Dr inż. Katarzyna Sartowska
Rettenmaier Polska Sp. z o.o.
Włókno paszowe opisuje się jako pozostałości komórek roślinnych, które nie są rozkładane przez enzymy trawienne zwierząt. Wykorzystanie włókna paszowego (włókna surowego) w dawkach pokarmowych dla drobiu jest ciągle dyskutowane wśród specjalistów.
Z jednej strony międzynarodowe organizacje takie jak ISA czy Lohmann uznają włókno za niezbędny składnik paszy dla kur niosek. Na przykład ISA w swoich wskazówkach podaje, że „obecność nierozpuszczalnego włókna wydaje się niezastąpiona, powodując zwiększenie rozmiarów żołądka mięśniowego, poprawiając strawność skrobi i ograniczając wydziobywanie piór”.
Z drugiej strony wielu żywieniowców wciąż unika stosowania włókna, uważające je za źródło substancji antyżywieniowych. Rzeczywiście, tradycyjne źródła włókna są powiązane z pewnymi niekorzystnymi cechami, takimi jak obecność mikotoksyn, skażenie bakteryjne czy rozcieńczenie dawki pokarmowej.
Jednym z powodów tych kontrowersji wokół stosowania włókna w żywieniu drobiu może być fakt, że różne frakcje włókna mają różny wpływ na układ pokarmowy. Należy rozróżnić włókno rozpuszczalne w wodzie od nierozpuszczalnego. Nie ma wątpliwości, że nierozpuszczalne włókno, które nie podlega fermentacji, powinno być w pierwszej kolejności wybierane dla drobiu, ponieważ z nim związanych jest wiele korzyści zdrowotnych.
Włókno rozpuszczalne i nierozpuszczalne
- • •
Włókno stanowi znaczącą część paszowych surowców roślinnych. Występuje jednak duże zróżnicowanie w ilości i strukturze włókna w poszczególnych surowcach. Ponieważ struktura włókna ma istotny wpływ na jego fizjologiczne funkcje, dlatego ważne jest, żeby je prawidłowo sklasyfikować. Główną cechą rozróżniającą rodzaje włókna jest ich rozpuszczalność. Korzenie warzyw i owoce takie jak burak cukrowy czy jabłko, dostarczają głównie włókna rozpuszczalne (pektyny), podczas gdy wszystkie rodzaje otrąb i śruty dostarczają więcej włókna nierozpuszczalnego (celulozowego). Główne efekty obserwowane przy stosowaniu włókien rozpuszczalnych i nierozpuszczalnych w żywieniu drobiu przedstawiono w tabeli 1.
Koncentrat włókna surowego rozwiązaniem?
- • •
Z punktu widzenia zdrowia jelitowego i innych związanych z nim kwestii zdrowotnych jest całkiem jasne, że włókno nierozpuszczalne powinno być preferowane. Jednak tradycyjne źródła włókna, które dostarczają znaczące ilości włókna nierozpuszczalnego, jak otręby pszenne są często zanieczyszczone mikotoksynami i zabierają dużo miejsca w dawce (zawierają jedynie około 10% włókna). Rozwiązaniem może być użycie tak zwanego koncentratu włókna surowego.
Koncentrat włókna surowego – to produkt o zawartości włókna około 70%. Tak wysoka jego zawartość jest uzyskiwana w procesie fibrylacji – który pozwala na pozyskanie drobnych włókien kapilarnych z młodych drzew. Koncentraty włókna surowego składają się z włókien lignocelulozy lub samej celulozy.
Nie tylko skład chemiczny i czystość, ale także fizyczna budowa cząstek koncentratu włókna surowego są wyraźnie różne w porównaniu do tradycyjnych źródeł włókna (fot. 1 i fot. 2.).
Dzięki kontrolowanemu procesowi ekstrakcji (fibrylacji pod ciśnieniem) włókna w przedstawionym wyżej preparacie ARBOCEL® są mielone do uzyskania bardzo drobnych cząstek. W porównaniu do standardowych włókien, które mają rozmiar od kilku milimetrów do 2-3 cm, przetworzone włókna są długimi i cienkimi cząstkami, dostępnymi w średnicy 25-30 µm i długości 200-300 µm. Te długie i cienkie włókna wykazują typowy efekt kapilarny, który poprawia ich zdolność wiązania wody. Dodatkowo cząstki przetworzonego włókna budują przestrzenną sieć w treści przewodu pokarmowego. Dzięki temu treść się „rozluźnia”, co umożliwia enzymom i mikroorganizmom efektywne funkcjonowanie w przewodzie pokarmowym. W produkcji drobiu widocznym tego efektem jest znaczna poprawa strawności białka.
Wyniki użycia koncentratu włókna surowego w żywieniu indyków
- • •
Szczegółowa wiedza o zapotrzebowaniu indyków na włókno w paszy, jest ograniczona. Jednak hodowcy wiedzą, że indyki lubią włókno. Z badań Sklan i współpracowników (2003) wynika, że zawartość 9% włókna surowego w dawce dla indyków obniża przyrosty i wykorzystanie paszy, powoduje pogorszenie strawności białka, tłuszczu i energii. Jednoznacznie widać, że jest to poziom zbyt wysoki. W tym samym badaniu stwierdzono, że zawartość 6% włókna surowego w dawce nie wpłynęła na przyrosty indycząt do 8 tygodnia życia, ale zaobserwowano pozytywny wpływ tej dawki na przyrosty między 11 a 14 tygodniem życia, w porównaniu do dawki zawierającej 3% włókna surowego.
Z kolei w polskich badaniach (Mikulski i wsp., 2011) dawek pokarmowych z różną zawartością śruty słonecznikowej (SFM) stwierdzono, że dawka o zawartości włókna surowego 4,2% (7% SFM) dała wyniki przyrostów i wykorzystania paszy podobne do grupy kontrolnej (2,9% włókna surowego; 0% SFM). Dawki, w których zastosowano większą ilość SFM (14% i 21%; odpowiednio 4,7 i 5,6% włókna surowego) powodowały mniejsze spożycie paszy oraz mniejsze przyrosty indyków.
Z powyższych badań wyraźnie widać, że nadmiar włókna jest niekorzystny, to wiemy. Natomiast jaki poziom włókna jest korzystny? Odpowiedź na to pytanie będzie zależeć od rodzaju surowców jakie stosujemy w paszy. Przy takim samym poziomie włókna surowego w paszy (ok. 6% w obu doświadczeniach) raz uzyskano wyniki pozytywne, a raz negatywne. Działanie włókna surowego zależy nie tylko od jego ilości w dawce pokarmowej, ale też od użytego surowca, a co za tym idzie: ilości poszczególnych frakcji.
Zalecenia żywieniowe dla indyków podają przede wszystkim pożądaną ilość białka i energii, szczegółowo poziom aminokwasów oraz wybranych pierwiastków (wapń, fosfor czy sód), witamin i mikroelementów, ale nie ma tam słowa o włóknie. Jedyną wskazówką są ograniczenia w stosowaniu poszczególnych surowców (np. otręby pszenne w żywieniu indyków linii ciężkich BUT – maksymalny udział w dawce to 5%, jedynie do wieku 6 tygodni).
Badania z wykorzystaniem koncentratu włókna surowego ARBOCEL® przeprowadził Febel (2008), badając jego wpływ na wyniki produkcyjne indyczek i indorów Hybrid XL. Do tego badania wykorzystano jednodniowe ptaki (450 indyków i 216 indyczek). ARBOCEL® uwzględniono w dawkach Starter 1 i 2 (0,5%) oraz Grower 1 i 2 (0,8%), (łącznie 16 tygodni tuczu), wprowadzony był on do dawki w zamian za taką samą ilość zboża w grupie kontrolnej. Po tym czasie indyki były jeszcze karmione paszą Finisher, jednak ona była taka sama dla ptaków z grupy kontrolnej i doświadczalnej.
W pierwszych 2 tygodniach życia zaobserwowano istotny wpływ ARBOCEL® na przyrosty oraz upadki. Zarówno w przypadku samic, jak i samców masa ciała była znacznie wyższa niż w grupie kontrolnej. Wpływ na śmiertelność był wyraźniejszy w przypadku młodych indorów: w grupie kontrolnej stwierdzono śmiertelność na poziomie 17%, zaś w grupie otrzymującej ARBOCEL® – tylko 4%. Niestety naukowcy nie podają jaka mogła być przyczyna tak wysokiej śmiertelności i w jaki sposób tak niewielki dodatek nierozpuszczalnej frakcji włókna mógł przyczynić się do tak znacznej poprawy zdrowotności młodych indyków.
Zestawienie wyników z tego doświadczenia przedstawione jest w tabeli 2. Podsumowując cały okres tuczu, u indyczek stwierdzono wyższą masę ciała, zaś u indorów – poprawę wykorzystania paszy. Te korzystne efekty można wyjaśnić lepszą strawnością białka, obserwowaną również w licznych doświadczeniach z udziałem drobiu, trzody chlewnej, norek, a nawet ryb i psów.
Podsumowanie
- • •
Włókno surowe jest niezbędnym komponentem mieszanek paszowych dla drobiu, wykorzystajmy więc jego korzystne działanie! Włókna nierozpuszczalne obniżają lepkość treści pokarmowej, a co za tym idzie ograniczają rozwój niekorzystnych bakterii w jelitach, poprawiają strawność białka, konsystencję odchodów i jakość ściółki oraz szereg parametrów produkcyjnych i zdrowotnych. Dostępny na rynku produkt ARBOCEL® zawiera około 70% włókna surowego (nierozpuszczalnego) i pozwala w bezpieczny sposób dostarczyć ten składnik do dawki pokarmowej. Jego zastosowanie w żywieniu ptaków przynosi korzyści ekonomiczne, gdyż poprawiając wyniki produkcyjne i zdrowie indyków, w efekcie poprawia też przychód hodowcy.
Piśmiennictwo dostępne u autorki.