Pod koniec 2023 r. w Łomży odbyła się VII Ogólnokrajowa Konferencja Polskiego Stowarzyszenia Producentów Oleju „Stawiam na pasze rzepakowe w żywieniu bydła mlecznego”. Organizatorzy i prelegenci udowadniali i potwierdzali wynikami badań, że śruta rzepakowa to nasze „polskie złoto” i na niej powinniśmy opierać żywienie bydła.
Poekstrakcyjna śruta rzepakowa także dla cieląt
Poekstrakcyjna śruta rzepakowa jest w powodzeniem stosowana w żywieniu krów mlecznych oraz bydła opasowego, natomiast w żywieniu cieląt zwykle nie używa się jej z obawy przed pogorszeniem pobierania paszy, zmniejszeniem przyrostów masy ciała oraz negatywnym wpływem na zdrowie odchowywanych cieląt. Jednak jak zapewniali organizatorzy konferencji takie podejście nie jest prawidłowe i wynika głównie z wyników badań wykonanych wiele lat temu, gdy skład poekstrakcyjnej śruty rzepakowej w niektórych zakresach znacznie odbiegał od śruty obecnej dziś na rynku paszowym.
Zwrócił na to uwagę podczas swojego wykładu prof. dr hab. Zygmunt Kowalski, reprezentujący Uniwersytet Rolniczy w Krakowie. Wyjaśniając, że w ostatnich latach postęp hodowlany poszedł bardzo do przodu i nowe odmiany rzepaku są zupełnie inne, niż te, które uprawialiśmy jeszcze kilka, czy kilkanaście lat temu. To prawda, że kiedyś śruta rzepakowa była często dyskwalifikowana i miała złą opinię, gdyż zawierała wysoki poziom substancji antyżywieniowych, m.in. glukozynolanów i kwasu erukowego. Poza tym warto wspomnieć, że była szkodliwa w żywieniu zwierząt monogastrycznych, ale trzeba pamiętać, że nie możemy wrzucać wszystkich zwierząt do jednej grupy.
Fot. 1. Dr hab. Paweł Górka, prof. UR – Katedra Żywienia, Biotechnologii Zwierząt i Rybactwa, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie
– Obecnie uprawiamy odmiany rzepaku „00”, niskoglukozynolanowe i poekstrakcyjna śruta rzepakowa z tych odmian jest z powodzeniem stosowana w żywieniu drobiu i świń. Bydło jest gatunkiem zwierząt gospodarskich najbardziej odpornym na działanie glukozynolanów, głównie dzięki obecności wielokomorowego żołądka, w którym część tych substancji traci swoje niekorzystne właściwości ulegając rozkładowi podczas fermentacji żwaczowej – wyjaśnił prof. Kowalski.
Dr hab. Paweł Górka, prof. UR w Krakowie podczas swojego wykładu przekonywał uczestników konferencji, że umiejętne stosowanie poekstrakcyjnej śrutu rzepakowej w paszach starterowych dla cieląt nie prowadzi do pogorszenia efektów odchowu, a może znacznie zmniejszyć koszty ich żywienia. Prelegent zaprezentował i omówił szereg badań, z wykorzystaniem obecnej dziś na rynku poekstrakcyjnej śruty rzepakowej, porównując ją z innymi paszami białkowymi w zakresie wykorzystania tych surowców w żywieniu cieląt. Oceniając śrutę poekstrakcyjną rzepakową pod względem białka ogólnego spośród dostępnych na naszym rynku pasz pochodzenia roślinnego to jest ona jedną z tych o najwyższej zawartości. Przeciętnie w 1 kg suchej masy zawiera 36-38% białka ogólnego, poza tym 2-4% tłuszczu surowego i 11,5-13,5% włókna surowego.
Fot. 2. VII Ogólnokrajowa Konferencja PSPO – Stawiam na pasze rzepakowe w żywieniu bydła mlecznego
Smakowitość można poprawić
W przypadku żywienia cieląt niewątpliwą królową wykorzystywanych w żywieniu materiałów paszowych, jest poekstrakcyjna śruta sojowa. Poekstrakcyjna śruta rzepakowa jest w dużym zakresie dyskredytowana. Hodowcy najczęściej wybierają i uważają za lepsze granulowane mieszanki treściwe dla cieląt o jaśniejszym kolorze, dlatego preferują te ze śrutą sojową. i odwrotnie jasna barwa granulatu sugeruje, że jego ważnym składnikiem jest poekstrakcyjna śruta sojowa, powszechnie uznawana za najlepsze źródło białka dla cieląt.
Natomiast granulat o ciemnym kolorze wskazuje, że zawiera poekstrakcyjną śrutę rzepakową i hodowcy często uważają, że nie jest to dobra pasza dla cieląt. Dr hab. Paweł Górka z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, podczas wykładu wielokrotnie podkreślał, że skład surowcowy jasnego granulatu wcale nie musi być lepszy od składu surowcowego granulatu ciemnego. Tym bardziej, że jasne granulaty mogą także zawierać inne surowce negatywnie wpływające na efekty odchowu cieląt.
Kolejnym powodem, rezygnacji w żywieniu cieląt z poekstrakcyjnej śruty rzepakowej jest obawa przed pogorszeniem smakowitości paszy, co skutkowało będzie mniejszym pobieraniem paszy i niższymi przyrostami. Ekspert wyjaśnił, że przy testach smakowitości i podaniu cielętom w mieszance ześrutowanej soi i rzepaku rzeczywiście chętniej będą pobierały soję, bo jest smaczniejsza. Ale pasze starterowe granulowane uniemożliwią cielętom wybieranie smaczniejszych surowców. Poza tym jesteśmy w stanie bardzo łatwo ukryć mniej pożądany smak przez dodatek pasz słodkich, takich jak glicerol lub melasa. Wprowadzenie w doświadczeniu 5% glicerolu (w suchej masie) do granulatu zawierającego poekstrakcyjną śrutę rzepakową zwiększyło pobranie paszy oraz przyrosty masy ciała cieląt. Wyniki badań wskazują także, że wyższy o 5% udział pasz słodkich, nie jest zalecany. Już przy udziale melasy w ilości 10% w granulowanych starterach dla cieląt obserwowano zmniejszenie pobierania paszy.
Fot. 3. Uczestnicy potwierdzali, że w żywieniu krów mlecznych i bydła opasowego poekstrakcyjna śrut rzepakowa sprawdza się, ale w żywieniu cieląt mają obawy przed jej zastosowaniem
Czy jasny granulat dla cieląt jest najlepszy?
Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie z inicjatywy organizatora konferencji Polskiego Stowarzyszenia Producentów Oleju przeprowadził doświadczenie, w którym postanowiono sprawdzić, czy wprowadzenie do startera innych produktów ubocznych tzn. otrąb pszennych i kukurydzianego DDGS będzie miało wpływ na efekty i wyniki odchowu cieląt.
– Doświadczenie prowadziliśmy na 90 cielętach, które rozdzielono na trzy równe grupy doświadczalne. Pierwsza grupa otrzymywała granulowaną mieszankę treściwą typu starter zawierającą śrutę poekstrakcyjną sojową jako główne źródło białka. Druga granulowaną mieszankę treściwą, w której śrutę poekstrakcyjną sojową częściowo zastąpiono otrębami pszennymi i kukurydzianym DDGS. Natomiast grupa trzecia otrzymywała granulowaną mieszankę treściwą, w której śrutę poekstrakcyjną sojową, częściowo zastąpiono śrutą poekstrakcyjną rzepakową. Warto dodać, że wszystkie doświadczalne pasze zawierały tyle samo białka ogólnego. Doświadczenie prowadzone było od 17 dnia życia cielęcia. Przed jego rozpoczęciem nie otrzymywały pasz stałych, co oznacza, że ich przewód pokarmowy nie był przyzwyczajony do trawienia któregokolwiek z testowanych surowców – szczegółowo omówił założenia doświadczenia Paweł Górka.
Prelegent wyjaśnił, że zwierzęta z pierwszej grupy doświadczalnej, żywione mieszanką zawierającą śrutę sojową jako główne źródło białka rosły nieznacznie lepiej w porównaniu z pozostałymi grupami. w momencie zakończenia doświadczenia cielęta z tej grupy uzyskały o ok. 2 kg wyższą masę ciała. Taki wynik może świadczyć o tym, że jednak podawanie soi jako głównego źródła białka daje lepsze efekty odchowu, niż podawanie granulatów, w których białko sojowe częściowo zostało zastąpione innymi źródłami białka.
Fot. 4. Poekstrakcyjna śruta rzepakowa w starterze dla cieląt nie powoduje gorszego pobierania paszy i niższych przyrostów
– Warto jednak wspomnieć, że cielęta z pierwszej grupy doświadczalnej miały więcej biegunek i częściej wymagały podawania preparatu wieloelektrolitowego. Najmniej biegunek było w grupie trzeciej z paszą starterową z poekstrakcyjną śrutą rzepakową. Istotne jest także to, że cielęta z tej grupy rosły tak samo, jak cielęta, które dostawały starter z otrębami pszennymi i DDGS, czyli starter jasny. Podsumowując mogę powiedzieć, że wyniki powyższego doświadczenia potwierdziły wyniki innych dostępnych badań, z których wynika, że wprowadzenie umiarkowanej ilości śruty poekstrakcyjnej rzepakowej do granulatu w zamian za śrutę poekstrakcyjną sojową nie prowadzi do pogorszenia efektów odchowu cieląt lub wpływ ten jest niewielki.
– Proszę pamiętać, że jeżeli wprowadzamy rzepak do paszy startowej dla cieląt, musimy zmniejszyć udział zbóż, co automatycznie zmniejsza koncentrację skrobi będącej najważniejszym źródłem energii w mieszankach starterowych dla cieląt. Im więcej skrobi, tym cielęta lepiej przyrastają. Nie mamy dokładnych rekomendacji ile tej skrobi powinno być, ale z mojego punktu widzenia mieszanka starterowa powinna zawierać nie mniej niż 30% skrobi – podsumowuje Paweł Górka reprezentujący Uniwersytet Rolniczy w Krakowie.
Czytamy etykiety i analizujemy koszty
Prelegent z Krakowa zachęca hodowców do czytania etykiet, tak jak robimy przy zakupie żywności dla nas samych. Powinniśmy analizować składy pasz i ich zgodność z etykietą. Co prawda dokładne udziały poszczególnych surowców w granulacie dla cieląt nie są zwykle podawane na etykietach produktów, ale przyjrzenie się deklarowanym składnikom mieszanki daje hodowcy sporo informacji, ponieważ zgodnie z obowiązującym prawem surowce wchodzące w skład paszy powinny być wymienione na etykiecie w kolejności od surowca znajdującego się w niej w największej ilości, a kończąc na tym, którego w paszy jest najmniej.
Analizując koszty zakupu pasza starterowa zawierająca poekstrakcyjną śrutę rzepakową jest zwykle tańsza od tej u udziałem śruty sojowej. Poza tym dostępna w Polsce śruta rzepakowa nie jest modyfikowana genetycznie i zwiększone zainteresowanie tym surowcem wynika także z popytu na produkty bez GMO.
– Podsumowując wiele przeprowadzonych doświadczeń, które wykonaliśmy w różnych układach możemy wysunąć wniosek, że udział śruty poekstrakcyjnej rzepakowej w paszy starterowej granulowanej dla cieląt może stanowić nawet 20-25% i nie będzie to miało negatywnego wpływu na efekty odchowu lub wpływ ten będzie minimalny. Ponadto efekt stosowania poekstrakcyjnej śruty rzepakowej nie jest gorszy od efektu stosowania produktów ubocznych takich jak otręby pszenne, czy DDGS.
Na podstawie uczestnictwa i materiałów z VII Ogólnokrajowej Konferencji Polskiego Stowarzyszenia Producentów Oleju „Stawiam na pasze rzepakowe w żywieniu bydła mlecznego” Wykład dr hab. Paweł Górka, prof. UR – Katedra Żywienia, Biotechnologii Zwierząt i Rybactwa, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie. 15 listopad 2023 r. Łomża.
