Rośliny motylkowate to bardzo liczna rodzina botaniczna. Należy do niej ponad 9% wszystkich gatunków roślin dwuliściennych występujących na kuli ziemskiej. W Polsce występuje 161 gatunków. Najwięcej z nich, bo aż 27 gatunków, należy do rodzaju Trifolium. Każdy z gatunków tej grupy roślin wyróżnia się specyficznymi właściwościami biologicznymi, chemicznymi, a także ekologią.
Do roślin motylkowatych o dużym znaczeniu gospodarczym na trwałych użytkach zielonych można zaliczyć: koniczynę łąkową, koniczynę białą, koniczynę białoróżową i komonicę zwyczajną. Na łąkach, czyli użytkach kośnych, największe znaczenie odgrywa koniczyna łąkowa, natomiast na pastwiskowych – koniczyna biała. Koniczyna białoróżowa, nazywana też szwedzką stanowi dobry składnik mieszanek przeznaczonych na łąki i pastwiska użytkowane systemem kośno-pastwiskowym, położone na terenach wilgotnych i chłodnych torfowiskach. Komonica zwyczajna jest cenną rośliną motylkowatą na użytkach położonych na gorszych stanowiskach. W warunkach ekstensywnej gospodarki duże znaczenie mają motylkowate, samorzutnie pojawiające się w runi, m. in. koniczyna rozdęta, koniczyna drobnogłówkowa, groszek żółty i wyka ptasia. Charakteryzują się one większą trwałością niż rośliny wysiewane w kilkugatunkowych, sztucznych mieszankach. Ponadto mogą występować w warunkach ekstremalnych, gdzie inne motylkowate zawodzą. Do rodziny motylkowatych należy również wilżyna ciernista – chwast łąkowy, wskazujący na degradację trwałych użytków zielonych.
Poszczególne gatunki roślin motylkowatych charakteryzują się bardzo zróżnicowanymi wymaganiami wobec siedliska (tab. 1). Największe wymagania wilgotnościowe, glebowe i co do odczynu gleby mają koniczyna łąkowa i koniczyna białoróżowa. Przeciwieństwem może być pospolita w Polsce koniczyna polna, która ma niewielkie wymagania w tym względzie, toteż pełnię swojego rozwoju osiąga w siedlisku suchym i ubogim. Dobrze znosi gleby kwaśne, jest wręcz rośliną wskaźnikową gleb kwaśnych.
Tab. 1. Wymagania siedliskowe wybranych gatunków roślin motylkowatych
Gatunek |
Wymagania |
||
wilgotnościowe |
glebowe |
co do odczynu gleby |
|
Koniczyna łąkowa |
bardzo duże |
bardzo duże |
pH 6,5-7,0 |
Koniczyna białoróżowa |
bardzo duże |
bardzo duże |
pH 5,5-6,0 |
Koniczyna biała |
duże |
średnie |
pH 5,0-5,5 |
Komonica zwyczajna |
średnie |
średnie |
pH 5,5-6,0 |
Lucerna nerkowata |
małe |
średnie |
pH 5,5-6,0 |
Koniczyna polna |
małe |
małe |
pH 5,0 |
Koniczyna łąkowa
Na łąkach, czyli użytkach kośnych, największe znaczenie odgrywa koniczyna łąkowa (Trifolium pratense L.). Koniczyna łąkowa może być uprawiana na gruntach ornych w siewie czystym i w mieszankach z trawami oraz na trwałych użytkach zielonych użytkowanych kośnie. Koniczyna łąkowa wyróżnia się głębokim, palowym systemem korzeniowym. Ma rozgałęzione, bogato ulistnione, wewnątrz wypełnione łodygi, wznoszące się do wysokości 50-80 cm. Po zasiewie charakteryzuje się szybkim tempem wzrostu i rozwoju. Szybko też odrasta po skoszeniu. Ze względu na płytko umieszczoną w glebie szyjkę korzeniową, z której wyrastają pędy boczne, nie znosi udeptywania przez pasące się zwierzęta. Dlatego nie nadaje się do użytkowania pastwiskowego.
Koniczyna łąkowa preferuje gleby mineralne, strukturalne, żyzne i umiarkowanie wilgotne. Na niedobory wody w glebie reaguje słabym tempem wzrostu i spadkiem plonowania. Ze względu na duże wymagania tego gatunku co do odczynu gleby, przed założeniem lub renowacją użytku zielonego, konieczne jest wykonanie wapnowania.
Koniczyna łąkowa jest zaliczana do gatunków pastewnych o najwyższej produktywności i wartości pokarmowej. Zbierana w fazie pąkowania zawiera dużo białka ogólnego (19-20% s.m.) i mało włókna surowego (około 21% s.m.). Białko koniczyny jest stosunkowo łatwo rozkładane w żwaczu. Znajduje się głównie w liściach, które są również bogate w składniki mineralne, a jednocześnie zawierają o połowę mniej włókna niż łodygi. Duży plon suchej masy przekłada się na plon białka uzyskiwany z jednostki powierzchni. Zaletą koniczyny łąkowej jest także duża zawartość składników mineralnych, zwłaszcza wapnia, magnezu i fosforu. Obecność koniczyny łąkowej w dawce poprawia jej smakowitość, co zwiększa pobranie suchej masy z paszy przez zwierzęta.
Aktualnie w Krajowym Rejestrze (KR) znajduje się 12 odmian diploidalnych koniczyny łąkowej. Są to: Dajana, Hegemon, Himalia, Krynia, Milena, Milvus, Nike, Pasieka, Pyza, Raba, Rozeta i Tenia oraz jedna odmiana tetraploidalna – Kvarta. Szczególnie wartościowe są odmiany tetraploidalne koniczyny łąkowej (tab. 2). Odmiany te, w porównaniu z odmianami diploidalnymi, charakteryzują się większymi, ciemnozielonymi liśćmi. Wykształcają większą (o 10-20%) biomasę nadziemną oraz szybciej odrastają po skoszeniu. Są także bardziej odporne na porażenie przez raka koniczynowego. Odmiany te szczególnie korzystnie komponują się w mieszankach z kostrzewą łąkową, życicą wielokwiatową, mieszańcową lub kostrzycą Brauna. Wysiewane w mieszankach z trawami charakteryzują się lepszą trwałością i wykazują większą konkurencyjność. Odmiany diploidalne cechują się większą zawartością suchej masy w zielonce i są mniej podatne na porażenie przez mączniaka prawdziwego. Odmiany diploidalne koniczyny łąkowej są zalecane głównie do uprawy w monokulturze na gruntach ornych.
Koniczyna łąkowa, w odróżnieniu od innych roślin motylkowatych, stanowi dobry surowiec kiszonkarski. Jak wykazały badania, podczas zakiszania koniczyny łąkowej straty spowodowane proteolizą białek są mniejsze w porównaniu z lucerną i innymi gatunkami roślin motylkowatych. Wynika to z obecności w koniczynie łąkowej oksydazy polifenolowej, enzymu który hamuje proces proteolizy białka po skoszeniu roślin oraz zwiększa przyrosty masy ciała zwierząt i zmniejsza emisję azotu do środowiska.
Tab. 2. Porównanie plonowania diploidalnych i tetraploidalnych odmian koniczyny łąkowej
|
Koniczyna biała
Gatunkiem szczególnie predestynowanym do użytkowania pastwiskowego jest koniczyna biała (Trifolium repens L.). Dobrze wytrzymuje częste wypasanie i udeptywanie przez zwierzęta. Szybko odrasta po spasieniu. Pasące się zwierzęta stymulują jej rozrastanie w runi. Na łąki jest mniej przydatna, gdyż słabo toleruje zacienianie przez wysokie gatunki traw. Dlatego szybko ustępuje z runi trawiastej, zwłaszcza nawożonej wysokimi dawkami azotu.
Jest rośliną niską, osiągającą 40 cm wysokości. Odznacza się obficie rozesłanymi łodygami, korzeniącymi się w węzłach. System korzeniowy koniczyny białej jest duży, lecz płytki. Wytwarza liczne, płożące się pędy, które dobrze zakorzeniają się w glebie. Właściwości te sprzyjają wykształcaniu zwartej i gęstej runi oraz mocnej i wyrównanej darni.
Koniczyna biała dobrze przystosowuje się do różnych warunków siedliskowych. Gatunek ten rośnie na wszystkich rodzajach gleb. Jednakże preferuje stanowiska próchniczne i zasobne w wapń. Gorzej rozwija się na glebach zwięzłych, mało przewiewnych. Odporna jest na niekorzystne warunki zimowania, natomiast wrażliwa na posuchy letnie.
Wśród odmian koniczyny białej wyróżnia się trzy formy botaniczne:
drobnolistne,
wielkolistne,
średniolistne.
Odmiany drobnolistne tworzą liczne długie i delikatne pędy silnie zadarniające glebę. Rośliny mają drobne listki i liczne główki kwiatowe. Wykazują dużą trwałość, dlatego są najbardziej przydatne na pastwiska trwałe.
Odmiany wielkolistne są wyższe, wytwarzają mniej rozłogów, mają duże listki oraz większe i mniej liczne kwiatostany. Cechują się z reguły większą plennością, szybciej się rozwijają i szybciej odrastają, a w mieszankach bardziej konkurują z trawami. Można je stosować do uprawy na gruntach ornych i do mieszanek z trawami na użytki przemienne.
Odmiany średniolistne (typ pośredni) łączą w sobie cechy botaniczne i właściwości użytkowe form drobno- i wielkolistnych. Wykazują dobrą zdolność do zadarniania, lecz nie są tak trwałe, jak formy drobnolistne. Są przydatne do mieszanek z trawami na trwałe i przemienne użytki zielone.
Obecnie w Krajowym Rejestrze (KR) znajduje się 8 odmian koniczyny białej. Są to: Astra, Lirepa, Mazovia, Rawo, Riesling, Romena, Silvester i Tasman. Odmiany Mazovia i Silvester należą do grupy odmian wielkolistnych.
Koniczyna biała jest gatunkiem o średniej produktywności (około 5 t s.m. z hektara). Zaliczana jest do roślin pastewnych o najkorzystniejszym składzie chemicznym. Roślina ta, w porównaniu z innymi gatunkami roślin bobowatych, wyróżnia się wysoką zawartością białka (średnio 23% s.m.) o dużej wartości biologicznej. Dostarcza również dużych ilości składników mineralnych, zwłaszcza wapnia, magnezu, fosforu, żelaza i kobaltu. Odznacza się wysoką strawnością suchej masy i wolnym tempem odkładania lignin w razie opóźniania terminu zbioru odrostu. Zawartość koniczyny białej w paszy podstawowej zwiększa pobranie suchej masy przez zwierzęta, co ma szczególnie duże znaczenie w żywieniu krów mlecznych. Przy 30-40% udziale koniczyny białej w runi bydło jest w stanie pobrać o 20% więcej paszy. Wynika to z budowy anatomicznej koniczyny białej, której łodyga pokłada się na ziemi, a plon tworzą praktycznie tylko liście i kwiatostany. Ponadto strawność koniczyny białej w porównaniu z trawami jest bardzo wysoka, gdyż wynosi około 80% i praktycznie nie zmienia się w ciągu całego sezonu wegetacyjnego. Dodatkową zaletą koniczyny białej jest to, że spadek jej wartości pokarmowej wraz z procesem starzenia się roślin jest wolniejszy niż traw.
Komonica zwyczajna
Innym gatunkiem, który może być wartościowym komponentem mieszanek motylkowato-trawiastych jest komonica zwyczajna. (Lotus corniculatus L.). Gatunek ten może występować w warunkach ekstremalnych, zbyt ciężkich do utrzymania się innych gatunków. Może być użytkowana głównie kośnie, ale też i pastwiskowo. Jest gatunkiem wieloletnim. W warunkach niskiego i częstego koszenia lub przygryzania przez zwierzęta, trwałość tego gatunku zostaje jednak ograniczona do 2-3 lat. Mimo, że nie wytwarza tak dużej ilości biomasy jak koniczyna łąkowa to również zwiększa plonowanie runi i polepsza wartość paszy.
Ekotypy komonicy można spotkać w siedliskach naturalnych. Spotyka się je pospolicie na wieloletnich łąkach i pastwiskach oraz w przydrożnych rowach. Rozprzestrzeniają się one głównie poprzez samosiewy. Liczne, drobno ulistnione pędy, których liczba wzrasta z wiekiem rośliny, tworzą luźne i rozłożyste kępy. Łodygi są stosunkowo cienkie, młodsze – rozesłane lub pochyłe, a starsze wzniesione, najczęściej słabo owłosione, a wewnątrz wypełnione.
Komonica zwyczajna ma małe wymagania glebowe i duże możliwości adaptacyjne do różnych warunków siedliskowych. Rośnie dobrze zarówno na gruntach mineralnych, jak i torfowych a nawet na dużych wysokościach. Silnie rozwinięty system korzeniowy sięga do 1,5 m w głąb gleby, dlatego rośliny te dobrze wykorzystują wodę gruntową. Dzięki temu komonica toleruje stanowiska słabo uwilgotnione, a także okresy posuszne. Komonica dobrze znosi ostre zimy. Wykazuje jednak wrażliwość na nadmiar wody w glebie, a także na silne zacienienie.
Komonica zwyczajna zaliczana jest do grupy roślin o średniej produktywności. Wartość pokarmowa komonicy jest stosunkowo duża. Odznacza się wysokim poziomem karotenów, a zawartością białka dorównuje zielonce z koniczyny łąkowej. Cechuje się gorszą smakowitością, w porównaniu z innymi motylkowatymi. Wzbudza zainteresowanie producentów mleka, gdyż podobnie jak komonica błotna nie wywołuje wzdęć u bydła. Zawiera bowiem, głównie w liściach, skondensowane taniny, które w żwaczu spowalniają procesy trawienne, zapobiegając wydzielaniu się dużych ilości gazów. Oprócz zapobiegania wzdęciom, skondensowane taniny umożliwiają lepsze wykorzystanie białka, gdyż nie jest ono rozkładane w żwaczu, a poddawane procesom trawiennym dopiero w dalszych częściach przewodu pokarmowego. Związki te ponadto wykazują działanie odrobaczające i zapobiegają występowaniu nicieni w przewodzie pokarmowym przeżuwaczy.
W zależności od pokroju roślin odmiany uprawne komonicy zwyczajnej zaliczane są do jednego z dwóch typów – Empire bądź Europe. Oba są określane jako „szerokolistne” (trefoils). Odmiany w typie Empire są lepiej przystosowane do wypasu, ponieważ mają silnie płożące się łodygi. Rośliny te wolniej rosną po zasiewie i odrastają wolniej po zbiorach niż rośliny typu Europe. Aktualnie w Krajowym Rejestrze (KR) są dwie odmiany komonicy: Skrzeszowicka i Bruce.
Tab. 3. Skład chemiczny zielonki najważniejszych gatunków roślin motylkowatych uprawianych w mieszankach z trawami
Gatunek (faza rozwojowa) |
Zawartość (w g/kg sm) |
Strawność substancji organicznej (%) |
|||
białko ogólne |
włókno surowe |
popiół surowy |
tłuszcz surowy |
||
Koniczyna łąkowa (pączkowanie) |
193 |
213 |
100 |
35 |
76 |
Koniczyna biała (kwitnienie) |
229 |
188 |
117 |
32 |
80 |
Lucerna (pączkowanie) |
219 |
238 |
106 |
31 |
70 |
Koniczyna białoróżowa (szwedzka)
Koniczyna białoróżowa, czyli szwedzka, (Trifolium hybridum L.) jest doskonała na łąki i pastwiska użytkowana systemem kośno-pastwiskowym. Jest gatunkiem o większej trwałości niż koniczyna łąkowa. Zalecana na te użytki, gdzie koniczyna łąkowa zawodzi z powodu ostrego klimatu lub zbytniej wilgoci gleby. Gatunek ten jest bardziej wrażliwy na suszę, natomiast stosunkowo bardziej odporny na wymarzanie. Wykształca silny, średnio głęboki system korzeniowy. Łodygi koniczyny szwedzkiej są wzniesione (do 30-50 cm), rozgałęzione, wewnątrz puste.
Koniczyna białoróżowa wiosną wcześnie rozpoczyna wegetację. Jest wytrzymała na niskie temperatury. Toleruje krótkotrwałe zalewy. Dość dobrze znosi użytkowanie pastwiskowe, zwłaszcza prowadzone w systemach rotacyjnych. Charakteryzuje się średnią produktywnością. Koniczyna białoróżowa do prawidłowego wzrostu i rozwoju wymaga gleb dobrze uwilgotnionych, dostatecznie żyznych. Odznacza się szerokim spektrum ekologicznym w odniesieniu do struktury gleby i jej odczynu. Rośnie zarówno na glebach kwaśnych jak i zasadowych. Nadaje się do mieszanek na trwałe użytki zielone w siedliskach gleb organicznych oraz zwięzłych gliniastych.
Odznacza się bardzo dobrą wartością pastewną, lecz nieco gorszą smakowitością niż koniczyna łąkowa. Jej wartość pokarmowa jest zbliżona do koniczyny łąkowej, jest jednak mniej wydajna. Przeciętna zawartość białka ogólnego w zielonce tego gatunku wynosi około 18,5% w 1 kg suchej masy.
Tab. 4. Zawartość składników pokarmowych w różnych grupach roślin łąkowych (w % s.m.)
Grupa roślin |
Białko ogólne |
Włókno surowe |
Popiół surowy |
Tłuszcz surowy |
Bezazotowe wyciągowe |
Trawy |
10 |
30,5 |
7,5 |
2,3 |
49,7 |
Motylkowate |
19 |
22 |
7,2 |
3,8 |
48 |
Zioła i chwasty |
12,6 |
23 |
10,8 |
4 |
49,6 |
Lucerna nerkowata
Lucerna nerkowata (l. chmielowa – Medicago lupulina L.) to roślina krótkotrwała, roczna lub dwuletnia, utrzymująca się z samosiewu. Pospolicie występuje na całym niżu oraz w niższych położeniach górskich. Rośnie na łąkach o różnym stopniu uwilgotnienia, na pastwiskach, polach, przydrożach, nieużytkach. Odporna na niesprzyjające warunki klimatyczne, Występuje na różnych glebach mineralnych, zasobnych w wapń, suchych i średnio wilgotnych, lekkich. Jest odporna na susze, mrozy oraz wiosenne przymrozki. Po skoszeniu dobrze odrasta. Może być stosowana w mieszankach przeznaczonych do użytkowania pastwiskowego lub na łąki. Mimo iż jest rośliną krótkotrwałą, poprzez samosiew może utrzymywać się w runi przez wiele lat. W uprawie polowej ze względu na niskie plony ma znaczenie marginalne. Lucerna nerkowata jest chętnie pobierana przez zwierzęta, cechuje się wysoką wartością paszową i dużą strawnością.
Zalety roślin motylkowatych
Korzyści wynikające z obecności w runi roślin motylkowatych to przede wszystkim wyższe i stabilniejsze plonowanie użytku oraz lepsza wartość pokarmowa paszy. Rośliny motylkowate w porównaniu z trawami charakteryzują się wyższą zawartością białka ogólnego i niższą włókna surowego oraz cukrów prostych (tab. 4). Są również zasobniejsze w niektóre składniki mineralne (tab. 5).
Tab. 5. Zawartość składników mineralnych w różnych grupach roślin łąkowych (w % s.m.)
Grupa roślin |
P |
K |
Na2O |
CaO |
MgO |
Trawy |
0,18-0,40 |
0,83-2,82 |
0,01-0,40 |
0,40-1,40 |
0,20-0,70 |
Motylkowate |
0,35-0,44 |
1,66-3,60 |
0,20-0,80 |
2,50-3,10 |
0,80 |
Zioła i chwasty |
0,31-0,70 |
1,16-3,82 |
0,01-1,00 |
2,70-7,70 |
0,70-1,80 |
Rośliny motylkowate wzbogacają paszę w makro- i mikroelementy (głównie wapń i magnez, fosfor, żelazo i kobalt) i białko o wysokiej wartości biologicznej. Charakteryzują się również mniejszą zawartością włókna, co zwiększa strawność paszy. Motylkowate są także źródłem substancji swoistych w dawce pokarmowej (alkaloidy, glikozydy, saponiny, garbniki, taniny, olejki lotne itd.), które w małych ilościach poprawiających kondycję zwierząt. Składniki bioaktywne występujące w roślinach motylkowatych to: taniny, oksydaza polifenolowa, enzymy proteazy. Szczególnie zasobne w taniny są: komonica błotna (Lotus pedunculatus), esparceta siewna (Onobrychis viciifolia), komonica zwyczajna (Lotus corniculatus), siekiernica (Hedysarum coronatum).
Obecność w runi roślin motylkowatych pozwala nie tylko polepszyć jakość pasz objętościowych, ale i poprawić efekty produkcyjne zwierząt żywionych tymi paszami, np. w postaci większej wydajności mlecznej (tab. 6).
Tab. 6. Wpływ żywienia runią pastwiskową z koniczyną białą na wydajność mleczną
|
Stosowanie w żywieniu zwierząt pasz z udziałem roślin motylkowatych korzystnie wpływa również na walory prozdrowotne produktów zwierzęcych. Wołowina i mleko od zwierząt karmionych paszami z użytków zielonych, których ruń została wzbogacona w rośliny motylkowate charakteryzują się niższą całkowitą zawartością tłuszczów oraz korzystniejszym dla zdrowia ludzi profilem kwasów tłuszczowych. Na przykład mięso jagniąt spożywających koniczynę łąkową zawierało więcej cennych dla zdrowia ludzi kwasów omega 6 i omega 3 (tab. 7).
Mleko od krów żywionych mieszankami trawiasto-motylkowatymi stanowi lepszy surowiec do produkcji serów, co związane jest z większą zawartością w nim białka i mniejszą koncentracją tłuszczu.
Tab. 7. Wpływ żywienia koniczyną łąkową na pobranie i wydajność opasanych jagniąt
|
Uważa się, że korzystny skład chemiczny i wysoką wartość żywieniową paszy objętościowej dla przeżuwaczy zapewnia 30-50% udział roślin motylkowatych. W trwałych zbiorowiskach łąkowych udział tej grupy roślin jest zazwyczaj bardzo niewielki. Ze względu na liczne korzyści związane z obecnością tych roślin w runi łąkowej i pastwiskowej zaleca się regularne, co 3-4 lata, zwiększanie ich udziału. Stosunkowo tanią i efektywną metodą poprawy stanu runi jest podsiew, polegający na wprowadzeniu do runi mieszanek nasion składających się z wartościowych gatunków i odmian traw oraz roślin motylkowatych dostosowanych do warunków siedliskowych i sposobu użytkowania.
Największą zaletą roślin motylkowatych jest zdolność wiązania azotu atmosferycznego dzięki symbiozie korzeni tej grupy roślin z bakteriami brodawkowymi z rodzaju Rhizobium. Dlatego uprawiane w siewie czystym nie wymagają nawożenia tym składnikiem. Rośliny motylkowate gromadzą zarówno azot pobrany przez nie z gleby, jak i związany symbiotycznie. Azot związany symbiotycznie przez rośliny motylkowate znajduje się w ich łodygach, liściach i korzeniach oraz osadza się w ściółce z opadłych części roślin. W następstwie procesu ryzodepozycji przechodzi do gleby. Azot symbiotyczny uwalniany jest do gleby podczas rozkładu obumarłych brodawek korzeniowych i korzeni rośliny motylkowatej. W mieszankach roślin motylkowatych z trawami na użytkach zielonych, część azotu pobranego przez motylkowate z atmosfery jest przekazywana trawom (transfer następuje poprzez glebę oraz za pośrednictwem wypasanych zwierząt) i przez nie wykorzystywana. Średnio przyjmuje się, że 1% udziału roślin bobowatych w runi dostarcza 2-3 kg związanego azotu atmosferycznego. W praktyce oznacza to duże oszczędności wynikające z ograniczenia stosowania azotu w formie mineralnej, co również wpływa na obniżenie kosztów produkcji. Ilość azotu cząsteczkowego, wiązanego symbiotycznie przez rośliny, zależy od ich gatunku, fazy zbioru i plonu, a także od uwarunkowań glebowo-klimatycznych. Rekordzistką jest koniczyna biała, która jest w stanie wnieść ponad 80 kg w przeliczeniu na 1 tonę suchej masy.
Wszystkie gatunki roślin motylkowatych zaliczane są do roślin miododajnych, zapylanych przez różne gatunki owadów. Spośród roślin motylkowatych drobnonasiennych cennymi w pszczelnictwie są gatunki występujące w naturze oraz uprawne, tj.: koniczyny: biała, łąkowa i białoróżowa, komonice: zwyczajna i błotna, nostrzyk: biały i żółty oraz esparceta siewna. Motylkowate jako rośliny przystosowane do zapylania przez owady są pożytkiem nie tylko dla pszczół hodowlanych, ale przyczyniają się do zwiększenia populacji dzikich zapylaczy (pszczół, trzmieli i in.), których obecność jest konieczna do zapylenia innych gatunków roślin uprawnych.
Rośliny motylkowate drobnonasienne znajdują również zastosowanie w rekultywacji terenów zniszczonych przez człowieka lub przemysł, służą też do umacniania stoków, hałd przemysłowych, wyrobisk górniczych, składowisk osadów ściekowych i popiołów paleniskowych. ■