Jaja klatkowe, czy konsument jest gotowy na wycofanie ich z rynku?

Świadomość konsumentów, ich postawa, zachowania oraz preferencje, to czynniki wpływające na wybór produktu z półki sklepowej. Celem poznania oczekiwań klienta prowadzone są badania dotyczące zachowań konsumenckich, które prócz analizy marketingowej stanowią źródło cennych informacji dla producentów i dystrybutorów żywności..

Ze względu na rozmiar oraz specyfikę produktu producenci jaj konsumpcyjnych muszą na bieżąco śledzić zachowania na rynku drobiarskim, panujące trendy oraz dostosowywać się do wymagań stawianych przez konsumentów.

Wyk. 1. Pogłowie kur niosek w latach 2016-2021 wśród czołowych producentów w Unii Europejskiej (źródło: KIPDiP 2022)

Polska jest jednym z czołowych producentów jaj konsumpcyjnych w UE. Obecnie nasz kraj znajduje się na drugim miejscu pod względem liczby utrzymywanych niosek. Do grona sześciu Państw będących czołowymi, europejskimi producentami jaj konsumpcyjnym (wyk. 1), można zaliczyć jeszcze: Niemcy, Francję, Hiszpanię, Włochy oraz Holandię.

„Nie ma w przyrodzie drugiego bardziej doskonałego surowca spożywczego niż jaja”

Prof. T. Trziszka

Dla konsumenta ważna jest cena jaja, data przydatności do spożycia i coraz częściej system utrzymania niosek. W 2017 r. rozpoczęła się kampania handlowa dotycząca całkowitego wycofania ze sprzedaży jaj z chowu klatkowego. Przedstawiciele dużych sieci handlowych coraz częściej wypowiadają się na temat wycofania ze swoich półek sklepowych jaj pochodzących z chowu klatkowego do 2025 roku. Tego typu politykę zaczęli również stosować właściciele sklepów osiedlowych. Niestety, rezygnacja z klatkowego systemu chowu wiąże się ze wzrostem końcowej ceny produktu i tu pojawia się pytanie, czy konsument aby na pewno jest gotowy i ma świadomość wprowadzanych zmian? Obecnie najpopularniejszym w Polsce systemem utrzymania kur niosek (ok. 80%) jest chów fermowy. Dotyczy on produkcji zarówno drobno-, jak i wielkotowarowej z przeznaczeniem na sprzedaż. Przez cały cykl odchów ptaków prowadzony jest zgodnie z określonymi przepisami oraz podlega pełnej rejestracji i kontroli weterynaryjnej. Do obowiązków producenta należy przestrzeganie zasad dotyczących profilaktyki, stanu zdrowia oraz dobrostanu ptaków. W ramach fermowego systemu funkcjonują 4 „podsystemy” chowu (ekologiczny, z dostępem do wybiegu, ściółkowy oraz klatkowy), do których przypisane są oznaczenia cyfrowe (od 0 do 3) oraz indywidualne cechy (tab. 1).

Tab. 1. Krótka charakterystyka podsystemów funkcjonujących w ramach fermowego systemu utrzymania niosek

Procentowy udział poszczególnych podsystemów w całej produkcji jaj konsumpcyjnych w państwach UE ulega zmianom (wyk. 2). Od 2017 r. obserwowany jest trend spadkowy w przypadku chowu klatkowego, na rzecz wzrostu procentowego udziału systemu ściółkowego (wyk. 2).

Producenci jaj konsumpcyjnych, aby zachować ciągłość swojej produkcji coraz częściej decydują się na zmianę systemu utrzymania kur niosek, ale czy konsumenci są gotowi na te zmiany? Takie pytanie zostało zadane konsumentom jaj w 2019 i ponownie w 2022 r. Celem przeprowadzonej ankiety było poznanie preferencji konsumentów dotyczące spożycia jaj oraz ich wiedzy dotyczącej zamiaru wycofania ze sprzedaży jaj pochodzących z chowu klatkowego.

Wyk. 2. Procentowy rozkład poszczególnych systemów chowu kur niosek w latach 2017-2021 w państwach Unii Europejskiej (źródło: KIPDiP 2022)

W ramach przeprowadzonej dwukrotnie ankiety (w 2019 oraz 2022 r.) zbadane zostały preferencje konsumentów z całej Polski (formularz ankietowy w formie cyfrowej udostępniany był z wykorzystaniem portali społecznościowych). W 2019 r. uzyskano 529 odpowiedzi, natomiast w 2022 r. – 373. W ramach badania konsumentom zostało zadane 10 pytań związanych z kampanią wycofania jaj z chowu klatkowego oznaczonych cyfrą „3” ze sklepów. W 2019 r. o projekcie całkowitego wycofania jaj klatkowych ze sprzedaży słyszało jedynie 34% ankietowanych (wyk. 3). Wyniki pierwszej ankiety wskazują, że cena jaj miała znaczenie dla 63% pytanych osób. Znaczna większość ankietowanych (60%) uważała, że jaja klatkowe mają odpowiednią cenę (wyk. 3). Dla 21% konsumentów, cena jaj klatkowych była „raczej wysoka” i „wysoka”. Również cena jaj pochodzących z alternatywnych systemów chowu była „raczej wysoka” lub „wysoka” dla 55% badanych osób (wyk. 3). Spośród zapytanych najwięcej, bo 38% ankietowanych deklarowało, że za jaja z chowu alternatywnego może zapłacić do 20% więcej niż wynosi cena jaj z cyfrą „3”. Respondenci deklarowali, że do zakupu jaj z alternatywnych systemów chowu motywuje ich przekonanie o wyższej jakości produktu (39%), względy smakowe (34%), a kwestie etyczne były ważne tylko dla 24% ankietowanych konsumentów (wyk. 3).

Okres pandemii covid-19 nie wpłynął na zwiększenie wiedzy konsumentów na temat wycofania ze sprzedaży jaj z systemu klatkowego. Przez ostatnie 3 lata świadomość ta zwiększyła się jedynie o 6%. Z kolei cena w 2022 r. ma znaczenie dla 65% respondentów (wyk. 3). Cena jaj z chowu klatkowego jest obecnie „raczej wysoka” i „wysoka” dla 37% badanych. Konsumenci wciąż deklarują, że cena jaj z chowu alternatywnego jest „raczej wysoka” lub „wysoka”. Ponad 2/3 respondentów jest gotowa zapłacić za jaja z chowu alternatywnego o 10 lub 20% więcej (wyk. 3). Nadal dla blisko 80% ankietowanych smak jaj oraz przekonanie o wyższej ich jakości jest czynnikiem decydującym przy wyborze tych z systemu alternatywnego, natomiast kwestiami związanymi z etyką kieruje się zaledwie 27% respondentów (wyk. 3).

Wyk. 3. Zestawienie pytań oraz wyników z ankiety przeprowadzonej w 2019 oraz 2022 r.

Zarówno w pierwszej, jak i drugiej ankiecie o wyborze jaj przez konsumenta decyduje jego siła nabywcza. W 2019 r. średnia cena jaja klasy L wynosiła z systemu: klatkowego – 45 gr, ściółkowego – 70 gr, z dostępem do wybiegu – 55 gr, a z ekologicznego – 85 gr. Średnia cena tego samego jaja w roku 2022 wynosiła z systemu: klatkowego – 66 gr, ściółkowego – 80 gr, z dostępem do wybiegu – 90 gr, ekologicznego – 1 zł i 10 gr. W ciągu trzech lat, które upłynęły między pierwszą a drugą ankietą ceny jaja z każdego z systemów chowu uległy podwyższeniu. Szczególnie zauważalne jest to w obecnej chwili, gdy obserwowany jest wzrost cen produktów spożywczych podyktowany inflacją. Będąc we współczesnej sytuacji ekonomicznej, konsument najchętniej kupiłby produkty dobrej jakości, ale w niskiej cenie, czym wyróżniają się jaja oznaczone cyfrą „3”.