Produkcja kaczek w Polsce jest obecnie dynamicznie rozwijającym się obszarem polskiego rolnictwa. Sytuacja w kaczym biznesie jest o tyle interesująca, że wzrosty w Polsce kontrastują ze spadkami u innych producentów. Mierzony w jeden z najpopularniejszych dla produkcji drobiarskiej sposobów, a mianowicie wylęgami piskląt, wolumen chowu kaczek w naszym kraju wzrósł w ciągu ostatnich 10 lat aż o ponad 450% wg wskazań KIPDiP. Szczególnie od 2012 roku nastąpił duży trend wzrostowy i jednocześnie rosnący popyt zagraniczny.
Polska od 2014 roku jest największym w UE producentem drobiu.
W strukturze produkcji krajowej, a także w eksporcie, dominuje drób kurzy i indyczy, ale coraz większe znaczenie ma również produkcja kaczek. Mięso kaczki przeżywa swój renesans. W 2021 roku nasz kraj był trzecim, po Francji i Węgrzech, producentem kaczek z 16% udziałem w produkcji unijnej. W Europie jest pięciu liczących się producentów kaczek i mięsa kaczego. Są to w kolejności Francja, Węgry, Polska, Niemcy oraz Bułgaria. Dominującą pozycję tej produkcji zajmuje jednakże kontynent azjatycki. Na świecie zarówno w hodowli, jak i produkcji kaczek królują Chiny. W 2021 roku na kraj ten przypadało 78% światowej produkcji mięsa kaczego. Chiny są także największym producentem drobiu ogółem, jak i poszczególnych jego gatunków. Jedynie w przypadku pogłowia indyków kraj ten ustępuje miejsca Stanom Zjednoczonym.
U wielu europejskich producentów kaczek lata 2019 i 2020 wiązały się ze spadkami tej produkcji. Nasz kraj był jedynym, który w 2019 roku zanotował tendencję wzrostową odchowu kaczek. W latach 2013 -2020 produkcja kaczek w Polsce odznaczała się znaczną dynamiką wzrostową np. pomiędzy 2018 a 2019 rokiem wzrost produkcji nastąpił aż o 18,8%. W tym czasie zwiększył się jednocześnie eksport kaczek. Początek 2020 roku był niekorzystny, ponieważ nastąpiło załamanie rynków eksportowych. W porównaniu do poprzedniego roku zanotowano spadki zarówno w ilości jak i w wartości pieniężnej eksportowanych kaczek. W 2021 roku pogłowie kaczek zmniejszyło się i według danych GUS liczyło 5,3 mln sztuk wobec 6,4 mln sztuk w 2020 roku, do takiego stanu rzeczy przyczyniła się sytuacja
Tab. 1. Stan kaczek wg województw w 2022 r.w sztukach – (kaczki i inne)
U wielu europejskich producentów kaczek lata 2019 i 2020 wiązały się ze spadkami tej produkcji. Nasz kraj był jedynym, który w 2019 roku zanotował tendencję wzrostową odchowu kaczek. W latach 2013 -2020 produkcja kaczek w Polsce odznaczała się znaczną dynamiką wzrostową np. pomiędzy 2018 a 2019 rokiem wzrost produkcji nastąpił aż o 18,8%. W tym czasie zwiększył się jednocześnie eksport kaczek. Początek 2020 roku był niekorzystny, ponieważ nastąpiło załamanie rynków eksportowych. W porównaniu do poprzedniego roku zanotowano spadki zarówno w ilości jak i w wartości pieniężnej eksportowanych kaczek. W 2021 roku pogłowie kaczek zmniejszyło się i według danych GUS liczyło 5,3 mln sztuk wobec 6,4 mln sztuk w 2020 roku, do takiego stanu rzeczy przyczyniła się sytuacja epizootyczna związana z występowaniem wirusa grypy ptaków i koniecznością likwidacji stad. Pomimo odnotowanego spadku (1,13 mln) pogłowie kaczek w 2021 roku było dwukrotnie większe niż np. w 2012 roku.
Tab. 2. Liczba nałożonych jaj wylęgowych w celu uzyskania. piskląt dla stad towarowych (sztuki)
Wbrew niekorzystnej sytuacji związanej z popytem producenci w Polsce nie zareagowali zmniejszeniem produkcji kaczek. Natomiast u czołowych europejskich producentów produkcja spadła o kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt procent. Przyczyniała się do tego grypa ptaków i likwidacja wielu stad.
Wg danych przedstawionych 19 października 2023 roku przez Komisję Europejską w skali UE w latach 2023/24 prognozowany jest wzrost produkcji drobiu o 2,1%, a w tym:
- kurczęta brojlery + 1,6%
- indyki + 3,7%
- kaczki + 8,9%
Produkcja drobiu ogółem w UE: 2024/2023 ma wzrosnąć o jeden punkt procentowy, w tym;
- kurczęta brojlery + 0,9%
- indyki + 0,9%
- kaczki + 3,2%
Tab. 3. Krajowe wylęgi piskląt towarowych kaczych (2022 r. i do września 2023 roku)
W naszym kraju w ujęciu regionalnym hodowla kaczek skoncentrowana jest przede wszystkim w województwie wielkopolskim (36% wolumenu produkcji krajowej) i łódzkim (22%).
W pierwszych dziewięciu miesiącach 2023 roku nakłady jaj wylęgowych kaczych wyniosły 28177 tys. sztuk, co oznacza wzrost o 3147 tys. sztuk (+11,24%) w stosunku do analogicznego czasu w roku 2022.
Wylęgi piskląt kaczych po pierwszych dziewięciu miesiącach 2023 roku wyniosły 20809 tys. sztuk. Oznacza to spadek w sto- sunku do analogicznego okresu poprzedniego roku o 220,0 tys. sztuk czyli o 1,05%. Natomiast kacze wylęgi wzrosły w 2022 roku o 71,42% do 30836 tys. sztuk. Wylęgi piskląt kaczych w 2021 roku obliczono na 17989 tys. sztuk, co było spadkiem w stosunku do 2020 roku o 491 tys. sztuk czyli o 2,66%. Z kolei w 2020 roku kacze wylęgi wynosiły 18480 tys. sztuk, co oznaczało wzrost w stosunku do poprzedniego roku o 3048 tys. sztuk czyli o 19,75%; w roku 2019 wzrost produkcji wyniósł 18,67%, w całym 2018 była to zwyżka o 9,89%, a w 2017 roku wylęgi kaczek wzrosły o 14,58%.
Fenomen ogromnego wzrostu chowu kaczek i produkcji mięsa kaczego w Polsce KIPDiP tłumaczy ogromnym zapotrzebowaniem eksportowym na to mięso, problemami z grypą ptaków u naszych zachodnich konkurentów oraz powolnymi, ale systematycznymi zmianami przyzwyczajeń kulinarnych Polaków, którzy coraz chętniej jedzą kacze mięso.
Tab. 4. Ubój kaczek w 2022 roku wg miesięcy
PEŁNA INFORMACJA O RYNKU DROBIARSKIM W POLSCE
Katalog Firm Drobiarskich - V edycja 2020/2023
Sprzedaż zagraniczna mięsa kaczego z Polski charakteryzuje się stałą tendencją wzrostową pod względem uzyskiwanych przychodów. Według danych Ministerstwa Finansów w latach 2012-2021 wartość sprzedaży zagranicznej mięsa z kaczek zwiększyła się z 6 mln EUR do 61 mln EUR tj. ponad dziesięciokrotnie. Kupują głównie Niemcy, Dania, Czechy i Litwa, a także Francja i Rumunia. Poza UE najwięcej naszych kaczek jedzie do Wielkiej Brytanii. W 2022 roku wzrostowa tendencja w eksporcie utrzymywała się. W okresie od stycznia do września 2022 roku krajowi przedsiębiorcy sprzedali za granicę 25 tys. ton mięsa z kaczek o wartości 89 mln EUR wobec 19 tys. ton za 42 mln EUR uzyskanych w analogicznym okresie 2021 roku.
Tymczasem import kaczego mięsa do Polski ma raczej śladowy charakter. Wydatki ponoszone w latach 2012-2021 na import kaczek do Polski kształtowały się w granicach 0,5-1,2 mln EUR:
W okresie styczeń-wrzesień 2022 roku wartość importu mięsa kaczek do Polski wyniosła ponad 0,4 mln EUR: z Niemiec 0,2 mln EUR, 50%, z Węgier 0,1 mln EUR, 26%. Duże tempo produkcji kaczek w kraju, a tym samym duży eksport, może być także w pewnym stopniu bodźcem do sezonowego importowania większych ilości kaczych piskląt na krajowe fermy. W kraju mimo epidemii koronawirusa produkcja kaczek rosła.
Należy podkreślić, że jeszcze około 10 lat temu produkcja kaczek była raczej hobbystyczna i prowadzono ją w niedużych przydomowych gospodarstwach. Zainteresowanie produkcją tego gatunku drobiu wzrosło ze względu na raczej stabilną cenę skupu kaczek, a ponadto nawet w okresach bardzo krytycznych na rynku, a więc w czasie pandemii koronawirusa czy też w czasie panującej ptasiej grypy zakłady ubojowe nie obniżały bardzo drastycznie cen skupu, jak było to w przypadku kurcząt brojlerów i indyków rzeźnych. Kolejnym aspektem zainteresowania produkcją jest fakt, że kaczki są w okresie chowu gatunkiem raczej mało wymagającym. I jeszcze jedno, a mianowicie fakt, że nieduża koncentracja ferm kaczych nie wywiera negatywnego wpływu na środowisko i nie generuje zbyt dużych nakładów na profilaktykę weterynaryjną. W gospodarstwach agroturystycznych są one „magazynem” mięsa i ciekawym elementem krajobrazu. Służą do samozaopatrzenia gospo- darstw wiejskich (możliwość przetrzymania na tanich paszach gospodarskich).
Tab. 5. Wolumen u wartość eksportu mięsa kaczek z Polski
Dominującą rasą kaczek hodowanych w Polsce jest Pekin. Kaczki te charakteryzuje krótki cykl produkcyjny brojlerów, niezbyt duże wymagania pokarmowe, znaczna zdrowotność i duża zawartość mięsa. Potrawy na bazie mięsa kaczego są stałym elementem tradycji kulinarnych we wszystkich regionach Polski. Wiele potraw z kaczki znalazło się na „Liście produktów tradycyjnych”, prowadzonej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, m. in.: kaczka nadziewana po kujawsku, kaczka po zamojsku, kaczka z jabłkami z chojnowskiego dworu, kaczka pieczona po wielkopolsku. Rosnące zainteresowanie konsumentów mięsem kaczym wynika z jego właściwości kulinarnych i zdrowotnych. Zawiera ono duże ilości dobrze przyswajalnego białka i jest lekkostrawne. Właściwości zdrowotne mięsa kaczego wynikają również z zawartości witamin z grupy B oraz A i E. Mięso kacze jest także zasobne w makro- i mikroelementy oraz stanowi źródło jednonienasyconych kwasów tłuszczowych, co ma pozytywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy. W Polsce mięso kaczek jest postrzegane jako produkt droższy, szlachetny, zwykle podaje się je na szczególne okazje. W ostatnich latach jego popularność m.in. w restauracjach wzrosła, co ma związek z rozwojem kuchni chińskiej.
Tab. 6. Struktura geograficzna eksportu mięsa kaczek z Polski (%)
Mięso kacze przez długi okres nie cieszyło się zbytnią popularnością konsumentów ze względu na duże otłuszczenie i było produktem niszowym. Tłuszcz ten jest jednakże uznawany za zdrowy, jako że ma zadowalający udział kwasów tłuszczowych nienasyconych. Mięso z kaczki jest dosyć tłuste, jednakże bardzo smaczne, soczyste i kruche. Charakteryzuje je bardzo wyrazisty smak. Oprócz mięsa kaczki mogą dostarczać jaj, puchu i pierza, mogą być również utrzymywane w celach ozdobnych, zwłaszcza kolorowe rasy.
W Europie jaja kacze nie są wykorzystywane co prawda w przetwórstwie, nie są kierowane do spożycia. Jaja te dłużej zachowują świeżość niż kurze, mają dużą zawartość składników odżywczych, zawierają więcej kwasów omega-3, witamin A i D, kwasów tłuszczowych, choliny, kwasu foliowego i żelaza, ale odznaczają się większą aromatycznością. W naszym kraju są bardzo rzadko spożywane, w przeciwieństwie do krajów azjatyckich, gdzie jaja kacze są bardzo popularne, a w niektórych państwach uznawane są nawet za smakołyki. Specyficzne dla kuchni chińskiej są np. jaja kacze stuletnie. Tradycyjny proces ich przygotowania trwa minimum sto dni, najpierw umieszcza się je w roztworze zrobionym z gliny, niegaszonego wapna, soli, herbaty, łusek ryżowych i wody. Proces gaszenia wapna zachodzący w naczyniu z jajami doprowadza do powstania wokół jaja twardej skorupy zabezpieczającej przed zepsuciem się. Po całym procesie białko ma barwę brązową lub czarną, żółtko zaś brązowozieloną. Podaje się je z sosem sojowym, octem winnym lub imbirem jako przekąskę. Im jajo starsze tym lepsze (jak wino), po trafią być przechowywane po kilka, kilkanaście lub nawet kilka dziesiąt lat.
Tab. 7. Import mięsa kaczek do Polski w 2021 roku
DRÓB WODNY - GĘSI I KACZKI
Mapa i spis firm
