Strefa Bydło

Katarzyna Sobocińska

 

Okres okołoporodowy to dość długi czas, obejmujący fazę zasuszenia oraz pierwsze ok. 100 dni laktacji. Największym problemem współczesnych, wysokowydajnych krów mlecznych jest zbyt dobra kondycja w czasie zasuszenia oraz zbyt duży jej spadek w krótkim okresie po porodzie.

Punktowa skala oceny BCS (body condition scoring) to nieinwazyjna ocena kondycji krowy poprzez określenie ilości podskórnej tkanki tłuszczowej oraz mięśniowej. Jest ona subiektywna i, co ważne, nic nie kosztuje. Przyjęta jest pięciopunktowa skala oceny ośmiu partii ciała krów:

■             wyrostki kolczyste kręgów lędźwiowych;

■             linia poprowadzona między wyrostkami kolczystymi, a wyrostkami poprzecznymi kręgów lędźwiowych;

■             zakończenie krawędzi wyrostków poprzecznych;

■             przejście wyrostków poprzecznych w dół głodowy;

■             guzy biodrowe i kulszowe;

■             płaszczyzna między guzem biodrowym, a kulszowym;

■             płaszczyzna między dwoma guzami biodrowymi;

■             okolice okołoodbytowe.

                Średnia stanowi ocenę kondycji krowy od 1 do 5 punktów BCS:

  1. krowa bardzo chuda;
  2. krowa chuda, ale kości grzbietu nie sterczą i są nieco pokryte mięśniami;
  3. krowa w średniej kondycji, guzy kulszowe i biodrowe są zaokrąglone i miękkie w dotyku;
  4. krowa gruba i okrągła, pojedyncze kręgi wyczuwalne tylko przy silnym ucisku;
  5. krowa bardzo otłuszczona, przy nasadzie ogona wyraźne fałdy, a dół podogonowy wypełniony tłuszczem.

                Systematyczna ocena w poszczególnych fazach fizjologicznych ułatwia zarządzanie stadem oraz przyczynia się do poprawy zdrowotności, mleczności oraz wskaźników rozrodu. Ocenę każdej krowy powinno przeprowadzić się kilka razy w ciągu roku:

■             kilka dni przed i po wycieleniu,

■             po pierwszym i drugim miesiącu od wycielenia,

■             w połowie laktacji,

■             na dwa miesiące przed zasuszeniem,

■             w momencie zasuszenia.

                Optymalna kondycja w każdej fazie produkcji jest inna i zależy także od rasy.

                Wszelkie odstępstwa od przyjętych norm skutkować mogą zaburzeniami płodności, chorobami metabolicznymi oraz mastitis, a tym samym obniżoną wydajnością mleczną. Przyjmuje się, że kondycja krów przed porodem w skali BCS nie powinna przekroczyć 3,5, by po porodzie nie były one ani za chude, ani zbyt otyłe. Krowy, które w okresie zasuszenia znajdują się w kondycji ok. 3,0 pkt BCS produkują więcej mleka i tłuszczu w początkach laktacji niż krowy o kondycji >3,25 pkt BCS.

                W okresie zasuszenia wzrost masy ciała powinien być wynikiem wzrostu płodu, zwiększenia objętości błon płodowych oraz rozwoju gruczołu mlekowego. Jeśli powód jest inny, oznacza to nadmierną ilość tkanki tłuszczowej w organizmie krowy, także w wymieniu. Ciąża wtedy wydłuża się najczęściej o kilkanaście dni, płód nadal rośnie i poród może być trudny. Osłabia to organizm krowy i cielęcia. U otłuszczonej krowy apetyt zmniejsza się jeszcze przed porodem, proporcjonalnie do stopnia otłuszczenia. Prowadzi to do ujemnego bilansu energetycznego, a ten z kolei do szybkiego spadku kondycji oraz wydajności mlecznej. Osiągnięcie pożądanej kondycji w okresie zasuszenia możliwe jest przez zadawanie krowom pasz objętościowych, niskoenergetycznych, włóknistych, ale o bardzo dobrej jakości. Baczną uwagę zwracać należy na ilość energii w dawce, by nie zatuczyć zwierząt.

                W ostatnich 2 tygodniach zasuszenia zmniejszenie pobrania paszy o ok. 2 kg s.m. paszy/dzień jest fizjologiczne i wynika ze stresu przedporodowego oraz zmian hormonalnych. Większy spadek uruchamia uwalnianie rezerw tłuszczowych, co grozi zaburzeniami przemiany materii, np. ketozą. Nagła utrata 1 kg rezerw tłuszczu skutkuje mniejszą ilością mleka o 7-10 kg dziennie. Dodatkowo wydłuża się czas do wystąpienia pierwszej rui oraz trudniejsze jest zapłodnienie.

                Skutki zbyt dobrej kondycji krowy są różne:

■             choroby metaboliczne m.in.: ketoza, kwasica, przemieszczenie trawieńca, zespół stłuszczonej wątroby, mastitis;

■             problemy z rozrodem – torbiele na jajnikach, zapalenie endometritis, zatrzymanie łożyska, ciche ruje lub ich brak, nieefektywność kolejnych zacieleń;

■             mniejsza wydajność mleka, wynikająca z przerostu gruczołu mlekowego tkanką tłuszczową a nie gruczołową oraz będąca efektem fizjologicznym wyżej wymienionych skutków.

                Zbyt chude krowy podczas porodu są szybciej brakowane ze stada z powodu zaburzeń rozrodczych. Nie są one w stanie poradzić sobie z chorobami okołoporodowymi ze względu na brak rezerw energetycznych. Częściej występuje zatrzymanie łożyska oraz zapalenie błony śluzowej macicy. Wydłuża się okres międzywycieleniowy, wzrasta liczba unasienień. Skutkuje to większymi kosztami inseminacji, mniejszą ilością uzyskanego mleka, gorszym postępem hodowlanym. Zaburzenia w rozrodzie istotnie wpływają więc na opłacalność produkcji.

                Sekrecja mleka to proces bardzo obciążający organizm. Krowa nie jest w stanie pobrać z paszy wystarczającej ilości składników, odpowiadających zapotrzebowaniu produkcyjnemu, dlatego ważny jest odpowiedni zapas tkanki tłuszczowej. Fizjologicznie w ciągu 3 miesięcy po wycieleniu tracone jest ok. 0,5-1 kg masy ciała dziennie (0,75-0,8 BCS). Przemiany metaboliczne są w takim wypadku najlepsze, a krowa cieszy się znakomitą zdrowotnością. Gdy utrata masy ciała jest większa świadczy to o źle zbilansowanej dawce pokarmowej, mało smakowitej paszy lub jej słabej jakości, braku okresu przejściowego, ewentualnie o złych warunkach utrzymania. Dopiero od około 180 dnia laktacji krowy powinny odbudowywać zapasy tłuszczowe przygotowując się do kolejnej laktacji.

                Podsumowując, zbyt dobra kondycja krów w okresie okołoporodowym skutkuje występowaniem schorzeń metabolicznych, natomiast zbyt niska powoduje obniżenie wydajności mlecznej. Nieprawidłowe wyniki oceny powinny być mobilizacją do korekty dawki pokarmowej, natomiast brak przeprowadzanej oceny BCS powoduje ostatecznie pogorszenie zdrowia zwierząt, spadek produkcji, a tym samym pogorszenie opłacalności hodowli. ■

© 2020 Pro Agricola dom wydawniczy

Wykryto AdBlocka

 

Utrzymanie tej strony jest możliwe dzięki przychodom z reklam.
Aby móc dalej przeglądać tę stronę, prosimy o wyłączenie AdBlocka.