Henryk Pawlak,
Poznań
Austria jest ojczyzną wielu ras bydła. Jedną z nich jest rasa pincgauska, częściej zwana pincgauer od nazwy regionu (Pinzgau) leżącego w pobliżu Salzburga. Jak podają niektóre źródła, podobno już około 500. roku pasterze alpejscy wypasali to bydło na niewielkich, skalistych, górskich pastwiskach. Natomiast bardziej wiarygodne wydają się być zapiski o rasie z XVII w. i księgi zwierząt hodowlanych z XVIII w., co pozwala przypuszczać, że założenie ich musiało być poprzedzone wieloletnimi pracami selekcyjnymi.
Początkowo była to rasa o wielokierunkowej użytkowości; roboczo-mięsno-mlecznej, chowana w rejonach uprawy buraków cukrowych i chmielu, a w okresie swej świetności była najbardziej popularną rasą na terenie Austro-Węgier i nazywała się wówczas Pinzgauer Fasel. Po I wojnie światowej, na skutek gwałtownej industralizacji kraju, zaczął się jej regres. Obecnie światowa populacja tego bydła liczy około 1,3 mln sztuk i, niestety, z roku na rok maleje, a nadto od pewnego czasu jest sukcesywnie „poprawiana” przez krzyżowanie z czerwono-białymi holsztyno-fryzami.
Są również dokumenty z 1820 r. mówiące o eksporcie pincgauerów do Rumunii oraz ówczesnej Czechosłowacji i Jugosławii, a także dokumenty z 1900 r. i z lat późniejszych, o wywozie dużych ilości materiału hodowlanego do Republiki Południowej Afryki, Kanady i Stanów Zjednoczonych.
Ponadkontynentalne zainteresowanie rasą świadczy o jej dużych możliwościach adaptacyjnych, które sprawdzają się zarówno w wysokich partiach Alp (do 2000 m n.p.m.) i w śnieżnych regionach Ameryki Północnej, jak i w gorącym klimacie Teksasu czy Afryki oraz w wilgotnej Kalifornii. Zdaniem hodowców bydło to bez problemów może przez cały rok pozostawać na pastwiskach.
Pincgauery są średniej i ponad średniej wielkości o wyjątkowo długim, lecz głębokim i dobrze umięśnionym tułowiu (szczególnie zadu) oraz głębokiej klatce piersiowej i krótkiej głowie. Niezbyt wysokie, średnio mocno zbudowane kończyny zakończone są ciemnymi, twardymi racicami. Rasa w zasadzie rogata, choć bywają też linie genetycznie bezrogie. Masa ciała dorosłych buhajów dochodzi do 1100-1200 kg przy wysokości w kłębie 148-155 cm, masa krów około 650-750 kg przy średniej wysokości w kłębie 138-142 cm. Dobowe przyrosty opasanych buhajków wynoszą około 1300 g, jałówek 1000 g. Według austriackich hodowców, jest to bydło o spokojnym, zrównoważonym temperamencie, bardzo dobrze wykorzystujące paszę zarówno na produkcję mleka jak i na produkcję wysokiej jakości mięsa (drobnowłóknistego o marmurkowatym przekroju). Wydajność rzeźna opasów nie imponuje (średnio 55%), przy czym – również wg opinii hodowców – ceny za żywiec są mało korzystne.
Dziś, w zależności od kraju, w którym jest hodowana, uważa się ją za rasę jednostronnie mięsną lub wykorzystuje się równorzędnie kierunek mięsny i mleczny. Wykazuje się bowiem wcale niezłą wydajnością mleczną i łatwością oddawania mleka. Przeciętna wydajność mleka krów pod kontrolą użytkowości wynosi około 5000 kg mleka przy zawartości 3,8% tłuszczu i 3,4% białka, ale bywają też krowy rekordzistki (m.in. matki buhajów) o imponujących wydajnościach na poziomie 7200-10500 kg mleka i zawartości 5,2-5,8% tłuszczu.
Świeże, pasteryzowane mleko krów żywionych urozmaiconą runią alpejskich pastwisk służy do produkcji półtwardego, dojrzewającego, pikantnego do silnie pikantnego sera o niepowtarzalnym aromacie i smaku. Jest nim Pinzgauer Bierkäse (pincgauski ser piwny) wytwarzany, przy zachowaniu ostrych wymogów Codex Alimentarius, przez spółkę mleczarską w Maishofen. Jest wyrafinowanym przysmakiem-zakąską piwoszy z górnego Tyrolu.
Umaszczenie niejednolite, bardzo charakterystyczne dla rasy, ugruntowane wielowiekową selekcją, ale także irracjonalnymi przesądami. Określane jest jako soczysto kasztanowate lub kasztanowoczerwone z białym mniej lub bardziej szerokim pasem biegnącym od kłębu, wzdłuż grzbietu i dalej przez zad, podbrzusze aż do mostka. Również boczne partie zadu, ogon, wymię, podudzia i przedramiona są białe. Dalsze części kończyn kolorowe, śluzawica ciemna. Kiedyś zdarzały się osobniki czarne, ale uważano je za przekleństwo i likwidowano zaraz po urodzeniu.
Pincgauery są rasą długowieczną (18-letnie krowy nie są czymś wyjątkowym) i bardzo odporną na schorzenia, lecz późno dojrzewającą. Pierwsze wycielenia jałówek mają miejsce w wieku 30-36 miesięcy, lecz później pełną przydatność rozpłodową zachowują przez długie lata. Wycielenia przebiegają bez komplikacji.
Rasa stanowi ciekawy komponent do krzyżowania towarowego z innymi rasami mniej obficie umięśnionymi i mało odpornymi na warunki środowiskowe.
