W warunkach produkcji towarowej, jakość skorupy jaja jest jednym z kluczowych parametrów wpływających na jej wartość handlową. Hodowcy kur niosek coraz częściej spotykają się z problemami związanymi z pogorszoną wytrzymałością skorupy, jej zbyt małą grubością czy odbarwieniem. Przyczyną może być nie tylko nieprawidłowe żywienie, ale też czynniki genetyczne, środowiskowe i wiek ptaków. Co zatem warto wiedzieć o składzie mineralnym skorupy i jak można wpływać na jego poprawę w praktyce?
Jak powstaje skorupa jaja?
Proces tworzenia skorupy zachodzi w końcowym odcinku jajowodu – macicy. To tam, przez około 20 godzin, odkłada się węglan wapnia w formie kalcytu, który stanowi aż 95% masy suchej skorupy. Wspierają go także inne minerały – magnez, fosfor, miedź, cynk, glin – oraz białka strukturalne, odpowiedzialne za krystalizację i wytrzymałość mechaniczno-chemiczną. Efektywność tego procesu zależy m.in. od podaży wapnia z diety oraz jego przyswajalności.
Skład skorupy a kolor jaja – co ma znaczenie?
Barwa skorupy, choć przede wszystkim zależna od genotypu ptaka, niesie ze sobą informacje o jej składzie mineralnym. Przykładowo:
-
Jaja brązowe (np. Marans) zawierają więcej wapnia, magnezu, miedzi i glinu.
-
Jaja zielone (np. Araukana) mają mniejszą zawartość wapnia i miedzi, ale często bardziej wyrównany skład mikroelementów.
-
Jaja niebieskie cechują się wyższą zawartością cynku.
-
Jaja białe (np. Leghorn) mają najniższą ogólną koncentrację składników mineralnych w skorupie.
Jak pasza wpływa na skład skorupy? – praktyczne zalecenia
-
Wapń i fosfor
-
Dzienne zapotrzebowanie na wapń dla niosek to 3,5–4,5 g/szt., z czego większość wykorzystywana jest na budowę skorupy.
-
Ważny jest stosunek wapnia do fosforu (Ca:P) – powinien wynosić około 4:1.
-
Fosfor nadmiarowy ogranicza wchłanianie wapnia – obserwuje się wtedy pogorszenie grubości i wytrzymałości skorupy.
-
-
Dodatki paszowe wspomagające barwę i strukturę skorupy:
-
Probiotyki (Bacillus subtilis) – poprawiają barwę skorupy, szczególnie brązowej.
-
Żelazo (100 mg/kg) – zwiększa nasycenie brązowego pigmentu.
-
Kwas organiczny (0,2%) + fosfor dostępny (0,4%) – wspiera osadzanie pigmentów, wzmacnia gruczoł skorupowy.
-
Stres, światło, wiek – ukryci wrogowie jakości skorupy
-
Stres cieplny i środowiskowy (zagęszczenie, hałas, zmiany obsady) powoduje depigmentację skorupy, a nawet jej ścieńczenie. Pojawiają się wówczas jaja z cienką lub pękającą skorupą.
-
Wiek ptaków – im starsza nioska, tym mniejsza intensywność pigmentu i osłabienie skorupy.
-
Światło i przechowywanie jaj – ekspozycja jaj na światło (np. w magazynach) może stopniowo odbarwiać skorupę.
Genetyka też ma znaczenie – wykorzystaj ją w planowaniu stada
Barwa i mineralizacja skorupy są również regulowane genetycznie. Geny ABCG2 i HMOX1 odpowiadają za transport i syntezę pigmentów takich jak protoporfiryna IX i biliwerdyna. Znajomość predyspozycji genetycznych danej linii niosek może pomóc w doborze ptaków bardziej odpornych na pogorszenie jakości skorupy z wiekiem lub stresem środowiskowym.
Kiedy nioska znosi jajo też ma znaczenie
-
Jaja znoszone rano mają wyższą zawartość wapnia, ale niższą fosforu – warto uwzględniać to np. przy badaniach jakości.
-
Wysoka temperatura otoczenia zwiększa odkładanie wapnia i fosforu, ale tylko do pewnego stopnia – później obserwuje się efekt odwrotny.
Podsumowanie – praktyczne wskazówki dla hodowcy
✔ Zadbaj o zbilansowaną dietę – odpowiedni poziom wapnia, fosforu, żelaza i dodatków wspierających barwę skorupy.
✔ Unikaj stresu cieplnego i środowiskowego – wpływa negatywnie na barwę i strukturę skorupy.
✔ Obserwuj jakość skorup w zależności od wieku ptaków – starsze nioski wymagają precyzyjnego dostosowania dawek mineralnych.
✔ Rozważ dobór genetyczny linii niosek – pod kątem preferowanego koloru i jakości skorupy.
✔ Monitoruj warunki przechowywania jaj – szczególnie intensywność oświetlenia, by zapobiegać blaknięciu pigmentów.
