Pierwszą i podstawową sprawą w przypadku sporu między dostawcą paszy lub piskląt a producentem drobiu jest dokładne zapoznanie się z treścią umowy, odnośnie spraw spornych oraz warunków jakie obie umawiające się strony powinny spełnić podczas reklamacji.
W umowie powinno być dokładnie określone:
- Termin i sposób składania reklamacji.
- Kto i na jakich zasadach będzie arbitrem w sprawach spornych: sądy powszechne lub inne instytucje czy osoby.
- Sposób pobrania i kierowania prób do badań.
- Jeżeli zajdzie konieczność przeprowadzenia badań lub analiz, kto lub jaka instytucja jest upoważniona do ich wykonania, a jej wyniki bezsprzecznie zostaną uznane przez strony.
- Jakie warunki środowiskowe, utrzymania drobiu, musi spełnić producent/hodowca aby reklamacja została przyjęta przez dostawcę.
Bardzo istotnym zagadnieniem jest przestrzeganie terminu składania reklamacji, powiadomienie dostawcę o wadach dostarczonego towaru oraz zabezpieczenie materiału do ewentualnego wykorzystania w dalszym postępowaniu dowodowym. Należy zwracać uwagę na oznaczenia na opakowaniach dostarczonych towarów, ich nazwy, numery serii, daty produkcji itp., pod kątem czy są zgodne z zamówieniem. Takie etykiety warto przechowywać obok dostarczonych próbek pasz do końca okresu produkcji. W produkcji drobiarskiej z reguły wadami obarczone mogą być: ptaki lub pasze. Natomiast materiałem do ustalenia przyczyn niepowodzeń produkcyjnych są: próbki paszy pobrane do oceny jej składu i wartości oraz ptaki lub pobrane od nich tkanki.
Kto i w jaki sposób powinien pobierać próby i kierować je do dalszych badań?
■ Pasze
Bez względu na rodzaj spornego materiału, próbki powinny być pobierane komisyjnie w obecności zainteresowanych stron. Próbę paszy powinien pobierać upoważniony próbo biorca zgodnie z procedurą określoną Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu pobierania próbek do badań oraz postępowania z próbkami pobranymi w ramach urzędowej kontroli pasz (Dz. U. z dnia 8 stycznia 2007 r.), którym często jest przeszkolony i upoważniony pracownik dostawcy mieszanek paszowych. Próbki najlepiej pobierać bezpośrednio z karmideł, a wyniki analiz odnieść do próbek referencyjnych, dostarczonych razem z dostawą paszy. Do tak pobranych próbek powinien być dostarczony protokół, który zawiera wszystkie informacje o paszy: daty, opis z jakich miejsc były one pobrane, zaopatrzone w indywidualne numery i podpisane przez osoby uczestniczące w pobieraniu prób. Kierując próbkę do badań, należy zaznaczyć w jakim kierunku powinny być przeprowadzone analizy.
Komentarz:
Bardzo często lekarz opiekujący się stadem lub osoby zainteresowane niezbyt precyzyjnie określają kierunek badań lub z oszczędności ograniczają ilość analiz. Uzyskane wyniki są trudne do interpretacji lub nie wyjaśniają przyczyn np. zatrucia drobiu. Bardzo często analizy laboratoryjne paszy, odnoszą się tylko do ich składu podstawowego, który nic nie wnosi do ustalenia np. przyczyn nagłych upadków w stadzie. Niedobór lub nadmiar jednego lub więcej składników może wpływać przez cały okres produkcji, determinując jej wyniki, a nie na raptowne jej załamanie.
■ Ptaki lub ich tkanki
Podczas ustalania przyczyn zwiększonej liczby padnięć drobiu lub przyczyn choroby, wybranie reprezentatywnej próby i skierowanie jej do badań spoczywa na lekarzu weterynarii, który opiekuje się stadem. Również pobranie tych prób powinno być przeprowadzone przy udziale osób trzecich. Lekarz po przeprowadzeniu badań, kieruje pobrane próby do laboratorium w celu ustalenia przyczyn upadków. O sposobie pobrania materiału, jego przechowywaniu i sposobie dostarczenia do laboratorium decyduje lekarz weterynarii.
Komentarz:
Bardzo istotnym faktem jest rodzaj materiału pobranego do badań: żywe lub martwe ptaki względnie ich tkanki. Sposób zabezpieczenia warunków przechowywania oraz transportu pobranych prób jak również dzień tygodnia – uwzględniający możliwość przeprowadzenia badań oraz pora roku, która może mieć wpływ na uzyskane wyniki.
Kto może lub powinien przeprowadzać badania lub analizy?
Najbardziej wiarygodnymi laboratoriami są placówki, które posiadają certyfikat Polskiego Centrum Akredytacji (PCA), do przeprowadzania tego rodzaju badań. W kraju jest szereg laboratoriów, które spełniają te warunki i do nich powinny być kierowane pobrane próbki – chyba, że umowa z dostawcą stanowi inaczej. Można również skierować próbki do dwóch laboratoriów jednocześnie. W kraju funkcjonują dwa sposoby wykonania i sposoby oceny uzyskanych wyników analiz:
- Rozporządzenia krajowe oparte na dyrektywach i zaleceniach unijnych.
- Polskie normy PN, które mimo, że nie są w pełni obowiązujące, umożliwiają ocenę stanu faktycznego.
Rozporządzenia oraz PN określają analityczne metody oceny oraz minimalne lub maksymalne ilości danego składnika w paszy.
Komentarz:
Jako przykład może służyć oznaczanie stopnia zanieczyszczenia paszy mikotoksynami. W tym celu można przeprowadzić badania na obecność mikotoksyn (aflatoksyny, ochratoksyny, T-2 czy zearalenonu), a oznaczone wielkości odnieść do Zaleceń Komisji z dnia 17 sierpnia 2006 r. i Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 lutego 2012 w sprawie zawartości substancji niepożądanych w paszach.
Drugim sposobem jest odniesienie się do uzyskanych wyników badań z godnie z normą PN-R-64791:1994, która określa ogólną liczbę grzybów mogących wytwarzać toksyny. Obie zaprezentowane metody oceniające paszę informują nas o niej, z tym że pierwsza – o faktycznym jej skażeniu toksynami, druga – o potencjalnej możliwości skażenia jej mikotoksynami przez grzyby.
Kolejnym zagadnieniem jest bezpośrednie staranie się stron, w celu uzyskania opinii specjalistów potwierdzających słuszność ich roszczeń lub obarczenia winą za zaistniały stan adwersarza. Wydawane prywatne opinie są niejednokrotnie sprzeczne ze sobą podwyższają koszty procesu i wydłużają okres trwania sporu, który mógłby się zakończyć polubownym rozwiązaniem.
Komentarz:
Wszystkie opinie prywatne uzyskane przez strony mogą, lecz nie muszą, być uznane przez Sąd i są one traktowane jako stanowisko strony, umacniające jej racje lecz nie wiążące dla Sądu. Biegły jako specjalista nie powinien wypowiadać się w sprawach, w których został powołany prywatnie, przez którąś ze stron. Jeżeli tak postąpi, to tylko jako osoba prywatna lub instytucja, i nie powinien posługiwać się w takim przypadku tytułem biegłego. Jeżeli sporządził prywatną opinię w toczącej się sprawie, to nie może być powołany przez Sąd jako biegły.
Innym umocnieniem stanowiska stron, w sprawach reklamacyjnych, przed sądowych jest powołanie się na opinię ekspertów/rzeczoznawców instytucjonalnych. Takim instytucjami są placówki naukowo-badawcze czy stowarzyszenia naukowo-techniczne. Takimi placówkami są Uniwersytety Przyrodnicze, Rolnicze Instytuty Badawcze, Rzeczoznawcy Stowarzyszenia Naukowo-Technicznego Inżynierów i Techników Rolnictwa (SITR) lub Specjalistyczne Laboratoria Referencyjne, które posiadają specjalistów z różnych dziedzin. Zamawiając ekspertyzę ww. instytucjach ich kierownictwo wyznacza specjalistę lub specjalistów do wydania opinii i czuwa nad jej rzetelnością.
Komentarz:
Uznanie i dołączenie do materiałów dowodowych tak wydanych opinii, dla poszczególnych stron, również leży w gestii Sądu.
Jeżeli reklamacji nie uda się załatwić polubownie, a zdania są podzielone, to najlepszym rozwiązaniem jest powołać ekspertów z danej dziedziny za pośrednictwem Sądu. Wtedy Sąd zdecyduje czy biegli będą powołani z Listy biegłych Sądu Okręgowego czy doraźnie z innych instytucji czy organizacji. Opinię wydaną w ten sposób przez biegłego, Sąd z reguły akceptuje.
Postępowanie w przypadku sporu między stronami wg wyżej przedstawionych zasad, znacznie upraszcza postępowanie sądowe i przyspiesza wydanie przez Sąd jednoznacznego werdyktu oraz uwalnia sporne strony od zarzutu matactwa.
red.