Podstawą żywienia przeżuwaczy powinny być smaczne kiszonki zawierające jak najwięcej składników pokarmowych. Kiszonka z traw to jedna z najczęściej, obok kiszonki z kukurydzy, stosowanych pasz objętościowych w żywieniu krów. Aby zapewnić wysoką jakość kiszonki należy zastosować preparaty do zakiszania Labacsil Gras Acid i Labacsil Gras Bakterie.
Przeżuwacze potrzebują w dawce pokarmowej paszy objętościowej zawierającej włókno strukturalne konieczne do właściwej pracy żwacza. Źródłem włókna dla krów jest głównie słoma oraz kiszonki z traw, a ostatnio także kiszonka z kukurydzy zbierana w technologii shredlage. Chociaż trawy mogą być wykorzystywane w żywieniu bydła na wiele sposobów, to najbardziej pożądane są kiszonki, gdyż posiadają wyższą wartość pokarmową i bardziej stabilny skład niż siano, zielonki, czy pastwisko. Zielonki i pastwisko mają tę niekorzystną cechę, że z tygodnia na tydzień zmienia się ich skład. Na początku skarmiania, a więc wiosną, zawierają bardzo dużo białka, ale mało włókna. Na końcu wychodzenia na pastwisko – jesienią, jest odwrotnie – dużo włókna i mało białka. Stąd przez cały czas trzeba dopasowywać paszę treściwą do zmieniającego się składu runi pastwiskowej, aby skład dawki był w miarę stały. Wysokiej jakości kiszonki mogą zapewnić wydajność ponad 20 l mleka dziennie i jeżeli będą uzupełnione dobrą paszą treściwą, taką jak Prolena, to bez większych problemów można uzyskać wydajność ponad 40 l mleka od krowy dziennie.
Wbrew pozorom, pastwisko nie jest najlepszym sposobem żywienia krów wysokowydajnych
Kiszonki lepsze niż zielonki, siano, czy pastwisko
Pastwisko, wbrew pozorom nie jest najlepszym sposobem żywienia krów wysokowydajnych. Stwarza ono znacznie więcej problemów niż skarmianie kiszonki, a nawet zielonki, czy siana. Przy żywieniu pastwiskowym trzeba mieć też na uwadze ochronę zwierząt przed zgubnymi skutkami promieni słonecznych, nękającymi je owadami, a także zapewnić dobre zaopatrzenie w czystą, chłodną wodę. Również na pastwisku krowy produkują znacznie więcej gazów cieplarnianych niż przy żywieniu w oborze zbilansowaną dawką TMR. Ponieważ trawa na kiszonkę jest zbierana w stosunkowo krótkim okresie, to łatwiej zrobić to w czasie, kiedy jej wartość pokarmowa jest najwyższa. Natomiast jakość siana zależy głównie od pogody w czasie zbioru, a ta z reguły podczas sianokosów nie jest sprzyjająca. Trawę na kiszonkę jest łatwiej zebrać i jej skład jest bardziej stabilny, a wartość pokarmowa wyższa niż siana.
Trawy na kiszonkę nie mogą być zbierane zbyt wcześnie, ani zbyt późno, bo wówczas składników pokarmowych jest mniej i proces zakiszania przebiega gorzej. Zbyt młoda trawa będzie dawała mniejszy plon, a ponadto będzie wyciekać z niej więcej soków kiszonkowych. Koszona zbyt późno, mimo wyższego plonu, będzie miała mniej składników pokarmowych i będzie trudniej ją ugnieść, a przez to dobrze zakisić. Sucha masa traw zbieranych na kiszonkę powinna wynosić ok. 35% i nie powinna przekraczać 40%. Dlatego błędem jest zbyt późne koszenie traw i produkcja tak zwanych sianokiszonek, w których sucha masa przekracza nawet 50%.
UWAGA: Właściwa nazwa to kiszonka z traw. Natomiast sianokiszonka oznacza zbyt suchą kiszonkę z traw, zebraną zbyt późno, o wyższej suchej masie i mniejszej wartości pokarmowej.
Krowy żywione w oborze zbilansowaną dawką TMR z kiszonką z traw osiągają znacznie wyższą wydajność, a także produkują mniej gazów cieplarnianych
Labacsil Gras Acid i Labacsil Gras Bakterie zapewniają wysoką jakość kiszonki
Kiszenie pasz jest naturalnym procesem fermentacji beztlenowej, która rozpoczyna się w krótkim czasie po zbiorze. Polega on na przekształcaniu, zawartego w roślinach, cukru w kwas mlekowy. Mikroorganizmy znajdujące się w kiszonce produkują kwas mlekowy, kwas octowy, kwas masłowy, etanol, dwutlenek węgla i amoniak. W zależności od tego jakie warunki panują w silosie i jakie mikroorganizmy się w nim znajdują będą produkowane różne związki, również te niepożądane. Aby takiej sytuacji uniknąć najlepiej zastosować preparat biologiczny do zakiszania traw i lucerny Labacsil Gras Bakterie zawierający 5 różnych szczepów homofermentatywnych bakterii kwasu mlekowego. Natomiast preparat chemiczny Labacsil Gras Acid chroni przed stratą składników pokarmowych, zagrzewaniem się i pleśnieniem kiszonki po otwarciu silosu. A straty po otwarciu silosu mogą być dużo większe niż podczas zakiszania.
Tylko z traw o dużej wartości pokarmowej można uzyskać wysokiej jakości kiszonkę
Niezbędne dobre ugniecenie i przykrycie
Dzięki szybkiemu tworzeniu się kwasu mlekowego spada wartość pH kiszonki i zahamowany zostaje rozwój szkodliwych bakterii beztlenowych, przede wszystkim Clostridium, które rozkładają kwas mlekowy oraz białko paszy i tworzą kwas masłowy, przez co powodują psucie się kiszonki. Z tych powodów niezwykle ważne jest, aby w kiszonce jak najszybciej powstawał kwas mlekowy. W tym celu w silosie muszą być zapewnione warunki beztlenowe. Oznacza to konieczność pozbycia się z zakiszanych traw tlenu. Następuje to poprzez dobre ugniecenie kiszonki za pomocą ciężkich traktorów dociążonych dodatkowo blokami betonowymi. Do ugniatania nadaje się też zestaw kół wagonów kolejowych. Można użyć też, jak to robimy w Sano Agrar Institut, ciężkich 28-tonowych kołowych spychaczy wojskowych. Po ugnieceniu, aby zapobiec namnażaniu się szkodliwych bakterii tlenowych należy jak najszybciej silos przykryć warstwą cienkiej transparentnej foli o grubości 40 μm, a następnie grubszej czarno-białej o grubości 125-150 μm. W ten sposób odcina się dopływ tlenu i zostają stworzone optymalne warunki życiowe dla beztlenowych bakterii kwasu mlekowego. Można zastosować też do przykrycia tylko 1-warstwową specjalną folię, łączącej zalety obu. Pod względem jakości i wartości pokarmowej taka kiszonka nie różni się od tej, przykrytej dwoma foliami.
Aby uzyskać wysoką jakość kiszonki z traw należy podczas zakiszania zastosować w silosie preparaty do zakiszania Labacsil Gras Acid i Labacsil Gras Bakterie
Decyduje jakość kiszonki
Kiszonki muszą być przed wszystkim smaczne. Bo co da nam wysoka wartość pokarmowa, jeżeli zwierzęta nie będą chciały jej jeść? Dobrą kiszonkę podawaną krowom powinniśmy sami spróbować. Jeżeli nam smakuje, będzie też chętnie zjadana przez zwierzęta. Dobrą kiszonkę charakteryzuje lekko kwaskowy smak, barwa zbliżona do zebranej do zakiszania rośliny, aromatyczny zapach i niezmieniona konsystencja. Przy ocenie jakości zawsze najważniejsza jest ocena organoleptyczna, dopiero potem można ewentualnie wykonać analizę chemiczną. Najlepiej w dobrym laboratorium, co do wyników którego mamy zaufanie. Można też wykonać szybkie badania przenośnymi aparatami NIRS, pamiętając jednak, że błąd analizy może być tu dużo większy.
Kiszonka musi być przede wszystkim smaczna, jeżeli nam smakuje, będzie też smakować krowom
Wartość pokarmowa kiszonki z traw
Wartość pokarmowa kiszonki zależy głównie od jakości zakiszanej trawy, a więc od składu botanicznego runi, od nawożenia azotem, od fazy rozwojowej roślin w czasie zbioru oraz od sposobu zakiszania. Wraz z rozwojem traw maleje ich strawność osiągając najniższą wartość na koniec kwitnienia i osadzania się nasion. Trawa zebrana na kiszonkę na początku kłoszenia zawiera ok. 35% s.m., 16% białka i 6,8 MJ NEL i 1 kg wystarcza na produkcję ponad 2 l mleka (tab. 1). Ta sama trawa zebrana później na początku kwitnienia, mimo wyższego plonu, zawiera o 25% mniej składników pokarmowych, a zebrana w pełni kwitnienia aż o 50% mniej i 1 kg takiej kiszonki już nie wystarczy nawet na produkcję 1 l mleka.
Tab. 1. Plony i wartość pokarmowa pierwszego pokosu traw w zależności od terminu zbioru
Kiszonka wyprodukowana, ze skoszonej w optymalnym terminie, trawy ma wyższą wartość pokarmową, jest bardziej smaczna i chętniej pobierana, co korzystnie wpływa na wzrost wydajności. Obecnie w Sano Agrar Institut nie robimy już kiszonki z traw, gdyż warunki pogodowe nie pozwalają nam zebrać i dobrze zakisić trzech pokosów. Na ogół dobrze nam udawała się jedynie kiszonka z pierwszego pokosu, która miała znacznie wyższą wartość pokarmową niż normalne kiszonki (tab. 2). Niestety, drugi pokos był już znacznie gorszy, a trzeciego nie zawsze udawało się nam zebrać. W związku z tym zapadła decyzja, aby całkowicie zrezygnować z uprawy traw i poprzestać jedynie na kiszonce z kukurydzy.
Tab. 2. Wartość pokarmowa kiszonki z traw w Sano Agrar Institut
Wraz z późniejszym zbiorem traw maleje zawartość związków mineralnych i witamin. Co prawda opóźnianie terminu koszenia prowadzi do wzrostu plonu, jednak jest on znacznie gorszej jakości, a plon strawnej suchej masy wcale się nie zwiększa. Stąd też między innymi należy wystrzegać się produkcji tak zwanych sianokiszonek, gdy zawartość suchej masy wynosi więcej niż 50%. Zebraną zbyt późno i zbyt mocno przesuszoną trawę będzie trudno ugnieść i zakisić, a składników pokarmowych będzie w niej znacznie mniej. Ponadto powstające pleśnie będą także źródłem szkodliwych mikotoksyn i substancji antyżywieniowych, przez to wydajność, zdrowotność i płodność krów będzie gorsza.
Tab. 3. War tość po kar mo wa pasz ob ję to ścio wych (wg DLG)
Mimo że zazwyczaj kiszonka z traw traktowana jest jako pasza białkowa, a kiszonka z kukurydzy jako pasza energetyczna (tab. 3), to musimy pamiętać, że dobra kiszonka z traw może mieć także więcej energii (6,69 MJ NEL) niż słaba kiszonka z kukurydzy (5,97 MJ NEL). Ale może być też odwrotnie. Słaba kiszonka z traw może mieć mniej białka użytecznego (119 g), a więc białka wykorzystywanego przez przeżuwacze, a będącego sumą białka paszowego i bakteryjnego, niż dobra kiszonka z kukurydzy (135 g). Dlatego tak ważna jest uprawa odpowiednich, najlepszych dla danego gospodarstwa, gatunków traw, a tam gdzie możliwe także z wsiewką innych roślin, takich jak np. lucerna, które mogą znacznie podnieść wartość pokarmową runi. Zakiszanie jest na pewno najlepszym sposobem konserwacji biomasy roślinnej
z trwałych i polowych użytków zielonych. Zwierzęta chętnie zjadają kiszonki, pod warunkiem, że zostaną one dobrze zrobione. A dosporządzenia dobrej kiszonki niezbędne są preparaty do zakiszania Labacsil Gras Acid i Labacsil Gras Bakterie.
