Działania z zakresu bioasekuracji są niezbędne na każdej fermie. Problem ognisk ptasiej grypy w Polsce tylko uwidocznił skalę tego zjawiska i ogrom szkód jakie może poczynić. Wysokie standardy zoohigieniczne na fermie nie uchronią hodowców w 100% przed zagrożeniem ze strony szkodliwych patogenów, ale w znaczący sposób zmniejszają to ryzyko. Nowoczesne fermy powinny mieć opracowany stały plan działań w tym zakresie i jeżeli realizują go prawidłowo, produkcja przebiega bez zakłóceń.
Jednym z podstawowych zagadnień jest zapewnienie odpowiedniego poziomu higieny w budynkach inwentarskich przez cały okres chowu, a także prawidłowe czyszczenie i dezynfekcja obiektów przed każdym rzutem. Przy dużej koncentracji zwierząt na fermie, ryzyko przenoszenia patogenów oraz wielkość potencjalnych strat są tak wysokie, że czyszczenie i dezynfekcja powinny odbywać się zarówno w trybie ciągłym jak i okresowym.
Odkażanie ciągłe odbywa się w obecności zwierząt w budynkach, stosowane środki muszą być więc obojętne dla przebywających tam zwierząt. Często wykorzystuje się np. metody biologiczne lub łagodne środki chemiczne, przyjazne dla środowiska. Oprócz tego ciągła sanityzacja zawsze dotyczy nowo wprowadzanych zwierząt, ludzi, pojazdów itd.
Odkażanie okresowe obejmuje gruntowną dezynfekcję budynku i może być dlatego prowadzone tylko przy stosowaniu zasady „całe pomieszczenie puste, całe pomieszczenie pełne”, czyli dezynfekuje się budynek po skończonym cyklu produkcyjnym. W tym przypadku schemat postępowania wygląda następująco:
Etap 1: uprzątnięcie i czyszczenie na sucho;
Etap 2: wstępne mycie i odkażanie;
Etap 3: mycie i odkażanie systemów pojenia i innego wyposażenia technologicznego;
Etap 4: końcowa dezynfekcja w celu eliminacji drobnoustrojów chorobotwórczych.
Mycie i odkażanie odbywa się z wykorzystaniem gorącej wody pod ciśnieniem oraz dedykowanych środków chemicznych o silnym działaniu bakteriobójczym. Istnieje na naszym rynku także rozwiązanie, które zapewnia bardzo wysoką skuteczność dezynfekcji i jest nieszkodliwe dla środowiska. Tą metodą jest ozonowanie budynków inwentarskich, stosowane coraz powszechniej w dezynfekcji chlewni, kurników, obór, ale także miejsc służących do np. przechowywania i przetwarzania żywności.
Jak działa ozon?
Ozon jest alotropową odmianą tlenu składającą się z trójatomowych cząsteczek. Jest znany jako jeden z najskuteczniejszych środków dezynfekcyjnych, a swoje działanie bakteriobójcze wykazuje w stężeniu już od około 13 μg/l. Ma silne własności aseptyczne i toksyczne, w porównaniu z chlorem, jego działanie bakteriobójcze jest około 50 razy skuteczniejsze i 3000 razy szybsze. Działanie ozonu na mikroorganizmy powoduje uszkodzenie błon biologicznych przez reakcje rodnikowe z ich składnikami. Hamuje także działanie enzymów komórkowych, wstrzymując oddychanie wewnątrzkomórkowe. Jest także szkodliwy dla ludzi przy stężeniu od 0,2 mg/m³, dlatego ozonowanie musi być wykonywane przy zachowaniu szczególnych środków ostrożności. Zaletą procesu jest jednak szybki okres rozkładu ozonu, tak że po przewietrzeniu obiektu, można go bezpiecznie użytkować, ponieważ nie pozostawia niebezpiecznych produktów ubocznych.
W przyrodzie ozon powstaje w stratosferze w wyniku działania promieniowania słonecznego na cząsteczki tlenu lub wyładowań elektrycznych podczas burzy. Dwuatomowa cząsteczka tlenu (O₂) rozpada się wówczas na dwa atomy tlenu (O), po czym te wolne atomy reagują z tlenem cząsteczkowym i tworzą cząsteczki ozonu trójatomowego (O₃). Na tej samej zasadzie wytwarza się ozon do dezynfekcji. Urządzenia do produkcji ozonu to ozonatory. Zasada ich działania oparta jest o wyładowania koronowe, uzyskiwane poprzez przyłożenie wysokiego napięcia do elektrod rozdzielonych izolatorem. Do produkcji ozonu wykorzystuje się najczęściej zwykłe powietrze atmosferyczne. W zależności od potrzeb dobiera się ozonator o odpowiedniej wydajności produkowanego ozonu na godzinę. Ozonatory cechuje wysoka wydajność dzięki dużemu przepływowi gazu, łatwość obsługi, bezawaryjność, a także co ważne niskie koszty eksploatacyjne. Profesjonalne ozonatory posiadają dodatkowo sterowanie ważnymi parametrami jak regulacja wydajności produkowanego ozonu, regulacja czasu pracy generatora ozonu, dodatkowej cyrkulacji itd. Ozon techniczny ma takie same właściwości i skuteczność jak wytwarzany naturalnie, ze względu na wysokie stężenia wskazana jest duża ostrożność podczas ozonowania.
Ozonowanie budynków inwentarskich
Ozonowanie powinno być końcowym etapem dezynfekcji, ponieważ aby było skuteczne należy usunąć cały brud i kurz, które ograniczają kontakt gazu z powierzchnią. Podczas procesu cały budynek musi być szczelnie zamknięty, aby nie dopuszczać do ucieczki gazu na zewnątrz.
Czas trwania procesu oraz ilość stosowanych urządzeń uzależniony jest od kubatury budynku. Chociaż czas rozpadu cząsteczek ozonu wynosi ok. 30 minut, dobrze jest zostawić budynek zamknięty do końca dnia. Następnie przeprowadza się wietrzenie i dezynfekcja jest zakończona. Szybko, bezpiecznie i co najważniejsze skutecznie.
Do głównych zalet ozonowania można zaliczyć:
- wysoką skuteczność działania,
- brak emisji szkodliwych związków do powietrza, wody itd.,
- szybkość działania,
- niski koszt zabiegu,
- likwidację odorów.
Na rynku istnieją wyspecjalizowane firmy zajmujące się usługą ozonowania budynków inwentarskich, zabieg taki można też przeprowadzić samemu zachowując oczywiście zasady BHP. Koszt zakupu samego urządzenia wynosi do kilku tysięcy zł.
Podsumowanie
W intensywnej produkcji drobiu bioasekuracja stanowi ważne ogniwo łańcucha produkcyjnego. Tylko w ten sposób hodowca może minimalizować ryzyko rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych na fermie, które potencjalnie generowałoby ogromne straty. Prawidłowo prowadzone zabiegi higienizacyjne wymagają nakładu pracy i środków finansowych, ale to inwestycja która zawsze się zwraca. Stosowanie ozonu w dezynfekcji obiektów inwentarskich staje się coraz bardziej popularne, ze względu na prostotę stosowania i wysoką skuteczność metody. Wykonując ją we własnym zakresie czy też poprzez firmę zewnętrzną, należy tylko przestrzegać prostych zasad dotyczących bezpieczeństwa.
autor: Przemysław Marek
