Najnowsze wydanie

Ireneusz Czajkowski

lekarz weterynarii, specjalista rozrodu zwierząt (Nord-Pol Hatchery)

dr Carlo Norci

specjalista z zakresu zootechniki na fermach indyczych (Aviagen Turkeys)

 

 

Dlaczego „zarządzenie ściółką” jest ważne w nowoczesnej produkcji indyków?

Indyki spędzają całe swoje życie w bezpośrednim kontakcie z różnego rodzaju ściółką, w skład której wchodzą również odchody, które współtworzą część jej powierzchni. Jeśli jakość ściółki zaczyna odbiegać od optimum, istnieje wysokie ryzyko, że u ptaków wystąpi zapalenie na stopach (FPD). FPD jest to kontaktowe zapalenie spodniej powierzchni stopy ptaków. Zmiany te mogą być bolesne dla ptaków, przez co będą one ograniczać poruszanie się, co w efekcie wpłynie na mniejsze spożycie wody i paszy. Ponadto zamiany te są wrotami dla wielu rodzajów bakterii, które mogą powodować dalsze powikłania, w tym również pogorszenie jakości produktu.

Wilgotna i skorupiasta ściółka sprzyja powstawaniu szkodliwych gazów (w tym amoniaku), powodując nie tylko problemy  z układem kostnym, ale także choroby układu oddechowego.

Rodzaj ściółki

• • •

Różne surowce mają różną zdolność absorbowania wody. Jako podłoże można użyć różnego rodzaju materiałów, które najczęściej wybierane są w oparciu o dostępność oraz koszt zakupu. Wybór jest również uzależniony od przydatności danego rodzaju ściółki po zakończeniu cyklu produkcyjnego, gdyż zapobiega to potrzebie kosztownego magazynowania i gospodarowania zużytym podłożem.

                Dobry materiał na ściółkę powinien być suchy, chłonny, kruchy, zapewniać dobrą izolację oraz być wolny od zanieczyszczeń.

■             Wióry drzewne

Najczęściej używanym surowcem na ściółkę są wióry drzewne oraz słoma. Wióry drzewne dobrej jakości są bez wątpienia najlepszym materiałem na ściółkę dla indyków. Powinny one jednak być czyste, aby mieć pewność, że nie zawierają potencjalnych patogenów bądź szkodliwych substancji. Dobrze jest używać wiórów odpylonych, gdyż zmniejsza to ryzyko wystąpienia chorób układu oddechowego u ptaków oraz grzybicy, zwłaszcza w początkowych etapach odchowu. Wióry powinny mieć odpowiednią grubość – zbyt drobne i cienkie wióry mają tendencję do szybkiego zbijania się; zbyt grube zaś słabo wiążą wodę.

                Dobrej jakości wióry drzewne powinny być głównie stosowane w pierwszym tygodniu życia ptaków. W niektórych przypadkach dobre wióry są używane jedynie w kręgach, podczas gdy poza ich obrębem użyty jest inny – tańszy materiał. 

■             Słoma

Przy wyborze słomy jako materiału na ściółkę powinno się głównie wybierać słomę ciętą oraz odwłóknioną, gdyż ma lepsze właściwości chłonne. Użycie słomy o zbyt długich włóknach, będzie powodować konieczność częstszego dościelania.

■             Grubość ściółki i izolacja posadzki

Głębokość ściółki (przy użyciu wiórów drzewnych) powinna mieć około 7-8 cm w okresie letnim, zaś około 10 cm w zimowym. Odpowiednia grubość ściółki pozwala na stosowanie zabiegów poprawiających jej stan (zabiegi zostały opisane w dalszej części artykułu) oraz umożliwia właściwą izolację termiczną, szczególnie w przypadkach gdy posadzka w obiekcie jest uszkodzona bądź nieizolowana.

Obsada ptaków

• • •

Obsada ptaków ustalana jest przez odpowiednie przepisy UE i należy ich przestrzegać, jednak z praktycznego punktu widzenia należy wstawiać tyle ptaków, na ile pozwalają nam czynniki środowiska zewnętrznego (warunki klimatyczne) oraz wewnętrznego (rodzaj obiektu, wentylacji, systemu chłodzenia itp.).

Niewłaściwa temperatura i wilgotność

• • •

Ptaki  odpowiedzialne są za wydzielanie większości wody znajdującej się wewnątrz budynku inwentarskiego. Na każdy kilogram spożytej paszy, indyk będzie pić około dwóch litrów wody.  Niemal całość tej wody trafia do powietrza bądź ściółki. Około 45% wody jest wydychane w postaci pary wodnej; a pozostała część jest wydalana wraz z kałem do ściółki.

                Powietrze w danym momencie jest w stanie wchłonąć określoną ilość wody, co wyraża wartość współczynnika wilgotności względnej [%].  Cieplejsze powietrze ma większą zdolność utrzymywania wody niż powietrze chłodne, zaś każdorazowy wzrost temperatury o 11°C niemal podwaja tą zdolność. Powstaje zatem pytanie – Jak usunąć wilgotne powietrze z obiektu, aby osiągnąć możliwie suchą ściółkę bez nadmiernego wychładzania ptaków? Ciepło wytwarzane przez ptaki, bądź powstające w wyniku fermentacji ściółki unosi się do góry w obiekcie, gdzie należy doprowadzić powietrze z zewnątrz. Dopływ świeżego powietrza z zewnątrz powinien być wyhamowany, aby docierając do ptaków i ściółki, było już ogrzane do odpowiedniej temperatury i suche.

                Stały odczyt wartości wilgotności względnej pozwala na określenie czy powietrze obecne w obiekcie pozwoli na osuszenie podłoża. Prawidłowa wartość rH powinna oscylować między 50 a 65%. Jeśli wartość rH w powietrzu jest niższa niż 50%, powietrze może nadmiernie wysuszać ściółkę skutkując nadmiernym zapyleniem. Jeśli natomiast wartość rH jest wyższa niż 65% i będzie się utrzymywała przez dłuższy okres czasu, to ściółka stanie się zbyt wilgotna.

                Należy również pamiętać, żeby system wentylacji był zaprojektowany w sposób, aby nie powstawały tzw. „martwe strefy” bez ruchu powietrza, które w większości przypadków powodują obniżenie jakości ściółki.

Sposoby na problemy z zapyleniem i wysoką temperaturą

• • •

Ściółka może czasami powodować problemy z uwagi na jej wysokie zapylenie, co jest typowe w okresie letnim, a na niektórych obszarach nawet w okresie zimowym, gdzie poziom wilgotności może być bardzo niski. W związku z tym należy pamiętać, aby użyć odpowiedniego rodzaju ściółki –  stosowanie zwykłych trocin zwiększa jeszcze poziom pyłu tworząc wysokie ryzyko wystąpienia aspergilozy oraz problemów oddechowych u ptaków. Stosowanie słomy pomaga utrzymać zapylenie ściółki pod lepszą kontrolą. Zastosowanie ewaporacyjnego bądź wysokociśnieniowego systemu chłodzenia obniży temperaturę wewnątrz budynku (ptaki będą mniej dyszeć, przez co będą wdychać mniej pyłu), a także zwiększy wilgotność, zmniejszając w ten sposób powstawanie pyłów ze ściółki. System ten w Polsce znany jest od dawna, jednak nigdy nie został spopularyzowany. Dopiero w ostatnich kilku latach wielu hodowców przekonało się o skuteczności tego rozwiązania oraz jego zaletach w stosunku do chłodzenia wysokociśnieniowego.

                System składa się z papierowych bądź plastikowych paneli ewaporacyjnych, oprzyrządowania (plastikowe lub aluminiowe ramy utrzymujące panele na ścianie obiektu), pompy zanurzeniowej bądź cyrkulacyjnej. Istnieje wiele rodzajów i układów takiego systemu schładzania, jednak największa efektywność osiągana jest przy wentylacji tunelowej. Dzięki temu systemowi odbierane jest ciepło poprzez odparowanie wody, które wynika z kontaktu między ciepłym powietrzem a wodą obecną w nasączonych panelach. Ciepłe powietrze przechodząc przez układ chłodzący wyparowuje na zewnątrz obiektu, zaś powietrze wchodzące do wewnątrz obiektu jest już schłodzone. System pozwala na schłodzenie powietrza nawet do ok. 20-22°C, w zależności od temperatury i wilgotności na zewnątrz obiektu. Dowodem na sprawność takiego rodzaju chłodzenia jest fakt, iż w miejscach wyjątkowo ciepłych i wilgotnych (np. Haiti, południowe stany USA) panele ewaporacyjne są obowiązkowym wyposażeniem każdej fermy, gdyż są jedynym skutecznym sposobem na ograniczenie skutków zbyt wysokiej temperatury przy bardzo wysokiej wilgotności.

                System chłodzenia panelami ewaporacyjnymi pomaga utrzymać ściółkę możliwie suchą, gdyż przy prawidłowym montażu urządzeń, woda nie dostaje się bezpośrednio do obiektu, jak to ma miejsce przy układach wysokociśnieniowych. W systemie nie ma dysz, które z czasem  mogą zapychać się, bądź cieknąć.

                W niektórych przypadkach (zwłaszcza w porze suchej) nadmierna wymiana powietrza powoduje drastyczne obniżenie wilgotności powietrza i ściółki, a w konsekwencji wzrost zapylenia.

Obsługa systemu pojenia

• • •

Należy prawidłowo korzystać z systemów pojenia, pamiętając przy tym, aby zapewnić ptakom wodę dobrej jakości przy użyciu odpowiedniej ilość i rodzaju poideł. Ważna jest także prawidłowa wysokość poideł oraz ustawienie odpowiedniego poziomu wody. Ptaki muszą się napić, a nie spędzać zbyt długo czasu przy poidłach. Należy często zmieniać położenie poideł dzwonowych, aby zapobiegać powstawaniu „mokrych plam”. System pojenia należy możliwie często dezynfekować.

Oświetlenie

• • •

Równe rozmieszczenie oraz prawidłowe natężenie źródeł światła ma zapewnić odpowiednią aktywność i równe rozmieszczenie ptaków, a tym samym wyrównany stan ściółki w całym budynku.

Zabiegi poprawiające jakość ściółki

• • •

Zbite fragmenty ściółki zawierają dużo wilgoci i azotu, dlatego należy usuwać je systematycznie, aby ograniczać powstawanie amoniaku i utrzymywać łapy w  czystości. W miarę trwania cyklu produkcyjnego należy próbować utrzymać ściółkę w możliwie dobrym stanie poprzez częste mieszanie i uzupełnianie wilgotnej i zbitej ściółki świeżą. Jeśli zauważymy zbite bądź mokre fragmenty ściółki – należy mieszać i dbać o podłoże częściej niż dotychczas. Mieszanie można wykonać ręcznie lub przy pomocy urządzeń mechanicznych np. kultywatora ogrodowego. Na naszym rynku są także dostępne profesjonalne maszyny do tego rodzaju prac. Należy jednak pamiętać, że zabiegi poprawiające jakość ściółki przyniosą efekt jedynie przy odpowiedniej jej grubości. Mieszanie ściółki powoduje wydzielanie szkodliwych gazów (bądź zwiększenie ich emisji), dlatego należy zwiększyć wentylację w budynkach, aby obniżyć negatywny wpływ gazów na zdrowie ptaków. Dbanie o ściółkę niestety oznacza dodatkową, codzienną pracę na fermie.

                W niektórych przypadkach ściółka jest już tak wilgotna bądź zbita, że mieszanie będzie pozbawione sensu. Wówczas najlepszym rozwiązaniem jest posypanie jej preparatami wysuszającymi lub wapnem i dodanie świeżego materiału.

                Dobra jakość ściółki zapewnia indykom odpowiednie warunki dobrostanu oraz pozwala na wykorzystanie potencjału genetycznego, co jest niezbędne do uzyskania oczekiwanej wydajności gospodarczej.