Dr Stefan Langer
Specjalista do spraw żywienia trzody chlewnej,
Zinpro Corporation
W wyniku nadmiernego wzrostu temperatury otoczenia, świnie zaczynają odczuwać stres cieplny. Negatywne skutki mogą być ewidentne, jednocześnie jednak konsekwencje rozwijają się również na poziomie fizjologicznym, gdzie nie są od razu zauważone. W tym artykule wyjaśniamy na czym one polegają i dlaczego pierwiastki śladowe stanowią element strategii lepszego przygotowania świń do letniej pory.
Lato już jest w wielu miejscach świata. Niestety, jest to również moment, w którym wielu producentów trzody chlewnej zaczyna martwić się o straty w produkcji oraz pogorszenie się kondycji zdrowotnej zwierząt na skutek stresu cieplnego. Indeks wilgotności powietrza (ang. Temperature Humidity Index) jest powszechnie znanym narzędziem, który pozwala na wyliczenie ryzyka wystąpienia stresu cieplnego u różnych zwierząt w oparciu o wysokość temperatury oraz poziom wilgotności powietrza. Ten indeks jest ważny, dlatego że przy wysokiej wilgotności, nawet już w niższych temperaturach może dochodzić do rozwoju stresu cieplnego.
Widoczne i mniej widoczne skutki
W porównaniu do innych zwierząt, świnie są bardziej wrażliwe na stres cieplny. Przyczyną tego zjawiska jest brak funkcjonalnych gruczołów potowych regulujących temperaturę ciała. Chociaż genetyka umożliwiła stworzenie ras produkujących chude mięso, to jednocześnie świnie, w okresie wzrostu, stały się jeszcze bardziej wrażliwe na oddziaływanie ciepła. Współczesne rasy cechuje szybszy metabolizm oraz większa wewnętrzna produkcja ciepła. Również maciory o grubszej warstwie słoniny szczególnie źle znoszą ciepło.
W sytuacji stresu cieplnego, świnie zachowują się w sposób instynktowny. Piją więcej wody, ograniczają przyjmowanie paszy (w celu redukcji metabolicznej produkcji ciepła), przechodzą w chłodniejsze miejsca w chlewni lub na zewnątrz niej. Przyśpieszeniu ulega tętno oraz oddychanie, a aktywność fizyczna zostaje ograniczona. Jest to naturalne zachowanie, którego celem jest obniżenie temperatury ciała, ale wpływa ono negatywnie między innymi na dzienne przyrosty tuczników oraz rozród u loch. Pojawiają się również inne – mniej widoczne – konsekwencje, które mogą mieć równie negatywny wpływ na produkcyjność zwierząt przez cały okres ich użytkowania. Jak wykazano, stres cieplny oddziałuje na układ immunologiczny, zagraża zdrowiu zwierząt (w tym sprzyja rozwojowi zespołu nieszczelności jelit), zmniejsza jakość tuszy u tuczników, zwiększa stres oksydacyjny oraz negatywnie wpływa na rozwój zarodkowy.
Wiadomo również, że u zwierząt, pod wpływem stresu cieplnego, dochodzi do nasilenia stresu cieplnego (tlenowe uszkodzenie lipidów, białek i DNA) ze względu na zakłócenie metabolizmu. Stres oksydacyjny jest mniej widocznym skutkiem stresu cieplnego. Może wywierać wpływ na wczesny etap dojrzewania pęcherzyków jajnikowych oraz większe zróżnicowanie prosiąt w miocie, a także niekorzystnie oddziałuje na zdrowie jelit, co jest związane z ograniczonym ukrwieniem tego narządu podczas stresu cieplnego. To z kolei uniemożliwia prawidłowe wchłanianie składników odżywczych i prowadzi do rozwoju takich zaburzeń jak zespół nieszczelnych jelit. Oprócz utraty płynów, które zapewniają właściwą wymianę ciepła w ciele, nieszczelne jelita umożliwiają wnikanie szkodliwych czynników takich jak np. mikotoksyn i endotoksyn, a także patogenów. W rezultacie, dochodzi do rozwoju zaburzeń o charakterze immunologicznym i zapalnym.
Pomieszczenia, chłodzenie i wentylacja
Istnieje wiele sposobów redukcji negatywnych skutków stresu cieplnego. Pomieszczenia, chłodzenie i wentylacja odgrywają ważną rolę. Nieograniczona dostępność wody pitnej, zwilżanie i schładzanie podłogi w chlewni, ale także zwierząt, zapewnianie dostępu do zbiorników z wodą umożliwiających schłodzenie, w połączeniu z wentylacją to sposoby powszechnie stosowne na fermie świń. Ważne jest również zapewnienie odpowiedniej przestrzeni w kojcach grupowych oraz dostarczanie odpowiedniej ilości schłodzonej wody o dobrej jakości. Ponadto, odpowiednia izolacja dachów oraz budynków stanowi element chroniący przed ciepłem, ale często również proste rozwiązania, takie jak izolacja oraz zabezpieczenia wodociągów i zbiorników z wodą przed bezpośrednim nagrzewaniem tuż przed początkiem gorącego okresu są skutecznymi sposobami zapewnienia odpowiedniego chłodzenia.
W przypadku loch w okresie laktacji, szczególnie pomocne jest chłodzenie okolicy karku kapiącą wodą (ang. drip cooling), a także instalacja systemów chłodzenia, których wyloty znajdują się tuż nad głową zwierzęcia. Lochy w okresie laktacji są bardzo wrażliwe na udar cieplny, a preferowana temperatura otoczenia wynosi od 18 do 20°C. Locha w udarze cieplnym często nie przyjmuje paszy niezbędnej do produkcji odpowiedniej ilości mleka, co prowadzi do niskich przyrostów do momentu odsadzenia oraz wykorzystywania własnego tłuszczu do wyrównania tych niedoborów. W efekcie, kondycja loch oraz ich wskaźniki rozrodcze są słabe, co może być przyczyną ich brakowania. W wielu przypadkach, wywiera to również wpływ na płodność knurów, co powoduje dalsze pogarszanie wyników hodowlanych.
Konieczna jest modyfikacja sposobu żywienia
Zmniejszenie poboru paszy jest jednym z pierwszych i najważniejszych objawów stresu cieplnego. Należy krytycznie patrzeć na zarządzanie paszą i składem mieszanki. Zmiany w żywieniu w okresie letnim mogą obejmować:
- zwiększenie częstotliwości żywienia,
- tam, gdzie to możliwe, stosowanie paszy wilgotnej,
- zmniejszenie wielkości jednorazowych dawek paszy,
- żywienie w okresach, w których temperatura jest niższa,
- opracowanie strategii kontrolowania jakości wody, przepływu oraz temperatury.
W okresach wysokiej temperatury, skład paszy należy dostosować w taki sposób, aby zapewnić dostęp do odpowiedniej ilości składników odżywczych, w tym aminokwasów, decydujące o odpowiednim wzroście i wydajności rozrodczej. W celu ograniczenia ilości produkowanego ciepła metabolicznego oraz rozkładu składników odżywczych, skład paszy można opracowywać w oparciu o energię netto, co zwiększa ilość tłuszczów i ogranicza poziom włókna ulegającego fermentacji.
Modyfikacja składu paszy może również oznaczać zwiększenie zagęszczenia składników odżywczych, co zapewnia zrównoważenie mniejszej ilości pobieranej paszy. Jednak, dodatek energii i białka bogatego w składniki odżywcze może istotnie zwiększać koszt żywienia. Dlatego ważne jest, aby w składzie paszy uwzględnić powszechnie występujące wolne aminokwasy (lizynę, metioninę, treoninę, tryptofan), ale również zapewnić odpowiednią zawartość rozgałęzionych aminokwasów, takich jak izoleucyna i walina, po to by ograniczyć poziom białka bez wywierania negatywnego wpływu na wydajność. Można również stosować określone dodatki paszowe w celu poprawy strawności składników paszy (takie jak enzymy), a także zwiększenia wykorzystania składników odżywczych poprzez wywieranie pozytywnego wpływu na przykład na metabolizm zwierząt lub neuroregulację mechanizmów poboru paszy.
Bardzo ważna rola pierwiastków śladowych
Wybór odpowiedniego źródła pierwiastków śladowych jest kluczowy. W linii produktów Zinpro® Performance Minerals® wykorzystywana jest unikalna droga wchłaniania – transporter aminokwasowy. Sposób, w jaki te pierwiastki są wchłaniane, w połączeniu z faktem, że nie są one rozkładane w żołądku, wpływa na ograniczenie ich wydalania w moczu oraz ich większą dostępność dla zwierząt.
Zinpro® Availa® Zn, Cu, Mn i Se, produkty należące do portfolio Zinpro Performance Minerals, mają udowodnione właściwości antyoksydacyjne i dlatego wywierają korzystny wpływ na lochy w okresie stresu cieplnego. Zinpro Availa Zn – na przykład – wzmacnia wytrzymałość jelit, jak również wspiera odporność loch.
W badaniu przeprowadzonym w Hiszpanii, analizowano wpływ Zinpro® Availa® Sow (preparatu zawierającego 50 ppm Zinpro Availa Zn, 20 ppm Zinpro Availa Mn i 10 ppm Zinpro Availa Cu) plus 0,2 ppm Zinpro® Availa® Se. Suplementy te podawano lochom od 45 dni przed wyproszeniem i przez cały okres laktacji. Lochy trzymano w warunkach stresu cieplnego w okresie od czerwca do września 2021 roku. Badanie wykazało istotny wzrost poboru paszy przed wyproszeniem oraz wyższy pobór paszy w laktacji o około 200 g/dzień (Rycina 1). Przyczyną był prawdopodobnie lepszy status zdrowotny jelit, a także poprawa odporności oraz lepsza wytrzymałość loch na stres cieplny.
Rycina. 1. Wpływ Zinpro Availa Sow oraz Zinpro Availa Se na pobór paszy w laktacji
Szczególnie interesujące były wyniki dotyczące rezerw w ciele lochy (Rycina 2). U loch otrzymujących Zinpro Availa Sow oraz Zinpro Availa Se doszło do utraty znacznie mniejszej ilości słoniny w porównaniu ze zwierzętami otrzymującymi związki mineralne pochodzące z innego źródła organicznego (chelaty MHA: chelaty pierwiastków mineralnych, których skład opierał się na analogu hydroksymetioniny). Ponadto, w tym samym czasie u tych loch doszło do wzrostu rezerw białek w postaci chudej tkanki mięśniowej.
Rycina. 2. Wpływ Zinpro Availa Sow i Zinpro Availa Se na utratę słoniny oraz głębokość chudej tkanki mięśniowej
Wniosek
Niewielki wzrost temperatury w porównaniu z wysoką wilgotnością mogą łatwo doprowadzić do stresu cieplnego u świń. Należy zapobiegać wystąpieniu stresu cieplnego u loch, po to by zapewnić im odpowiedni stan zdrowia oraz dobrostan, ale również po to by ograniczyć straty ekonomiczne, jak również wydajność rozrodczą loch oraz wolniejsze tempo wzrostu u warchlaków i tuczników. Są to dwa najważniejsze i bezpośrednie skutki stresu cieplnego. Prewencja polega na obu elementach: zapewnieniu odpowiednich warunków w chlewni oraz modyfikacji paszy. Chociaż modyfikacja składu paszy nie jest w stanie całkowicie odwrócić negatywnych skutków stresu cieplnego, to można jednak zwiększyć wytrzymałość zwierząt, po to by lepiej radziły sobie z mniej i bardziej oczywistymi konsekwencjami stresu cieplnego.
