Agnieszka Wilczek-Jagiełło
Lublin
Możemy obecnie zauważyć zwiększającą się samoświadomość ludzi w zakresie dbałości o własne zdrowie i jego wpływu na jakość dalszego życia. Niewątpliwie jednym z jej przejawów jest zainteresowanie bezpieczeństwem spożywanej żywności. Również w krajach Unii Europejskiej od dawna już ogromne znaczenie przywiązywane jest do bezpieczeństwa zdrowotnego żywności, a kontrola jej jakości dotyczy wszystkich etapów produkcji, począwszy właśnie od gospodarstw rolnych.
W Polsce od czasu naszego „wniknięcia” w struktury UE również musieliśmy dostosować się do uregulowań prawnych obowiązujących na terenie całej Wspólnoty, a stawianych gospodarstwom w zakresie higieny produkcji, ochrony środowiska, dobrostanu zwierząt oraz wspomnianego już bezpieczeństwa żywności. Jednym z wymogów prawodawstwa europejskiego w zakresie gospodarstw utrzymujących zwierzęta gospodarskie jest regularne prowadzenie dokumentacji i szczegółowych zapisów odnośnie produkcji zwierzęcej, które pozwalają na zidentyfikowanie miejsca pochodzenia produktu oraz umożliwiają sprawdzenie, czy żywność lub surowce żywnościowe opuszczające gospodarstwo, a przeznaczone do dalszego przetwórstwa nie stanowią zagrożenia dla zdrowia konsumentów.
Według obecnego statusu prawnego każdy posiadacz zwierząt gospodarskich zobowiązany jest do prowadzenia dokumentacji związanej z utrzymywanym przez siebie określonym gatunkiem zwierząt. I chociaż w Polsce „papierologia” (jak często jest pogardliwie określana) nigdy nie cieszyła się wielkim uznaniem, to niestety przepisy prawne w tym zakresie muszą być przestrzegane.
Jednym z podstawowych obowiązków posiadacza drobiu jest prowadzenie ewidencji leczenia zwierząt w oparciu o oryginały stron książki leczenia zwierząt wydawane przez sprawującego opiekę nad fermą lekarza weterynarii. Każdorazowa wizyta weterynaryjna, podczas której są przepisywane leki do stosowania u ptaków powinna się zakończyć wydaniem dokumentu potwierdzającego zastosowane leczenie. Oryginał strony książki leczenia zwierząt powinien zawierać: datę wykonania czynności lekarsko-weterynaryjnych, dane posiadacza zwierząt, opis leczonych zwierząt, a także informacje o przebiegu wizyty (wynik badania, rozpoznanie, zaordynowane leczenie, ilość i dawkowanie zastosowanego produktu, a także przewidziany okres karencji na produkty spożywcze pochodzące od leczonych zwierząt). Wydana przez lekarza weterynarii karta leczenia musi być ponadto zaopatrzona w jego podpis i pieczątkę, ale również podpis posiadacza zwierząt, który tym samym zaświadcza, że zakupiony przez niego weterynaryjny produkt leczniczy zostanie zastosowany zgodnie z zaleceniami lekarza weterynarii. Dokumenty potwierdzające zastosowane na fermie leczenie powinny być przechowywane przez okres lat 5. Brak dokumentów potwierdzających fakt nabycia i stosowania u zwierząt leczniczych produktów weterynaryjnych posiadających właściwości anaboliczne, przeciwbakteryjne, przeciwpasożytnicze, przeciwzapalne, hormonalne lub psychotropowe, z których lub od których tkanki i produkty są przeznaczone do spożycia przez ludzi może skutkować nałożeniem grzywny lub też karą pozbawienia wolności do lat 2. Mówi o tym artykuł 132b Ustawy z 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne. O konieczności ewidencjonowania leczenia zwierząt gospodarskich przypomina także Ustawa z 11 marca 2004 r. O ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych.
Właściciel fermy drobiu zobowiązany jest również do prowadzenia codziennego rejestru liczby ptaków na fermie. Oznacza to, że w księdze rejestru powinny zostać zawarte informacje odnośnie: liczby wprowadzonych na fermę kurcząt oraz ewentualnie nazwy mieszańców kurcząt brojlerów o ile jest znana; liczbie kurcząt, które padły; liczbie kurcząt uśmierconych i przyczynie ich uśmiercenia; liczbie kurcząt pozostałych w stadzie po sprzedaży lub po uśmierceniu. Należy także podawać wskaźnik śmiertelności dziennej (%), czyli liczbę kurcząt padłych w kurniku w ciągu danego dnia podzieloną przez liczbę kurcząt brojlerów znajdujących się w kurniku w tym dniu i pomnożoną przez 100. Prowadzenie rejestru tego typu ma dać możliwość prześledzenia historii upadków zwierząt w gospodarstwie. Nagły wzrost upadków w stadzie może wskazywać chociażby na rozwój choroby zakaźnej. Liczbowy rejestr ptaków w kurniku powinien być przechowywany przez okres 3 lat i w razie wezwania każdorazowo udostępniany powiatowemu lekarzowi weterynarii (lub organom Inspekcji Weterynaryjnej) do kontroli.
Powiatowy lekarz weterynarii kontrolujący fermę drobiu może ponadto zażądać dokumentacji związanej ze szczegółowym opisem systemu produkcji, w tym planu kurnika z uwzględnieniem powierzchni użytkowej, opisu systemu wentylacji, karmienia i pojenia, informacje odnośnie typu stosowanego podłoża itp. W gospodarstwie powinny być również dostępne informacje odnośnie: przeprowadzania programu zwalczania gryzoni (deratyzacji), insektów (dezynsekcji) oraz odkażania. Chodzi tutaj głównie o zapiski dotyczące częstotliwości wykonywania w/w. czynności i pochodzenia preparatów używanych do tego celu.
W związku z licznymi nieprawidłowościami w zakresie skarmianej paszy, a więc wykrywanie przez organa Inspekcji Weterynaryjnej obecności niedozwolonych substancji leczniczych, mączek mięsno-kostnych lub też w sytuacji nieodpowiedniej jakości higienicznej paszy która mogłaby stanowić zagrożenie dla zdrowia zwierząt i ludzi należy również posiadać zaświadczenia lub zapisy na temat źródła pochodzenia paszy lub surowców potrzebnych do jej wytworzenia. Jeżeli były wykonywane badania kontrolne paszy należy również je przechowywać, aby w razie potrzeby móc je przedstawić odpowiednim organom.
Jak już wspomniano, zapobieganie chorobom zakaźnym (zwierząt, ale także tych przenoszonych ze zwierząt na ludzi) jest niezwykle ważnym aspektem produkcji żywności pochodzenia drobiowego. Z tego też powodu funkcjonują w Polsce programy zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach hodowlanych, ale także w stadach brojlerów kurzych i indyczych. Regulują to: Rozporządzenie M. RiR. W. z 27 stycznia 2014 r., a także Rozporządzenie Rady Ministrów z 13 stycznia 2014 r. Przepisy prawodawstwa polskiego w zakresie zwalczania Salmonella opierają się zasadniczo na regulacjach UE w tym zakresie, a zwłaszcza Rozporządzeniu 646/2007 – określającym wspólnotowe cele ograniczenia częstości występowania Salmonella u brojlerów i Rozporządzeniach 853/2004 i 2074/2005 dotyczących wymogów prowadzenia i gromadzenia stosownej dokumentacji na temat łańcucha żywnościowego. Z tekstów powyższych rozporządzeń wynika, że hodowca drobiu zobowiązany jest do regularnego monitoringu zakażenia stada bakteriami rodzaju Salmonella. Przykładowo, we wszystkich stadach kurcząt brojlerów producent zobowiązany jest do pobierania próbek do badań z własnej inicjatywy w okresie 3 tygodni przed zaplanowanym przemieszczeniem ptaków do ubojni. Hodowca zobowiązany jest również do prowadzenia ewidencji badań, w której będą określone: czas wykonania badania oraz uzyskany wynik.
Prawo zobowiązuje właścicieli zwierząt gospodarskich do prowadzenia dokumentacji związanej z dziedziną produkcji, którą się zajmują. Dokumentacja powinna być przechowywana w sposób zapobiegający jej zniszczeniu. Rozporządzenia nie określają natomiast sposobu prowadzenia takiej dokumentacji. Hodowca może więc prowadzić ją w formie papierowej, ale także elektronicznej. Kontrole prowadzone przez organy Inspekcji Weterynaryjnej na fermach drobiu wskazują liczne uchybienia związane właśnie z prowadzoną dokumentacją, a dokładnie jej brakiem. Właściciele zwierząt, od których produkty są wykorzystywane w żywieniu ludzi muszą mieć świadomość, że brak dokumentacji (zwłaszcza w zakresie książki leczenia zwierząt) będzie skutkował licznymi sankcjami finansowymi. Mogą to być zarówno wspomniane w tekście kary grzywny lub nawet ograniczenia wolności, ale znacznie częściej dochodzi do wstrzymania wypłaty części należnych dopłat bezpośrednich.
Literatura dostępna u autorki.