analizy krzywych narastania nieśności można stwierdzić, że następuje ona u jednych niosek szybko, u drugich wolno. W pierwszym przypadku już w dniu pojawienia się w stadzie pierwszych jaj intensywność nieśności osiąga 4,0-7,7%, następnego dnia 6,7-11,1, trzeciego 13,5-16,6, czwartego 15,2-33,3 i piątego 17,6-34,4%. W drugim przypadku pierwszego dnia ten wskaźnik znajduje się na poziomie 0,2-0,6%, później 0,4-1,2, 0,4-1,5, 0,7-2,4 i 0,9-2,4%. W związku z tym już po pierwszym lub po drugim dniu nieśności indyczek w konkretnym kurniku można ustalić terminy ich pierwszego unasieniania. Jeśli w pierwszym, względnie w drugim, dniu intensywność nieśności w stadzie wynosi 4-7% i więcej to należy sztucznie zapładniać indyczki od 3. dnia, a jaja do inkubacji zbierać od 9. dnia, to jest w drugiej dobie po pierwszej inseminacji. W drugim przypadku, przy intensywności nieśności w ciągu pierwszych dwóch dni poniżej 4% unasienianie trzeba zaczynać 4.-5. dnia po zniesieniu pierwszego jaja w stadzie, a jaja do inkubacji zbierać od 6.-7. dnia.

Analiza uzyskanych danych stała się podstawą celowości przeprowadzania pierwszego unasieniania indyczek 3.-5. dnia od początku nieśności. W tym przypadku 3-krotne wykonanie zabiegu zajmuje 8-11 dni począwszy od zniesienia w stadzie pierwszego jaja. Do tego czasu większość później dojrzewających samic także zaczyna znosić jaja.
W tabeli 2. przedstawiono wyniki badań dotyczące wpływu częstotliwości inseminacji indyczek różnymi dawkami nasienia na początku sezonu rozpłodowego na zapłodnienie i wylęgowość jaj. Wskaźniki inkubacji jaj oceniano w okresie miesiąca biorąc także pod uwagę przerwy w kolejnych unasienianiach indyczek.
Ustalono, że „wielokrotne” (2-3 dni pod rząd) unasienianie indyczek na początku sezonu reprodukcyjnego zarówno zmniejszonymi, jak i zwiększonymi dawkami spermy następującymi po nich 2- lub 3-tygodniowymi przerwami okazało się mniej efektywne niż 3-krotne codzienne nie zmniejszonymi dawkami z przyjęciem później tygodniowych przerw. Zapłodnienie jaj było mniejsze o 2,3-10,9%, a wylęg indycząt o 4,7-14,8%.
Zwiększenie przerwy między pierwszą i trzecią inseminacją i skrócenie następujących po niej okresów w pierwszym miesiącu nieśności, nawet przy różnej dojrzałości płciowej, indyczek sprzyja temu, że większa ich część będzie unasieniana w bardzo krótkim czasie po uzyskaniu fizjologicznej „gotowości” jajowodu do tworzenia jaja i podtrzymywania normalnego procesu jego zapłodnienia.
Tym sposobem, w celu poprawy jakości wylęgowej jaj i ekonomicznego użytkowania spermy na początku sezonu reprodukcyjnego zaleca się 3-krotną inseminację indyczek nierozcieńczonym nasieniem w dawce 0,01-0,015 ml, rozcieńczonym 0,02-0,03 ml, pierwszy raz po 3.-5. dniach od rozpoczęcia nieśności w stadzie, drugi – po 1.-2. dniach od pierwszego zabiegu i trzeci – po 1.-2. dniach od drugiego sztucznego zapłodnienia.
Wykonanie przedstawionego systemu inseminacji niosek na początku sezonu rozpłodowego wymaga sporządzenia grafiku kolejności wchodzenia ptaków w nieśność, utrzymywanych w różnych indycznikach. Dlatego w dalszych badaniach określono wpływ krótkich (7-14 dni) i długich (21-2 dni) przerw w unasienianiu indyczek nierozcieńczoną spermą na zapłodnienie jaj (Tab. 3).
Najwyższe wskaźniki inkubacji jaj uzyskano przy 7-dniowej przerwie w inseminacji indyczek. We wszystkich trzech doświadczeniach różnica w zapłodnieniu jaj w porównaniu z innymi grupami ptaków okazała się istotna.
Przy unasienianiu indyczek z 10-dniową przerwą (w dawkach 0,0125 lub 0,025 ml) zapłodnienie jaj i wylęgowość indycząt spadło nieznacznie.
Chociaż wyniki badań dają podstawę, aby inseminować indyczki z tygodniową przerwą, ten sposób trudno wprowadzić w dużych fermach, ponieważ w określonym czasie unasienia się niecałe pogłowie ptaków i przerwa z konieczności wydłuża się do 8.-10. dni. Mając to na uwadze oraz nieznaczną różnicę w wynikach uzyskaną przy 7- i 10-dniowej częstotliwości inseminacji indyczek w badaniach, można zalecić do stosowania drugi sposób, jeśli jest to niezbędne.
Zwiększenie odstępu między unasienianiami indyczek z 14 do 21 dni prowadziło do pogorszenia zdolności wylęgowej jaj. Przy tym, ani podwyższenie 2-4-krotne dawki spermy, ani inseminowanie ptaków 2 dni pod rząd nie poprawiło zapłodnienia jaj.
Brak zgodności uzyskanych w omawianych badaniach wyników z rezultatami innych badaczy, którzy uzasadniają efektywność wielokrotnego unasieniania indyczek na początku sezonu z następującymi po tym przedłużonymi przerwami (4-6 tyg.) można wytłumaczyć różnicami w genotypach ptaków i prowadzoną selekcją niosek na wzrost jakości jaj wylęgowych przy dłuższych przerwach w inseminacji.
Ponieważ wartość biologiczna jaj wylęgowych w pierwszym i drugim miesiącu nieśności (zapłodnienie – 75,3 i 86,3%, wylęgowość – 52,7 i 68,5%) indyczek drugiej grupy przy 4-tygodniowych przerwach w inseminacji okazała się o 3,6-13,0% gorsza aniżeli w innych grupach niosek, przeprowadzono dwukrotne ich unasienianie w okresie tygodnia zmniejszoną dawką spermy (0,0125 ml).
Zwiększenie częstotliwości inseminacji samic drugiej grupy w trzecim miesiącu sprzyjało dobremu zapłodnieniu jaj (82,9%) i wylęgowości indycząt (67,7%) na poziomie osiągniętym w drugim miesiącu sezonu reprodukcyjnego. Różnica w stosunku do lepszych grup ptaków zmalała do 0,6-5,9%.
Nieoczekiwanie zwiększeniu uległo (o 5,6-14,9%) zapłodnienie i wylęgowość jaj średnio za czwarty miesiąc nieśności w grupie niosek unasienianych 2 razy w tygodniu w porównaniu z innymi ptakami, ale w ostatniej partii jaj nałożonych do inkubatora te wskaźniki znacznie pogorszyły się.
Ważne było także wyjaśnienie, czy częstsze wykonywanie zabiegu stanowi dla indyczek stresor, który może spowodować spadek nieśności. Okazało się, że tak nie jest, bowiem w drugim doświadczeniu w przeliczeniu na nioskę stanu początkowego za 4 miesiące przy 3-tygodniowych przerwach w inseminacji uzyskano tyle samo jaj, co przy 1-tygodniowych przerwach.
Na podstawie przeprowadzonych badań zalecono dla zwiększenia wylęgowości jaj w warunkach produkcyjnych unasienianie indyczek w sezonie reprodukcji jeden raz co 7-10 dni nierozcieńczoną spermą w dawce 0,01-0,015 ml, rozcieńczoną 1:1 w dawce 0,02-0,03 ml. Zalecana przerwa w sztucznym zapładnianiu indyczek jes zgodna w czasie z rytmem pojawiania się płciowej aktywności (5-8 dni) przy równoczesnym utrzymywaniu ich z indorami. Oprócz tego według danych z literatury, biologiczna wartość jaj zaczyna obniżać się po tygodniu od końcowego unasieniania indyczek. I tak, zapłodnienie i wylęgowość jaj po 7-10 dniach spadły o 8,5-8,8% w porównaniu z poziomem uzyskanym po 3.-4. dniach po inseminacji, a na 14. dzień wskaźniki te obniżyły się o 16,9-18,7%.
Skrócenie przerw w unasienianiu niosek z 14. do 7.-10. dni zwiększa nakład pracy na jego przeprowadzenie. Jednak autorzy opracowali technikę zabiegu za pomocą instrumentów wielokrotnego użycia powodujące wzrost o 20-30% wydajności pracy inseminatorów.
Opisana technologia sztucznej inseminacji indyczek na początku w okresie całego sezonu rozpłodowego została wdrożona do praktyki, a jej autorzy uważają, że stosowanie polecanej kolejności i dawek w unasienianiu indyczek, stanowi ważny czynnik wzrostu inkubacyjnej wartości jaj i poprawy ekonomicznych wskaźników chowu indyków.