Archiwum

Maciej Adamski, Marta Kaliciak
UP Wrocław

Zarówno w Polsce jak i na świecie zwiększa się popyt na produkty ekologiczne. Ekologiczna produkcja zwierzęca jest przyjazna dla środowiska. Niewątpliwą zaletą ekologicznego chowu zwierząt jest bardzo wysoki poziom dobrostanu zwierząt. Utrzymanie bydła w gospodarstwach ekologicznych powinno być oparte przede wszystkim na wykorzystaniu trwałych użytków zielonych. Szczególne znaczenie mają pastwiska, które pozwalają na zmniejszenie nakładów finansowych w produkcji.

                W produkcji ekologicznej zwierzęta wprowadzane do danego stada muszą pochodzić z gospodarstwa o takim samym statusie. Dopuszcza się ewentualnie zwierzęta z gospodarstw konwencjonalnych, jednakże w wyjątkowych sytuacjach: gdy niemożliwe jest zakupienie wystarczającej ilości zwierząt utrzymywanych ekologicznie lub gdy w danym gospodarstwie dopiero rozpoczyna się utrzymywanie bydła mięsnego. Jeżeli zakup zwierząt dotyczy osobników dorosłych to obowiązuje okres przestawienia (zmiana utrzymania i żywienia), który jest warunkiem uznania produktu za ekologiczny. Okres przestawienia (konwersji) jest czasem, w którym dochodzi do przekierowania produkcji z konwencjonalnej na ekologiczną. Konwersja rozpoczyna się w momencie przystąpienia gospodarstwa do systemu kontroli jednostki certyfikującej produkcję ekologiczną. W przypadku zakupu cieląt wymagane jest, aby były one utrzymywane w zgodzie z założeniami chowu ekologicznego do momentu odsadzenia od matek, jednak nie dłużej niż 6 miesięcy.

Wolny wybieg

                W gospodarstwach ekologicznych dopuszcza się utrzymanie zwierząt bez budynków oraz w budynkach otwartych. Utrzymując zwierzęta bez budynków ponoszone są niewielkie nakłady finansowe związane z adaptacją pastwisk, na których zwierzęta przebywają cały rok. Możliwość zastosowania takiego systemu chowu uzależniona jest od odporności utrzymywanej w gospodarstwie rasy, jak również od warunków atmosferycznych panujących w danym rejonie. Bydło utrzymywane w takich warunkach powinno być chronione przed trudnymi warunkami pogodowymi (wiatry-przeciągi, wilgoć). Jako osłony stosuje się wiaty, czy też osłony w postaci linii drzew, zakrzewień. Wiaty bardzo dobrze sprawdzają się również jako miejsce dokarmiania zwierząt w okresie zimowym. Utrzymując zwierzęta na pastwiskach należy pamiętać o wymaganiach powierzchniowych zwierząt – na krowę z cielęciem należy zapewnić minimum 0,5 ha. Wartość ta może wzrosnąć, w zależności od jakości pastwisk. Należy również unikać nadmiernej obsady na pastwiskach ze względu na limit nawożenia pastwisk nawozami naturalnymi, związany z zagrożeniem zanieczyszczenia wód gruntowych. Przepisy określają, iż obciążenie azotem pochodzącym z nawozów naturalnych wynosi 170 kgN/ha w ciągu roku. Oznacza to, że na 1 ha nie powinno przypadać więcej niż 2 sztuki duże bydła. Utrzymując zwierzęta na pastwiskach należy również zapewnić im stały dostęp do wody. Korzystnym rozwiązaniem jest ulokowanie pastwisk w okolicy naturalnych cieków wodnych i wykorzystanie ich jako wodopoju. Możliwy do zastosowania jest również system utrzymania w budynkach otwartych, jednak stosowany jest rzadko w przypadku bydła mięsnego. Wykorzystywany jako miejsce służące do opasania zwierząt, które po zejściu z pastwiska nie osiągnęły właściwej masy ciała oraz dla stada podstawowego na okres zimy. Zwierzęta spędzając większość czasu na pastwisku przyzwyczajone są do dużej przestrzeni, zaś zamknięcie ich w budynku może u nich wywołać stres powodując straty w stadzie. Z tego względu należy przy budynkach do zimowania zwierząt zorganizować duże okólniki, z których zwierzęta mogą swobodnie korzystać. W budynku należy zwierzętom zapewnić właściwą powierzchnię, która powinna wynosić co najmniej: 10m² dla jałówki, 15 m² dla krowy oraz 20 m² dla buhaja.

Rasa bydła

                Decydując się na ekologiczny chów bydła mięsnego należy właściwie wybrać rasę bydła. Rasa utrzymywana ekologicznie powinna charakteryzować się znaczną odpornością na choroby, przystosowanie do warunków klimatycznych, wysoką troskliwością matek, a także zapewnić dobre wyniki produkcyjne. Korzystne jest wykorzystanie ras mięsnych, które dobrze znoszą warunki ekstensywne, takich jak: charolaise, piemontese, angus, hereford, salers, czy też simentaler. Dobrym rozwiązaniem może być szkocka rasa bydła – highland, która doskonale radzi sobie z trudnymi warunkami środowiskowymi.

Naturalne krycie

                Rozród w gospodarstwach ekologicznych oparty jest przede wszystkim o krycie naturalne. Możliwa jest sztuczna inseminacja, utrzymując jednak zwierzęta na pastwisku mogą wystąpić problemy z obserwacją oraz określeniem właściwego terminu inseminacji. W przypadku krycia wolnego buhaj przebywa z krowami cały rok, zaś krycie oraz wycielenia rozłożone są w ciągu roku. Asezonowość wycieleń powoduje, iż cielęta urodzone o różnych porach roku mają zróżnicowane możliwości wykorzystania pastwiska, co skutkuje koniecznością ich dokarmiania w sezonie niepastwiskowym. Decydując się na krycie wolne należy wprowadzić do stada podstawowego od jednego do kilku buhajów- w zależności od liczebności stada. Na jednego samca powinno przypadać średnio 50-60 krów. Można również prowadzić krycie poprzez wprowadzenia do stada buhaja jedynie na okres rozrodu. Rozwiązanie takie daje możliwość przybliżonego ustalenia terminów wycieleń i jest jedyną możliwością kontroli rozrodu w tego typu gospodarstwach.

                Zarządzając rozrodem należy mieć na uwadze, iż nie można dopuścić do nadmiernego spokrewnienia w stadzie podstawowym. Dlatego należy wymieniać reproduktorów minimum co 30 miesięcy.

Głównie patwisko

                Żywienie bydła w gospodarstwie ekologicznym oparte jest głównie o pastwisko. Pasza objętościowa stanowić powinna co najmniej 60% suchej masy dawki pokarmowej. Zwierzęta powinno się skarmiać paszami pochodzącymi z ekologicznych upraw. Wyjątkowo dopuszcza się skarmianie pasz konwencjonalnych, jednakże ich ilość nie może przekraczać 5% suchej masy pasz. W przypadku gospodarstw będących w trakcie okresu przestawienia, pasze z gospodarstw konwencjonalnych mogą stanowić 30% dziennej dawki paszy. Kupując pasze z gospodarstw konwencjonalnych należy zwrócić uwagę, aby rośliny, z których powstały nie były modyfikowane genetycznie. Skarmianie zwierząt roślinami GMO w gospodarstwach ekologicznych jest bezwzględnie zabronione. Jeżeli po okresie pastwiskowym zachodzi potrzeba dopasania zwierząt o niedostatecznej masie ciała należy pamiętać, że trwać może ono do jednej piątej długości życia opasów jednak nie dłużej niż 3 miesiące. Pasze stosowane w gospodarstwach ekologicznych muszą być dobrej jakości. W produkcji kiszonek dopuszczona się substancje poprawiające proces zakiszania oraz wartość pokarmową. Należą do nich kwas: mrówkowy, octowy, mlekowy, propionowy, cytrynowy; sól morską, gruboziarnista sól kamienna, enzymy, drożdże, melasa, serwatka, cukier, pulpa z buraków cukrowych, mąka zbożowa oraz bakterie mlekowe, octowe, mrówkowe i propionowe. Ponadto można stosować dodatki paszowe w postaci mineralnej oraz mikroelementy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. W gospodarstwach ekologicznych zabrania się produkcji białej cielęciny, gdyż związana jest to z celowym doprowadzeniem do anemii cieląt, co kłóci się z ideą zachowania wysokiego dobrostanu.

Leczenie tylko w wyjątkowych sytuacjach

                W stadach ekologicznych zabronione jest stosowanie leczenia konwencjonalnego. Opieka zdrowotna nad stadem oparta jest przede wszystkim o działania profilaktyczne. Polegają one na doborze właściwej rasy, stosowaniu wysokiej jakości pasz oraz zapewnienie właściwych warunków zoohigienicznych. W stadach ekologicznych zabronione jest profilaktyczne stosowanie antybiotyków i syntetycznych leków alopatycznych. Jeśli dojdzie do zachorowań w gospodarstwie ekologicznym to zwierzęta należy leczyć substancjami pochodzenia naturalnego. Leczenie powinno opierać się przede wszystkim na ziołach oraz ich ekstraktach, środkach homeopatycznych oraz mikroelementach. W przypadku, kiedy takie leczenie nie przynosi skutków dopuszczalne jest leczenie konwencjonalne. Powinno ono się odbywać pod ścisłą kontrolą lekarza weterynarii. Okres karencji dla zwierząt utrzymywanych w gospodarstwach ekologicznych powinien być dwukrotnie dłuższy, niż dla zwierząt w gospodarstwach tradycyjnych. Jeśli okres karencji dla danego leku nie jest określony to należy przyjąć minimum 48 godzin. Dozwolone są wszystkie nakazane prawem zabiegi higieniczne oraz leczenie konwencjonalne, jeżeli w stadzie wystąpi ognisko choroby zwalczanej z urzędu.

                Ekologiczna produkcja wołowiny spełnia wymagania konsumentów poprzez produkcję zdrowej żywności. Dodatkowo chów ekologiczny jest przyjazny środowisku naturalnemu oraz zwierzętom. Z uwagi na duże zasoby trwałych użytków zielonych oraz wymagania stawiane przez konsumentów, ekologiczna produkcja wołowiny może mieć szerokie znaczenie.