Agnieszka Misiura
Uniwersytet Przyrodniczy Lublin
Bardzo szybki metabolizm indyków rzeźnych oraz szybkie tempo wzrostu wymagają dostarczenie im doskonałych pasz, o wysokiej wartości odżywczej, czyli przede wszystkim bogatych w pełnowartościowe białko.
W mieszankach paszowych dla drobiu zboża stanowią główny składnik mieszanki, także wprowadzają do niej znaczące ilości białka. Pasze pochodzenia zwierzęcego pełnią ważną rolę w żywieniu zwierząt. Do takich produktów należą surowce skarmiane w stanie naturalnym lub po wcześniejszym przetworzeniu: siara i mleko, które stanowią pierwszą wysokowartościową paszę dla młodych ssaków: serwatka, maślanka, twarogi, odpady z rzeźni (krew), części niejadalne, rogi, kopyta, pierze, przewody pokarmowe, przetwory nieprzydatne w żywieniu człowieka, tłuszcze zwierzęce (łój, smalec), tusze zwierząt które padły, ryby i odpady rybne. Pasze te charakteryzują się wysoką strawnością, bogatą zawartością białka o dobrym składzie aminokwasowym, dzięki nim otrzymujemy wysokie przyrosty masy ciała. Nie zawierają włókna, są ubogie w bezazotowe związki wyciągowe (poza mlekiem i produktami pochodnymi). W przypadku tych pasz wymagana jest dokładna kontrola sanitarna w czasie produkcji oraz ocena mikrobiologiczna.
Z dniem 1 października 2003 r. zakazano stosowania w żywieniu indyków mączek mięsno-kostnych. Wg niektórych naukowców było to błędem ze względu na duże zapotrzebowanie indyków na białko zwierzęce.
Do pasz stosowanych w żywieniu drobiu zalicza się przede wszystkim ryby i produkty przetwórstwa rybnego. Są to cenne dodatki uzupełniające pasze roślinne w żywieniu. Ryby i produkty rybne odznaczają się dużą zawartością białka, nawet 80% w suchej masie (zawiera ono dużo lizyny, metioniny i treoniny) oraz witamin: A, D3, i z grupy B. Nie jest wskazane stosowanie świeżych ryb przez dłuższy czas (enzym tiaminaza rozkłada tiaminę i powoduje niedobory – wit. B1). Stosuje się: suszenie, kiszenie, chemiczne konserwowanie, zamrażanie.
Mączki rybne są paszami pochodzenia zwierzęcego wysokobiałkowymi, coraz częściej dodawanymi do pasz. Wysoka zawartość składników mineralnych w tych mieszankach pozwala na zastosowanie ich w żywieniu indyków, kur i kurcząt, u których często występuje niedobór wapnia, manganu i fosforu. Wygotowane podsuszone i zmielone skorupy jaj, muszle ślimaków są bardzo dobrym źródłem wapnia. Rybna mączka paszowa produkowana jest z całych ryb, jednak w większości przypadków z odpadów śledziowo-szprotowych (lub też z innych ryb tj. makrela i dorsz). Zawiera dużo mikroelementów szczególnie magnezu ok. 2650 mg/kg, żelaza 216 mg/kg, cynku 186 mg/kg. W skład tych pasz wchodzą, także składniki mineralne (najwięcej wapnia), aminokwasy (kwas glutaminowy, glicyna, kwas asparaginowy). Charakteryzują się, także wysoką koncentracją energii, co spowodowane jest zawartością tłuszczu (zawiera dużo kwasów nienasyconych) do 14%. Mączki ulegają dość łatwo procesowi jełczenia, dlatego dodawane są do nich antyutleniacze. Unika się w ten sposób powstawaniu toksycznych substancji szkodliwych dla zwierząt.
Poruszając aspekt ekologicznego żywienia drobiu, do przerobu dopuszczane są ryby, tłuszcz rybny i tran (nie rafinowane) oraz mączka rybna, składniki mineralne, najlepiej kopalne, tj. wapienie, fosforany i sól kuchenna. Dużą grupę stanowią dodatki paszowe obejmujące mikroelementy, witaminy i prowitaminy, lepiszcza i środki przeciwzbrylające.
Pasze pochodzenia zwierzęcego dopuszczone i przydatne w ekologicznym żywieniu drobiu rzeźnego to mleko świeże oraz jego przetwory, tj. proszek z mleka odtłuszczonego, z maślanki i z serwatki (zwykłej i pozbawionej laktozy), białko serwatki (ekstrahowane metodami fizycznymi), sproszkowana kazeina i laktoza. Mleko charakteryzuje się wysoką strawnością, dobrym składem aminokwasowym, zawiera: znaczne ilości białka (33% w suchej masie), tłuszcz (występujący w postaci zemulgowanej sprawia, że strawność tego składnika jest wysoka), laktozę, około 1,2 g wapnia /1 kg oraz fosfor, potas, siarkę, sód i magnez, witaminy z grupy B. Serwatka jest paszą o małej zawartości składników pokarmowych (14-17l serwatki = 1 kg ziarna jęczmienia), zawiera dużo wody, jest paszą trudna w zagospodarowaniu, może być jednym z komponentów w preparatach mlekozastępczych.
Kazeina, ma dużą ilość białka ogólnego, zawiera najwięcej lizyn, ma dużą wartość energetyczną (17,4 MJ en. Met. /1 kg dla drobiu), jednak jest produktem drogim. Maślanka zawiera niewiele tluszczu (0,1-1%). Białko, składniki mineralne i wit. z grupy B zbliżone są ilością do mleka chudego.
Układając recepturę paszy dla drobiu trzeba zapoznać się uprzednio z deklarowaną przez producenta wartością pokarmową maczki rybnej lub koncentratu rybnego. W Europie mączki rybne są powszechnie stosowane w żywieniu drobiu i trzody chlewnej, ponieważ nawet niewielki dodatek mączek do mieszanki treściwej poprawia znakomicie wartość całej paszy. Pomimo wysokiej ceny są bardzo poszukiwanymi koncentratami białkowymi.
Obecnie na rynku znajduje się wiele preparatów uzupełniających stosowanych jako dodatek do pasz. Preparaty witaminowe i mineralno-witaminowe wzbogacają pasze w poszczególne grupy witamin i pierwiastków śladowych, których niedobór prowadzi do obniżenia efektów produkcyjnych. Mogą być one podawane bezpośrednio do paszy lub rozpuszczone w wodzie. Zapotrzebowanie na witaminy wzrasta szczególnie w sytuacjach stresowych, spowodowanych wysoką temperaturą, zabiegami zootechnicznymi (szczepienia), przy osłabieniu po przebytych chorobach, po kuracji antybiotykami. Bardzo cenna jest stała współpraca hodowcy z lekarzem weterynarii, który określi grupę witamin i minerałów brakujących w żywieniu i zaleci odpowiedni preparat. Preparaty wielowitaminowe uzupełniające niedobory witamin rozpuszczalnych w wodzie, zapobiegają spadkowi przyrostu i zaburzeniom pokarmowym, poprawiają nieśność i wylęgowość jaj w stadach rodzicielskich, wpływają na zdrowotność stad brojlerów kurzych i indyczych. Stosuje się je nie dłużej niż 4 dni. Preparat podaje się po rozpuszczeniu w wodzie w ilości ok. 10-25 g/100 l (wielkość zależy od zaleceń opisanych na opakowaniu). Preparaty mineralne zawierają zestaw podstawowych mikroelementów w postaci wysokoprzyswajalnych związków rozpuszczalnych w wodzie. Wspomaga prawidłowy przebieg procesów rozrodczych, wykształcanie tkanek nabłonkowych i układu kostnego oraz prawidłowe funkcjonowanie mięśni. Stosuje się go w ilości 100-200 g/100 kg paszy. Inne preparaty to dodatki do pasz sypkich – preparaty witaminowo-mineralne, preparaty rozpuszczalne: zakwaszające, enzymatyczne, bakterio-, wiruso-, grzybobójcze.
Literatura dostępna u autorki.