Archiwum

Tadeusz Barowicz, Marek Pieszka

Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie

 

Początek ciepłych pór roku to czas nieustannej walki z muchami. Mimo że hodowca często stoi na pozycji straconej, to jednak musi podjąć z nimi walkę. Te małe stworzenia roznoszą wiele groźnych dla zdrowia ludzi i zwierząt schorzeń, m.in. dezynterię, salmonellozę, kolibakteriozę, brucelozę lub gruźlicę. Powodują też znaczny dyskomfort fizyczny i psychiczny nie tylko dla zwierząt, ale także dla obsługi.

Ważna profilaktyka

• • •

Zwalczanie much w obiektach inwentarskich jest uciążliwe. Najprostszym, a zarazem najtańszym sposobem zwalczania much jest przestrzeganie higieny w pomieszczeniach inwentarskich. Systematyczne i dokładne usuwanie ściółki, czyszczenie poideł i karmideł nie gwarantuje jednak zupełnego wyeliminowania much, ale ogranicza ich populację. Efektywne mikroorganizmy (EM) dodawane do paszy i wody wzbogacają i stabilizują mikroflorę przewodu pokarmowego odpowiedzialną za prawidłowy przebieg procesów trawienia. Przez rozkład resztek białka nie dopuszczają do tworzenia się uciążliwych gazów, które wabią muchy. Stosowanie EM może być więc jednym z wielu sposobów zapobiegawczych.

                W ograniczaniu rozwoju much ważne jest uniemożliwienie muchom dostępu do miejsc z pokarmem, w których mogą się rozwijać, dlatego należy dbać o stan sanitarny śmietników i miejsc gromadzenia zużytej ściółki. Rozwój larw można ograniczyć przez częstą zmianę ściółki. Również przykrycie składowanych odchodów plandekami uniemożliwia muchom składanie do niego jaj, a wytwarzająca się w trakcie fermentacji temperatura uniemożliwia rozwój larwom. Podobnie postępuje się w miejscach składowania śmieci i odpadów.

                Często sama profilaktyka nie wystarcza, dlatego do zwalczania much wykorzystuje się różne metody chemiczne i fizyczne.

Środki chemiczne

• • •

Zastosowanie insektycydów w budynku inwentarskim całkiem skutecznie pozwala ograniczyć populację much i zmniejszyć jej liczebność w budynku. Są to metody szybkie, łatwe do wykonania a zarazem dające satysfakcjonujące rezultaty.

                Współczesny przemysł chemiczny oferuje szeroką gamę środków owadobójczych, które w połączeniu z profilaktyką, pomagają uniknąć lub zlikwidować plagę much. Bazują one na różnych substancjach chemicznych, są oferowane przez firmy w postaci emulsji wodnych, proszków, sprayów, tabletek, zawiesin, koncentratów, farb, granulatów, lepów do zawieszenia. Ważne jest, by przed przystąpieniem do zwalczania owadów metodą chemiczną pomieszczenie odpowiednio przygotować. Aby skutecznie tępić muchy w budynkach inwentarskich, należy stosować równocześnie preparaty zwalczające zarówno dorosłe owady jak ich larwy. Przystępując do zwalczania owadów należy budynek wcześniej do tego procesu przygotować. Powierzchnie ścian i sufity należy dokładnie oczyścić, usunąć kurz i pajęczyny. Jeśli są znaczne ubytki w tynku należy je uzupełnić i wygładzić powierzchnię, gdyż chropowata ściana łatwo się brudzi, a nierówności zwiększają powierzchnię niezbędną do pokrycia co pociąga za sobą większe zużycie preparatu. Trzeba pamiętać, że warstwa brudu pochłania część preparatu i zmniejsza jego skuteczność działania.

                Z uwagi na bezpieczeństwo pomieszczenie dezynfekowane powinno być w tym momencie puste. Natomiast elementy wyposażenia, które mają kontakt z wodą pitną lub paszą dla zwierząt powinny być bezwzględnie zakryte folią, by na ich powierzchni nie znalazły się cząstki preparatu, które mogą być szkodliwe dla ptaków.

                Muchy wylęgają się z larw. Od nich to więc warto rozpocząć dezynfekcję, stosując do tego celu larwicydy. W handlu dostępne są preparaty w proszku lub granulacie, przeznaczone do posypywania posadzek, lub w płynie czy gęstej zawiesinie. Larwy much należy zwalczać w miejscach ich bytowania, czyli na posadzce lub ściółce. Larwicydy zawierają substancje czynne, które są regulatorami wzrostu owadów i wywołują zdeformowanie poczwarek larw lub całkowicie zapobiegają procesowi ich przepoczwarzania.

                Do zwalczania dorosłych much służą preparaty chemiczne oparte o takie substancje, jak: alfacypermetryna, fenitrotion, propoksur, flufenoksuron, permetryna, deltametryna, imidakloprid, cyflutryna, metormyl, cypermetryna, polcypermetryna, metormyl, tetrametryna i wiele innych. Najprostszym sposobem użycia preparatów chemicznych jest stosowanie oprysków. Najbardziej ulubione przez owady miejsca – czyli ściany, sufity, miejsca nasłonecznione, ramy okienne – należy spryskać wybranym roztworem, który wcześniej należy przygotować zgodnie z instrukcją producenta. Po przeprowadzeniu zabiegu pomieszczenie należy pozostawić co najmniej na godzinę zamknięte, a następnie je wywietrzyć. Oprysk najczęściej zapewnia ochronę przed owadami przez okres ok. 4-6 tygodni. Niestety, muchy potrafią się na nie uodparniać, dlatego wielu hodowców narzeka na skuteczność preparatów, które kilka lat wcześniej doskonale się sprawdzały, a nagle przestały działać. Żeby temu zapobiegać, warto co roku zmieniać środki chemiczne, uwzględniając właśnie substancje czynne lub stosować kilka preparatów naraz. Należy też pamiętać o tym, że na skuteczność działania insektycydów wywiera wpływ pogoda i miejsce ich użycia. Nie wszystkie ponadto środki owadobójcze lubią ciepłe i nasłonecznione miejsca. W pomieszczeniach, gdzie ściany są wymalowane wapnem, przy wyższej wilgotności powietrza niektóre insektycydy tracą swoje owadobójcze właściwości.

Lampy dezynsekcyjne

• • •

Oprócz środków chemicznych, do zwalczania much w budynkach inwentarskich przydatne są lepy, muchołapki lub lampy owadobójcze, przy czym te metody nie niszczą form rozwojowych. Lampy dezynsekcyjne emitują światło o specyficznej długości fali, która jest atrakcyjna dla tych owadów. W lampach rażących owady porażane są przez prąd elektryczny, natomiast w urządzeniach z wkładem lepnym zostają przyklejone do nieschnącego kleju. Hodowcy podkreślają, że lampy owadobójcze najlepiej sprawują się w mniejszych pomieszczeniach, a producenci zapewniają, że mogą one skutecznie niszczyć muchy również w dużych halach. Żeby urządzenia były skuteczne, powinno się je instalować z dala od okien, w ciemnych miejscach, w których gromadzące się muchy będą reagowały na światło. Dobrym miejscem do zawieszania lamp są też wąskie korytarze. Lampy owadobójcze powinny być instalowane na wysokości od 2 do 3,5 m, im niżej tym lepiej, gdyż owady wolą przebywać bliżej posadzki, czyli tam gdzie mogą znaleźć źródło pożywienia. Należy montować je z dala od otworów okiennych, tak, aby były widoczne z każdego miejsca oraz by zwracały uwagę owadów wlatujących do obiektu. Na rynku w Polsce znajduje się szereg firm oferujących lampy. Różnią się one ilością świetlówek, mocą oraz zasięgiem działania.

                Innym rozwiązaniem są, pułapki świetlne na muchy, które składają się z systemu aktywnego wabienia owadów poprzez zastosowanie kombinacji świetlówek aktynicznych UVA oraz świetlówek o barwie zielonej. Uzupełnieniem tego systemu jest wkład lepowy żółtego koloru oraz wkład grzejny na dodatkowe tabletki zawierające feromon, wabiący wybrany gatunek owadów. Producent podaje, że urządzenia takie mają o ok. 85% większą skuteczność niż dotychczasowe lampy, zapewniając równocześnie oszczędności w zużyciu energii elektrycznej jednego urządzenia – ok. 70 kW/rok.

                Niezbyt kosztowna inwestycja w lampy owadobójcze lub inne urządzenia wyłapujące muchy z całą pewnością zaowocuje lepszymi parametrami mikroklimatu w kurniku, spokojniejszym zachowaniem ptaków, a poziom higieny na pewno się podniesie.

Zatrute przynęty

• • •

Preparaty zawierające w swoim składzie cukier, barwnik, substancje czynną oraz feromon płciowy wabiący muchy można stosować bezpośrednio w karmnikach owadobójczych lub naczyniach umieszczonych w kurniku na wysokości powyżej 2 m od podłogi, w miejscach występowania much. Inny sposób polega na rozsypywaniu granulek w pomieszczeniach inwentarskich. Należy pamiętać, aby zwierzęta nie miały kontaktu z preparatem. Preferowane miejsca to parapety, ramy okienne, belki podporowe.

                Inną metodą wykorzystania zatrutych przynęt jest sporządzenie zawiesiny, którą za pomocą pędzla nanosi się na miejsca występowania much lub na kawałki desek, tektur, które następnie umieszcza się w kurniku. Muchy po kontakcie z preparatem zawartym w zawiesinie giną.

Biologiczne zwalczanie much

• • •

Ciekawą propozycją dla zwalczających muchy w kurnikach mogą być drapieżne błonkówki niszczące stadia larwalne muchy domowej, muchy krwiopijnej oraz zgniłówki, które stanowią 95% wszystkich much występujących w budynkach inwentarskich. Wszystkie bowiem organizmy, w tym i muchy mają naturalnych wrogów. Istnieją inne organizmy pasożytnicze, które rozwijają się ich kosztem. Przesiadując głównie w kanałach gnojowych niszczą larwy muchy domowe, nie atakując przy tym zwierząt. Prawidłowo zaplanowana walka biologiczna jest bardzo skuteczna i nie droższa od metod chemicznych.

                Zasada działania biomuch jest następująca: kilka dni po zastosowaniu preparatu (np. Biopar), z poczwarek wylatują drapieżne błonkówki, które składają jaja do znalezionych poczwarek much. Te ostatnie stanowią cenne źródło pożywienia dla rozwijających się larw biomuchy. Po około 2-3 tygodniach wylęgają się błonkówki nowego pokolenia. Typów biomuch jest szereg. Istnieją takie, które składają jaja w pobliżu larw muchy domowej. Po krótkim czasie wylęgają się drapieżne larwy, żywiące się m.in. larwami much. Jedna taka larwa potrafi dziennie pozbawić życia nawet 20 larw innych much. Jako ciekawostkę trzeba przytoczyć fakt, że biomuchy zasiedlają zacienione miejsca, zaś ich larwy nie przylatują do osiedli ludzkich, bytując tylko w budynkach inwentarskich. Stosując biomuchy, trzeba pamiętać o tym, że efekty ich pracy widać dopiero po kilku tygodniach, zaś w pomieszczeniach, gdzie one przebywają nie należy stosować żadnych środków owadobójczych. Użycie biomuch jest całkiem bezpieczne dla ludzi i zwierząt. Owady te nie wpływają drażniąco na inne zwierzęta, a co istotne, nie siadają na nie i na ludzi.