Artykuły

System udojowy w gospodarstwie mlecznym można porównać do organizmu człowieka – precyzyjnego mechanizmu, w którym każdy element pełni kluczową rolę. Serce pompuje krew, płuca dostarczają tlen, a naczynia krwionośne transportują składniki odżywcze – podobnie działają pulsatory, pompa próżniowa i przewody mleczne w systemie udojowym. Nawet najmniejsze zaburzenie w pracy któregoś z tych elementów odbije się na całym stadzie – od uszkodzeń strzyków aż po groźne infekcje, takie jak mastitis. Zaniedbanie serwisowania systemu przypomina ignorowanie objawów choroby w ludzkim ciele – ryzyko narasta z każdym dniem. Dlatego regularne dynamiczne testy to klucz do wykrywania problemów, zanim staną się one poważnym zagrożeniem dla zdrowia krów i jakości mleka.

Aby zrozumieć, jak system udojowy wpływa na zdrowie krów i jakość mleka, przyjrzyjmy się teraz bliżej podstawowym elementom systemów udojowych.

Serce systemu:
pulsatory

Pulsatory to prawdziwe serce systemu udojowego, które napędza proces doju, zapewniając rytmiczną i płynną pracę aparatu udojowego. Ich działanie ma kluczowy wpływ na zdrowie strzyków – to one decydują o tym, czy krew w tkankach strzyków może krążyć swobodnie i bez zakłóceń.

W systemie udojowym praca pulsatorów składa się z dwóch faz: fazy udoju i fazy masażu. To właśnie odpowiednio zaplanowana faza masażu, która powinna trwać co najmniej 150 milisekund, odgrywa fundamentalną rolę w zapewnieniu prawidłowego krążenia krwi w strzykach. Jeśli faza masażu jest zbyt krótka, krew nie ma wystarczająco dużo czasu, aby powrócić do naczyń krwionośnych, co może prowadzić do przekrwienia i uszkodzeń tkanek.

Zbyt intensywna praca pulsatorów lub nieregularne rytmy mogą wywoływać zmęczenie tkanek, prowadząc do mikrourazów i zwiększając ryzyko zapalenia wymion (mastitis). Dlatego odpowiednia kalibracja pulsatorów i regularne ich testowanie są niezbędne. Przypomina to troskę o serce sportowca – każde zakłócenie rytmu może mieć poważne konsekwencje.

Dlaczego pulsatory są tak ważne?

1. Zdrowie strzyków: zapewniają odpowiednie krążenie krwi, zapobiegając przekrwieniu i uszkodzeniom.
2. Komfort zwierząt: prawidłowo ustawione pulsatory redukują stres i dyskomfort podczas doju.
3. Pełny dój: ich rytm decyduje o efektywności odprowadzania mleka – zbyt szybki lub zbyt wolny może prowadzić do niekompletnego doju.

Jak dbać o pulsatory?

1. Regularna kontrola: bardzo ważne jest okresowe sprawdzanie wszystkich parametrów pracy pulsatorów. Zaleca się przeprowadzanie regularnych testów nie rzadziej niż raz w roku, aby upewnić się, że faza masażu i faza doju są odpowiednio zbalansowane, a system działa zgodnie z zaleceniami producenta. Systematyczne kontrole pozwalają szybko wykrywać nieprawidłowości, zapobiegając problemom zdrowotnym u krów i spadkowi jakości mleka, a także zapewnia optymalną szybkość doju, co ma kluczowe znaczenie w większości gospodarstw.
2. Regularny serwis i wymiana zużywających się elementów: pulsatory, podobnie jak każdy inny element systemu, z czasem się zużywają. W szczególności części takie jak membrany czy uszczelki wymagają regularnej wymiany, aby system działał z pełną efektywnością. Zaniedbanie tych drobnych elementów może prowadzić do poważnych problemów, takich jak niestabilny rytm pracy czy nieszczelności. Okresowy serwis zgodnie z zaleceniami producenta pozwala utrzymać pulsatory w doskonałym stanie i wydłużyć ich żywotność.
3. Wymiana krótkich przewodów pulsacyjnych: krótkie przewody pulsacyjne, które łączą kolektor z kubkiem udojowym, należy wymieniać najlepiej co drugą zmianę gum strzykowych. Gdy przewody zaczynają się starzeć, twardnieją i często wypinają się z aparatu, co jest uciążliwe i pracochłonne dla obsługi – wymaga ciągłego poprawiania. Co gorsza, takie nieszczelności mogą znacząco wpływać na pracę gum strzykowych, powodując niekompletny dój i negatywnie wpływając na zdrowie krów.
4. Wymiana długich przewodów pulsacyjnych: przewody pulsacyjne łączące pulsator z aparatem udojowym powinny być wymieniane nie rzadziej niż raz na dwa lata. Nieszczelności w tych przewodach są trudne do wychwycenia bez specjalistycznych narzędzi do testów pulsatorów, co może skutkować problemami z rytmem pracy i efektywnością systemu. Dlatego prewencja jest w tym przypadku najskuteczniejszym rozwiązaniem – wymiana przewodów zgodnie z harmonogramem pozwala uniknąć ryzyka i nieplanowanych napraw.
5. Kontrola czystości: warto sprawdzać, czy filtry w pulsatorze lub w linii powietrznej są czyste. Zanieczyszczone filtry mogą spowalniać dopływ powietrza, co wpływa na rytm pracy pulsatora. To tak, jakby próbować oddychać przez zabrudzoną szmatkę – od razu robi się trudniej, prawda? Regularne czyszczenie filtrów pozwala pulsatorowi pracować szybko i precyzyjnie, co przekłada się na komfort krów i jakość doju.

Płuca systemu:
pompa podciśnienia

Pompa podciśnienia pełni funkcję płuc systemu udojowego – usuwa powietrze z układu, tworząc stabilne podciśnienie niezbędne do efektywnego doju. Jej wydajność musi przewyższać ilość powietrza wprowadzanego do systemu, aby regulator podciśnienia (lub falownik) mógł utrzymać odpowiedni poziom pracy. Gdy podciśnienie jest niestabilne, pojawiają się problemy, takie jak spadanie aparatów udojowych, niekompletny dój czy mikrourazy strzyków, co negatywnie wpływa na zdrowie krów i jakość mleka. Dlatego regularne kontrole i konserwacje pompy próżniowej są niezbędne dla zapewnienia efektywnego i bezpiecznego doju.

Jak dbać o pompę podciśnienia?

1. Codzienna kontrola podciśnienia: podciśnienie należy sprawdzać codziennie, najlepiej podczas każdego doju, za pomocą wakuometru – analogowego wskaźnika podciśnienia, który powinien znajdować się w zasięgu wzroku w pobliżu systemu udojowego. Igła wakuometru powinna stabilnie wskazywać ustawioną wartość podciśnienia (np. 42 kPa), a dopuszczalne wahania to maksymalnie ±2 kPa (jedna podziałka na większości wakuometrów). Najlepszym momentem do obserwacji jest zakładanie aparatów udojowych lub sytuacja gdy aparat spadnie – wtedy do systemu dostaje się najwięcej powietrza, które pompa musi szybko usunąć. Wakuometr pomoże wykryć spadki podciśnienia lub jego niestabilność, co może być sygnałem do dokładniejszej diagnostyki systemu.
2. Systematyczne uzupełnianie oleju: w pompach próżniowych olej odgrywa kluczową rolę w smarowaniu ruchomych części i zapobieganiu przegrzaniu. Ważne jest, aby regularnie sprawdzać jego poziom i systematycznie go uzupełniać. Stosowanie oleju zalecanego przez producenta jest niezwykle istotne – jego skład jest specjalnie dobrany do wymagań konkretnego modelu pompy, co wydłuża jej żywotność, zmniejsza ryzyko awarii i zapewnia optymalną wydajność.
3. Systematyczne czyszczenie filtrów w regulatorze podciśnienia i serwis regulatora: regulator podciśnienia to kluczowy element współpracujący z pompą próżniową, który odpowiada za utrzymanie stabilnego poziomu podciśnienia w systemie. Aby działał poprawnie, konieczne jest regularne czyszczenie jego filtrów, które mogą gromadzić zanieczyszczenia, takie jak kurz, pył czy drobne cząsteczki z linii powietrznej. Zanieczyszczone filtry mogą ograniczać przepływ powietrza, powodując niestabilność podciśnienia. Oprócz czyszczenia filtrów warto zadbać o okresowy serwis samego regulatora. Tego rodzaju konserwacja zapobiega awariom i pozwala utrzymać pompę oraz cały system udojowy w optymalnej kondycji.
4. Sprawdzanie wydajności pompy: wraz z upływem czasu wydajność pompy może spadać. Regularne testy pozwalają upewnić się, że pompa dostarcza odpowiednią ilość podciśnienia, nawet podczas intensywnego użytkowania.

Dlaczego pompa próżniowa jest tak ważna?

Pompa próżniowa to podstawa działania całego systemu udojowego. Jej stabilność i wydajność wpływają na zdrowie stada, jakość mleka i efektywność pracy. Zaniedbanie konserwacji pompy może prowadzić do kosztownych napraw, spadku wydajności doju i problemów zdrowotnych u krów. Dlatego regularna troska o ten element jest nie tylko obowiązkiem, ale i inwestycją w przyszłość gospodarstwa.

Naczynia systemu:
przewody mleczne i powietrzne

Przewody mleczne i powietrzne można porównać do naczyń krwionośnych w organizmie – odpowiadają za transport mleka i powietrza, zapewniając płynność i efektywność całego procesu doju. Ich drożność i stan techniczny mają decydujące znaczenie zarówno dla jakości mleka, jak i zdrowia krów. Nawet niewielkie nieszczelności czy zabrudzenia mogą prowadzić do poważnych problemów, takich jak zanieczyszczenie mleka, spadek podciśnienia czy nieprawidłowa praca aparatu udojowego.

Jak dbać o przewody mleczne i powietrzne?

1. Skuteczne mycie i ocena drożności rurociągu mlecznego: codzienne mycie przewodów mlecznych po każdym doju przy odpowiedniej ilości i temperaturze wody oraz właściwym stężeniu kwasu lub zasady zapewnia higienę i zapobiega gromadzeniu się zanieczyszczeń. Szczególną uwagę należy zwrócić na drożność rurociągu mlecznego w okolicach zakrętów, gdzie najczęściej zbierają się osady utrudniające przepływ.
2. Regularna kontrola szczelności całego systemu udojowego: nieszczelności w układzie podciśnienia to jeden z najczęstszych problemów, które mogą znacząco obniżyć wydajność pompy i zakłócać równomierność pracy systemu. Nawet drobne przecieki mogą negatywnie wpływać na stabilność podciśnienia, co przekłada się na problemy z dojem i zdrowiem krów. Testy szczelności całego systemu udojowego należy przeprowadzać co najmniej raz w roku. Oprócz tego konieczne jest reagowanie na bieżąco – jeśli słychać charakterystyczne syczenie wskazujące na nieszczelność, należy natychmiast ją usunąć. To tak, jakby zaklejać ranę po skaleczeniu – szybka reakcja zapobiega poważniejszym problemom i pozwala utrzymać system w dobrej kondycji.
3. Używanie odpowiednich materiałów: wybór przewodów odpornych na działanie tłuszczu, kwasów i środków czyszczących przedłuża ich żywotność.

Skóra systemu:
gumy strzykowe

Gumy strzykowe to element systemu udojowego, który ma bezpośredni kontakt z krową – pełnią funkcję „skóry” systemu, dbając o komfort zwierząt i jakość doju. Odpowiedni rozmiar i dopasowanie gum do strzyków w stadzie jest kluczowe dla prawidłowego działania aparatu udojowego. Zbyt małe lub zbyt duże gumy mogą powodować dyskomfort, podrażnienia, a nawet uszkodzenia strzyków, co negatywnie wpływa na zdrowie krów i efektywność systemu. Prawidłowo dobrane gumy zapewniają delikatne, ale skuteczne opróżnianie wymion, minimalizując ryzyko podrażnień.

Jak dbać o gumy strzykowe?

1. Odpowiednie dopasowanie: gumy strzykowe muszą być odpowiednio dobrane do wymion krów, uwzględniając rozmiar i kształt strzyków w stadzie, aby zapewnić komfort zwierząt i skuteczność doju.
2. Regularna wymiana: gumy strzykowe należy wymieniać zgodnie z zaleceniami producenta. W przypadku standardowych gum czarnych zaleca się wymianę co 2500 udojów lub co 6 miesięcy, aby uniknąć ryzyka twardnienia, pękania i gromadzenia się bakterii w mikrouszkodzeniach. W przypadku gum silikonowych okres wymiany jest dłuższy – zazwyczaj co 5000 udojów – jednak one również wymagają regularnej kontroli stanu technicznego. Zbyt długie używanie gum może prowadzić nie tylko do problemów zdrowotnych u krów, ale także do wydłużenia czasu doju, co obniża efektywność całego procesu.
3. Kontrola stanu technicznego: warto regularnie sprawdzać gumy pod kątem odkształceń i mikropęknięć. Nawet niewielkie uszkodzenia mogą powodować dyskomfort krów i zwiększać ryzyko mastitis.
4. Dokładne mycie: po każdym doju gumy strzykowe należy dokładnie myć zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz przy użyciu odpowiednich środków czyszczących, aby usunąć resztki mleka i bakterie. Należy również dbać o dokładne mycie zewnętrzne kubka udojowego oraz całego aparatu udojowego, aby zapewnić higienę systemu i zapobiec rozprzestrzenianiu się bakterii.
5. Dokładne czyszczenie i wymiana gum w bańkach udojowych: gumy w bańkach udojowych, które najczęściej są używane do dojenia krów po wycieleniu lub chorych, wymagają szczególnej uwagi. Należy pamiętać o ich regularnym czyszczeniu i wymianie, ponieważ te krowy wymagają szczególnej troski, a bańki są bardziej narażone na rozwój bakterii.

Dlaczego gumy strzykowe są tak ważne?

Zaniedbane, niedopasowane lub zużyte gumy strzykowe mogą powodować ból, podrażnienia oraz mikrourazy strzyków, co zwiększa ryzyko mastitis i obniża jakość mleka. Regularna konserwacja, wymiana i odpowiedni dobór tych elementów to nie tylko troska o zdrowie krów, ale także o efektywność systemu udojowego i jakość końcowego produktu.

Problemy wynikające z zaniedbania systemu udojowego

W całym artykule podkreślaliśmy, jak istotne są poszczególne elementy systemu udojowego – od pulsatorów, przez pompę próżniową, aż po gumy strzykowe. Wszystkie te elementy współpracują niczym organy w ludzkim ciele, a ich harmonijne działanie jest kluczem do zdrowia stada i wysokiej jakości mleka. Jednak co się dzieje, gdy któryś z tych elementów zawodzi? Zaniedbanie nawet drobnego szczegółu w systemie udojowym może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych dla krów i strat ekonomicznych dla gospodarstwa.

Skutki zaniedbań

1. Uszkodzenia strzyków: nieprawidłowo działający system może powodować mikrourazy i podrażnienia, które prowadzą do bólu i dyskomfortu u krów. W dłuższej perspektywie takie urazy mogą uszkadzać kanał strzykowy, który pełni naturalną barierę ochronną przed patogenami. Uszkodzenia tej bariery sprawiają, że kanał strzykowy staje się „autostradą” dla bakterii i innych drobnoustrojów, co znacząco zwiększa ryzyko infekcji, takich jak mastitis.
2. Mastitis: brak higieny, zużyte gumy czy niestabilne podciśnienie znacząco zwiększają ryzyko infekcji wymion, takich jak mastitis. Choroba ta nie tylko obniża wydajność mleczną, ale także wiąże się z kosztownym leczeniem i dodatkowymi obowiązkami. Mleko od krów z mastitis często musi zostać zutylizowane, co generuje straty ekonomiczne. Dodatkowo, jeśli krowy są na karencji po podaniu leków i wymagają osobnego doju, oznacza to więcej pracy i dodatkowy czas poświęcony na obsługę tych zwierząt. Mastitis to nie tylko problem zdrowotny, ale również wyzwanie organizacyjne i ekonomiczne.
3. Spadek jakości mleka: nieodpowiednia praca systemu udojowego, zanieczyszczenia czy rozwój bakterii bezpośrednio wpływają na pogorszenie jakości mleka. Wzrost liczby komórek somatycznych w mleku to nie tylko wskaźnik obniżonej jakości, ale także powód zmniejszenia ilości produkowanego mleka przez krowy, co przekłada się na wymierne straty. Ponadto mleko o wysokiej liczbie komórek somatycznych jest trudniejsze do sprzedaży i często osiąga niższe ceny. Koszty leczenia krów oraz mniejsze zyski ze sprzedaży mleka mogą prowadzić do poważnych strat finansowych, które w skrajnych przypadkach znacząco wpływają na rentowność gospodarstwa.
   
   

Znaczenie regularnej kontroli i serwisu

Regularna kontrola, wymiana zużytych elementów i prawidłowa konserwacja to fundament zdrowia stada i opłacalności produkcji. Odpowiednio zadbany system udojowy pozwala na:

• Zapobieganie problemom zdrowotnym: zdrowe krowy to fundament produkcji mleka najwyższej jakości. Właściwie działający system minimalizuje ryzyko urazów i infekcji.
• Unikanie strat ekonomicznych: koszty napraw awaryjnych, leczenia krów czy obniżonej jakości mleka są znacznie wyższe niż inwestycja w regularne przeglądy i serwis.
• Efektywność i wydajność: sprawny system udojowy działa szybciej i lepiej, co przekłada się na oszczędność czasu i wyższą wydajność pracy.

Czas na testy dynamiczne!

Wiemy już, jak ważne jest dbanie o każdy element systemu udojowego. Jednak prawdziwy sprawdzian jego wydajności to testy dynamiczne – przeprowadzane w rzeczywistych warunkach pracy. Testy dynamiczne przypominają test wysiłkowy u sportowca – pokazują, jak system udojowy radzi sobie w warunkach największego obciążenia, czyli podczas faktycznego doju krów w gospodarstwie. Dzięki nim można zidentyfikować problemy, które nie są widoczne w testach statycznych (atestacja dojarki), a które mogą wpływać na zdrowie krów i jakość mleka.

Wydajność mleczna krów w wielu gospodarstwach znacznie wzrosła w ostatnich latach, co stawia przed systemami udojowymi coraz większe wymagania. Nowoczesne systemy muszą być zaprojektowane tak, aby skutecznie i bezpiecznie obsługiwać większe ilości mleka, jednocześnie zapewniając delikatne, ale skuteczne opróżnianie wymion.

Testy dynamiczne pozwalają upewnić się, że cały system działa harmonijnie i jest dostosowany do współczesnych wyzwań. Dzięki nim można zminimalizować ryzyko uszkodzeń strzyków, spadków podciśnienia czy zanieczyszczenia mleka, co przekłada się na zdrowie stada i opłacalność produkcji.
Przyjrzyjmy się teraz, jak przeprowadzać te testy i jakie korzyści przynoszą!

Zobaczmy co czuje krowa! Niebieska linia to podciśnienie pod strzykiem, wszystkie wahania krowa czuje I nie jest to przyjemne, może próbować zrzucać aparaty, być niespokojna.
Na pierwszym zdjęciu widzimy stabilne podciśnienie w trakcie doju, na drugim występują bardzo duże wahania.

Jak przebiega audyt systemu udojowego?

1. Przygotowanie: specjalista instaluje rejestrator VaDia na kilku wybranych aparatach udojowych, aby monitorować parametry pracy systemu podczas doju.
2. Przeprowadzenie testu: podczas doju urządzenie rejestruje poziom podciśnienia w aparacie udojowym bezpośrednio pod krową, analizując jego stabilność i zgodność z zaleceniami.
3. Analiza wyników: po zakończeniu doju rejestratory są zdejmowane z aparatów udojowych, a zebrane dane są dokładnie analizowane w celu zidentyfikowania potencjalnych nieprawidłowości.
4. Raport i zalecenia: na podstawie wyników audytu hodowca otrzymuje raport z konkretnymi rekomendacjami dotyczącymi usprawnień systemu udojowego.

Na jakie pytania można uzyskać odpowiedzi po wykonaniu testów dynamicznych?

1. Jak system udojowy wpływa na jakość mleka oraz liczbę nowych przypadków zapalenia wymion (mastitis)?
2. Czy podczas doju podciśnienie pod strzykiem jest odpowiednie dla danej gumy strzykowej?
3. Czy podciśnienie jest stabilne i nie występują nieregularne wahania, które zakłócają pracę systemu?
4. Czy gumy strzykowe są odpowiednio dobrane do rozmiaru strzyków, zapewniając krowom komfort i bezpieczeństwo?
5. Czy kondycja gum strzykowych jest odpowiednia i czy nie są one nadmiernie zużyte?
6. Czy czas pustodoju mieści się w normie i nie obciąża niepotrzebnie strzyków?
7. Czy przepływ mleka odbywa się prawidłowo i nie występują problemy z jego odprowadzaniem?
8. Czy rezerwa podciśnienia jest wystarczająca, aby system działał stabilnie nawet przy dużym obciążeniu?
9. Czy regulator podciśnienia funkcjonuje prawidłowo i skutecznie utrzymuje stabilne parametry?
10. Czy higiena doju jest odpowiednia, minimalizując ryzyko infekcji i poprawiając jakość mleka?
11. Czy rutyna i higiena doju mają wpływ na wydajność i czas pracy systemu?

Paweł Panasiuk, właściciel firmy Biofarmtech, inżynier, konsultant i doradca hodowlany z ponad 20-letnim doświadczeniem w branży mleczarskiej i technologicznej. Specjalizuje się w identyfikacji problemów z systemami udojowymi, pomagając hodowcom ograniczać koszty leczenia mastitis i poprawiać jakość mleka, co przekłada się na wzrost rentowności gospodarstw. Współtworzył technologię VaDia w norweskiej firmie BioControl i prowadzi szkolenia z jej obsługi w Polsce i na świecie. Jako niezależny ekspert wspiera branżę mleczarską, dzieląc się wiedzą na konferencjach i warsztatach. Prywatnie jest tatą, pasjonatem nowych technologii oraz żeglarstwa, które uczy strategicznego myślenia i planowania.

Podsumowanie:
czas zadbać o system udojowy!

System udojowy to fundament każdej produkcji mleka – jego sprawność i prawidłowe działanie wpływają na zdrowie krów, jakość mleka oraz opłacalność gospodarstwa. Dbając o każdy element systemu – od pulsatorów, przez pompy próżniowe, aż po gumy strzykowe – inwestujemy w zdrowie stada, jego dobrostan i efektywność pracy. Nawet najlepiej zaprojektowany system wymaga regularnej kontroli i testów dynamicznych, które, podobnie jak test wysiłkowy u sportowca, sprawdzają, jak układ działa pod pełnym obciążeniem.

Kiedy ostatni raz sprawdzałeś swój system udojowy?

Zaniedbanie regularnych przeglądów i testów może prowadzić do problemów zdrowotnych w stadzie, spadku jakości mleka i wymiernych strat ekonomicznych. Warto więc zadać sobie pytanie: czy mój system udojowy działa optymalnie?

Nie czekaj na problemy – zadbaj o wydajność i zdrowie swojego stada już teraz! Skontaktuj się z ekspertami i przeprowadź audyt systemu udojowego, aby upewnić się, że wszystko działa zgodnie z najwyższymi standardami. Regularne testy dynamiczne to inwestycja, która zwróci się w postaci lepszej jakości mleka, krótszego czasu doju i zdrowszych krów.

Biofarmtech łączy wieloletnie doświadczenie w dynamicznych testach doju z wiedzą o produkcji mleka i rentowności hodowli, pomagając hodowcom w rozwiązywaniu problemów z dojem i jakością mleka. Jako wyłączny dystrybutor technologii VaDia marki BioControl w Polsce, Biofarmtech prowadzi szkolenia, propaguje dobre praktyki w branży mleczarskiej i wspiera zrównoważony rozwój gospodarstw. Działania firmy skupiają się na prewencji problemów, co odzwierciedla jej motto: „Lepiej zapobiegać niż leczyć.” Dzięki stałemu poszerzaniu wiedzy Biofarmtech dostarcza hodowcom narzędzia wspierające zdrową, efektywną i rentowną produkcję mleka.

Ten artykuł pochodzi z magazynu Hodowca Bydła 1/2025

Kup ten numer

Kup prenumeratę