Wojna na Ukrainie ma wpływ na każdy sektor rolnictwa, w tym produkcję trzody chlewnej. Jakich efektów krótko- i długoterminowych można się spodziewać? Francuski Instytut Wieprzowiny i Świni (IFIP) sporządził analizę, aby spojrzeć w przyszłość.
Wojna na Ukrainie jest źródłem ogromnych napięć na rynkach surowców paszowych, z bardzo prawdopodobnymi reperkusjami dla produkcji zwierzęcej. Jeśli chodzi o rynek wieprzowiny, główny wpływ będzie miał przede wszystkim charakter pośredni. Unijny handel produktami wieprzowymi z Ukrainą jest ograniczony, natomiast handel z Rosją wygasł w 2014 roku w wyniku afrykańskiego pomoru świń oraz pierwszego embarga gospodarczego. Niemniej wejście w nową erę dyplomatyczno-gospodarczą może wzmocnić eksport wieprzowiny i pszenicy z Rosji do Azji, a zwłaszcza do Chin, zaostrzając w tym obszarze konkurencję dla europejskich i amerykańskich eksporterów.
Ceny pasz
Główną konsekwencją konfliktu jest wpływ na cenę surowców; w szczególności zwiększą się ceny pszenicy i kukurydzy, których Rosja i Ukraina są głównymi eksporterami.
Na rynku widać wzrost cen pasz. Dalszy konflikt zbrojny przyniesie zmienność i niepewność na rynkach paszowych; importerzy rosyjskiej pszenicy i ukraińskiej kukurydzy znajdą inne źródła zaopatrzenia (Argentyna, USA), a oś chińsko-rosyjska może się wzmocnić.
Na przełomie lutego i marca sankcje gospodarcze nałożone przez mocarstwa międzynarodowe spowodowały gwałtowny spadek ceny rubla rosyjskiego. Jeśli rubel pozostanie słaby, to przewaga konkurencyjna rosyjskiego eksportu mogłaby zrównoważyć wagę sankcji i logistyczne skutki konfliktu. Rosyjski eksport objęty jest również polityką kwotową, której wielkość została ustalona przed konfliktem do czerwca 2022 roku.
Wpływ wojny na produkcję i import wieprzowiny na Ukrainie
Kryzys między Rosją a Ukrainą przerwie ukraińską produkcję wieprzowiny, a także import. Będzie to miało natychmiastowy wpływ na rynek europejski, nawet jeśli będzie to miało charakter ukierunkowany i ograniczony.
Produkcja wieprzowiny na Ukrainie jest stabilna, w ostatnich latach produkowano prawie 750 000 ton rocznie. Popyt krajowy jest słaby ze względu na ograniczoną siłę nabywczą, zwłaszcza od czasu kryzysu z 2014 roku, który skutkuje zużyciem poniżej 20 kg ekwiwalentu tuszy na mieszkańca/rok, znacznie niższym niż w sąsiedniej Polsce. Import ogranicza się do uzupełniających dostaw mięsa, podrobów i tłuszczu dla krajowych przetwórców i stanowi około 5% dostaw krajowych. Produkcja krajowa została w ostatnich latach ograniczona przez rozprzestrzenianie się afrykańskiego pomoru świń w gospodarstwach. Trwający konflikt z Rosją tymczasowo wstrzyma ukraińską produkcję wieprzowiny, a także handel z jej partnerami.
UE eksportuje rocznie na Ukrainę około 93 000 ton wieprzowiny i produktów ubocznych. Odnotowywane są regularne przepływy głównie z Polski. Ponadto Ukraina jest rynkiem ucieczki dla europejskiej wieprzowiny, gdy europejska podaż jest zbyt duża, a azjatycki popyt słabnie. W 2021 r. sprzedaż na Ukrainę wzrosła o blisko 16% w ciągu roku. Spór rosyjsko-ukraiński może więc stanowić realną trudność dla polskich eksporterów (55 3000 ton rocznie).
Kolejnym skutkiem wojny na produkcję ukraińską jest oczekiwany spadek importu żywych zwierząt, w szczególności zwierząt hodowlanych. W 2021 r. Ukraina sprowadziła 6200 zwierząt hodowlanych o wartości 4,9 mln euro. Duńskie (58% dostaw) i francuskie (37% lub 2260 sztuk za 1,3 mln euro) firmy genetyczne najprawdopodobniej odczują skutki tego wpływu w nadchodzących miesiącach.
Wpływ konfliktu na rosyjską produkcję i eksport wieprzowiny
Konflikt może również wpłynąć na rosyjską produkcję i eksport. Obecnie produkcja wieprzowiny w Rosji uległa spowolnieniu z powodu ciągłej obecności afrykańskiego pomoru świń. W 2021 r. wzrost 1 na 1 wyniósł 2,5% w ciągu 1 roku, w porównaniu do 8,6% w 20/19. Długofalową strategią kraju jest dalszy wzrost produkcji (samowystarczalność osiągnięto w 2018 roku) i osiągnięcie pozycji światowego gracza w sektorze wieprzowiny. Podczas gdy jego import wyschnął w ciągu ostatnich 2 lat, kraj osiągnął nadwyżkę w wieprzowinie i rozpoczął eksport.
Konflikt może doprowadzić do ograniczenia eksportu zbóż, a w szczególności pszenicy ze względu na trudności logistyczne wynikające z sankcji międzynarodowych oraz konfliktu na Morzu Czarnym, który jest punktem tranzytowym dla rosyjskiego i ukraińskiego eksportu surowców. Obfitość surowców na rosyjskiej ziemi mogłaby zatem sprzyjać powstawaniu większej nadwyżki wieprzowiny na rynki eksportowe.
Utrata głównych rynków zbytu - Azja jako alternatywa
Pod względem handlowym Ukraina i Białoruś to główne rynki zbytu na rynek rosyjski. Zaburzenia geopolityczne na tym obszarze wpłyną na handel wieprzowiną. Przepływy na Ukrainę, które obecnie wynoszą 4 000 ton miesięcznie, zostaną początkowo wstrzymane. Zapewni to większą dostępność do podbijania innych rynków, szczególnie w Azji.
W kontekście ostrej konkurencji na rynku azjatyckim rozwój udziałów w rynku rosyjskim miałby wpływ na europejskich eksporterów. Od kiedy Rosja osiągnęła samowystarczalność, kraj rozwijał eksport na rynki światowe. W 2021 roku Rosja wyeksportowała 250 000 ton mięsa wieprzowego i produktów ubocznych. Główne rynki znajdują się w Europie (Ukraina, Białoruś), ale także w Azji (Wietnam, Kazachstan, Hongkong).
Handel UE-Rosja: status quo
Rosja przez wiele lat była głównym partnerem Unii Europejskiej w sektorze trzody chlewnej. Jednak od czasu embarga z 2014 r. związek między dwoma blokami prawie nie istnieje. Rosja importuje minimalne ilości wieprzowiny i produktów ubocznych (14 700 ton), a UE odpowiada tylko za 10% jej dostaw. Od czasu europejskiego embarga na Rosję pozostała niewielka część handlu żywymi zwierzętami.
W 2021 r. UE i Kanada wyeksportowały do Rosji prawie 14 100 świń o wartości 12 mln euro. Są to głównie hodowcy. Handel z Rosją może zostać przerwany, co mocno uszczupli Duńczyków (25% dostaw) i Holendrów (37%). Co więcej, firmy genetyczne cierpią obecnie z powodu zamknięcia rosyjskiej przestrzeni powietrznej. Trzeba zreorganizować podróże do Azji, zwłaszcza do Chin. Alternatywy rosyjskich firm lotniczych są rzadkie, a koszty podróży są wyższe.
Bilans gry dla Brazylii
W grudniu 2017 roku ze względów zdrowotnych Rosja zakazała importu wieprzowiny i wołowiny z Brazylii. To embargo zostało częściowo zniesione w grudniu 2021 r. Rosja ponownie otworzyła kontyngent 100 000 ton na brazylijskie mięso. Jak dotąd rząd brazylijski nie potępił bezpośrednio ataków Rosji, ale brazylijski minister spraw zagranicznych wezwał do zawieszenia działań wojennych przeciwko Ukrainie. Taka postawa polityczna wobec Rosji może wpłynąć na stosunki między obydwoma krajami. Jednak obecna i oczekiwana nadwyżka w Rosji oraz słabość rubla powinny skutkować szczególnie słabym popytem importowym z Rosji.
Zakłócenie międzynarodowego handlu trzodą chlewną i wieprzowiną
Podsumowując, konflikt między Rosją a Ukrainą zakłóci handel międzynarodowy. Jednak bezpośrednie skutki konfliktu są ograniczone dla większości głównych międzynarodowych eksporterów, biorąc pod uwagę stosunkowo niewielki udział Ukrainy i Rosji w międzynarodowym handlu produktami wieprzowymi.
Konflikt najbardziej odczują europejskie firmy zajmujące się genetyką trzody chlewnej, a handel materiałami hodowlanymi na Ukrainę i Rosję to 13,7 mln euro rocznie. W średnim okresie napięcia między Rosją a Zachodem oraz zacieśnianie więzi z Azją mogą sprzyjać rosyjskiemu zbytowi zbóż i wieprzowiny, konkurując tym samym z innymi producentami, w szczególności pochodzącymi z UE.
