Aktualności - HD i IP

28 kwietnia 2025 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Dz.U. 2025 poz. 564) w sprawie środków związanych z występowaniem rzekomego pomoru drobiu (Newcastle Disease, ND). Nowe przepisy nakładają obowiązki na hodowców, transportujących oraz służby weterynaryjne – w tym zakaz przemieszczania drobiu w strefach zapowietrzonych, obowiązek dezynfekcji, ścisły nadzór i zgłaszanie podejrzeń choroby.

Celem rozporządzenia jest ograniczenie rozprzestrzeniania się wirusa i ochrona polskiego sektora drobiarskiego.

Szczegóły rozporządzenia – Dziennik Ustaw 2025 poz. 564
Data ogłoszenia: 28 kwietnia 2025 r.
Numer pozycji: 564
Pełny tekst: dziennikustaw.gov.pl

Cel i zakres działań

Rozporządzenie ma na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się ND poprzez:

• skuteczne działania zapobiegawcze,
• szybkie wykrywanie ognisk choroby,
• wdrażanie lokalnych i regionalnych środków kontroli biologicznej.

Kluczowe środki wdrożone

• Wyznaczanie stref ochronnych i zapowietrzonych w promieniu kilku kilometrów od ogniska choroby, z zakazem przemieszczania drobiu i ścisłym nadzorem weterynaryjnym.
• Obowiązek zgłaszania objawów ND – właściciele gospodarstw muszą natychmiast informować powiatowego lekarza weterynarii o przypadkach śmiertelności, duszności, biegunek lub spadku nieśności.
• Wzmożona kontrola bioasekuracyjna: dezynfekcja sprzętu, odzieży, pojazdów oraz zakaz kontaktu zwierząt z dzikim ptactwem.
• Zakaz organizowania targów, pokazów i wystaw ptaków na obszarach zagrożonych.
• Ograniczenia transportowe: przemieszczanie drobiu możliwe wyłącznie za zgodą powiatowego lekarza weterynarii.
• Utylizacja i dezynfekcja: padłe ptaki muszą być utylizowane zgodnie z wytycznymi, a gospodarstwa poddane dokładnemu czyszczeniu.

Dlaczego to ważne?

ND, choć niegroźna dla ludzi, ma ogromne znaczenie ekonomiczne – powoduje wysoką śmiertelność u drobiu i wymusza kosztowne środki zapobiegawcze. Polska, jako znaczący eksporter drobiu, musi zachować status kraju wolnego od tej choroby, by utrzymać dostęp do rynków międzynarodowych.

Wprowadzenie rozporządzenia to krok w kierunku ochrony polskiego sektora drobiarskiego i ograniczenia ryzyka rozprzestrzenienia się ND. Wszyscy hodowcy oraz osoby pracujące z drobiem powinni dokładnie zapoznać się z jego treścią i niezwłocznie wdrożyć wymagane środki. W rozporządzeniu zwracamy szczególnie uwagę na § 2. nakazujący szczepienie  przeciwko rzekomemu pomorowi drobiu kur i indyków.

Pełna treść dokumentu dostępna jest tutaj: Rozporządzenie 2025/564

Polska branża drobiarska zmaga się z jednym z najpoważniejszych kryzysów ostatnich lat. Wysoce zjadliwa grypa ptaków (HPAI) dziesiątkuje stada, zmuszając służby weterynaryjne do podejmowania drastycznych kroków. Skala problemu jest ogromna, a straty dla hodowców i całej gospodarki rosną.

Od początku roku w Polsce jak informują władze resortu z powodu grypy ptaków ubito już 11,5 miliona sztuk drobiu. Według danych Głównego Lekarza Weterynarii w Polsce potwierdzono do tej pory 82 ogniska grypy ptaków w stadach komercyjnych, z czego:

• 41 ognisk odnotowano w województwie wielkopolskim,
• 21 w województwie mazowieckim,
• 7 w województwie warmińsko-mazurskim.

Choroba atakuje różne gatunki drobiu, w tym indyki rzeźne (35% ognisk), kury nioski (16% ognisk), kury brojlery (15% ognisk), kaczki (19% ognisk) i gęsi (8%).

Epidemia HPAI to przede wszystkim gigantyczne straty ekonomiczne dla polskich hodowców drobiu, którzy tracą całe stada. Sytuacja ta ma również wpływ na pozycję Polski jako jednego z czołowych producentów drobiu w Unii Europejskiej. Konieczność stosowania zaostrzonych środków bioasekuracji i ograniczenia w handlu dodatkowo utrudniają funkcjonowanie branży.

Na skutek negocjacji Głównego Lekarza Weterynarii, KE wyznaczy znacznie mniejsze obszary zagrożenia, niż te które pierwotnie proponowała.

- Nie będzie dodatkowych restrykcji i przepisów ograniczających ze strony KE, oprócz tych, które teraz obowiązują u nas w kraju, tam gdzie wystąpiły ogniska - podkreślił Krzysztof Jażdżewski, Główny Lekarz Weterynarii na dzisiejszym spotkaniu. Jedyną zmianą będzie promień strefy zagrożonej, który wzrośnie z 7 km do 12 km. Promień strefy zapowietrzonej pozostaje bez zmian (3 km od ogniska). Ustalenia będą obowiązywać do połowy maja.

Z ostatniej chwili:
Tuż po świętach, we wtorek do Polski przyjeżdża specjalna misja EUVET celem kontroli sposobów walki z HPAI w naszym kraju.

Polskie drobiarstwo uniknęło poważnych restrykcji dzięki skutecznym negocjacjom z Komisją Europejską. Zamiast ogólnokrajowych obostrzeń i zakazu eksportu, wdrożony zostanie „Plan działania” – zestaw dobrowolnych, lecz konkretnych działań prewencyjnych mających na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się grypy ptaków.

Polska branża drobiarska może odetchnąć – Komisja Europejska zdecydowała się nie wprowadzać nadzwyczajnych środków zwalczania grypy ptaków (HPAI), które mogłyby istotnie zagrozić działalności hodowców drobiu, producentów jaj oraz powiązanych sektorów.

Formalne rozmowy prowadził Główny Inspektorat Weterynarii, ale do działań włączyły się liczne organizacje branżowe, eksperci oraz przedstawiciele władz. Dzięki wspólnym wysiłkom udało się przekonać Brukselę do odstąpienia od planu objęcia dużych obszarów Polski jedną, jednolitą strefą zagrożenia oraz wprowadzenia zakazu eksportu.

Alternatywa zamiast zakazu – „Plan działania”

Kluczowym elementem negocjacji była kontrpropozycja polskiej strony – tzw. Plan działania, zakładający dobrowolne, ale konkretne działania minimalizujące ryzyko rozprzestrzeniania się HPAI. Komisja Europejska zaakceptowała to rozwiązanie, jednocześnie zastrzegając, że będzie monitorować jego wdrażanie i efektywność.

W ramach uzgodnień:

• Komisja zawiesza wdrażanie projektu decyzji o nadzwyczajnych środkach (tzw. „chowa dokument do szuflady”),

• Polska wdraża Plan działania w trybie pilnym,

• KE oceni skuteczność działań polskich służb weterynaryjnych,

• w razie pozytywnych efektów, nie przewiduje się dalszych ingerencji ze strony KE.

Co zawiera „Plan działania”?

Zgodnie z dokumentem opracowanym przez Główny Inspektorat Weterynarii i środowisko branżowe, wprowadzony zostanie szereg środków prewencyjnych i kontrolnych, m.in.:

• Powiększenie stref zagrożonych wokół ognisk HPAI z 7 km do minimum 15 km (5 km więcej niż obecnie),

• Wydłużenie przerw między wstawieniami drobiu do minimum 14 dni, z obowiązkową kontrolą dezynfekcji,

• Weryfikacja planów bioasekuracji – gospodarstwa niezgodne z planem nie będą uprawnione do odszkodowań,

• Cotygodniowy monitoring zdrowia ptaków w strefach zagrożonych,

• Ograniczenia obsady w fermach – PLW narzuci maksymalną liczbę zwierząt,

• Zakaz organizowania wystaw i targów ptaków w województwach z aktywnymi ogniskami,

• Wzmożona kontrola transportu jaj i piskląt jednodniowych,

• Wymóg każdorazowej dezynfekcji pojazdów paszowych i transportowych,

• Wyznaczenie personelu tylko do jednej fermy, z zakazem przemieszczania się między gospodarstwami.

Co dalej?

Kolejne rundy rozmów z Komisją Europejską są już zaplanowane. Tymczasem, zgodnie z deklaracją środowiska drobiarskiego, kluczowa będzie odpowiedzialność wszystkich uczestników sektora i ścisłe przestrzeganie nowych zasad.

Plan działania nie jest pozbawiony niedogodności, ale – jak podkreślają eksperci – to kompromis, który pozwala uniknąć znacznie poważniejszych konsekwencji dla całej branży.

Przeczytaj także:

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przygotowało projekt rozporządzenia wprowadzającego obowiązkowe szczepienia ochronne kur i indyków przeciwko rzekomemu pomorowi drobiu (ND – Newcastle Disease). Powodem są liczne ogniska choroby, które w ostatnich latach odnotowano na terenie Polski – tylko do początku kwietnia 2025 r. potwierdzono ich już 20.

🦠 ND to choroba wysoce zakaźna, groźna dla stad drobiu gospodarskiego i dzikich ptaków. Najbardziej narażone są kury i indyki.

Co zakłada projekt?

✅ Szczepienia obowiązkowe dla:

• kur i indyków w gospodarstwach komercyjnych,

• piskląt opuszczających zakłady wylęgu.

✅ Koszty szczepień ponosi właściciel drobiu:

• kurczak – ok. 13 gr,

• indyk – ok. 30–40 gr.

✅ Wzmocnione zasady bioasekuracji, m.in.:

• zakaz kontaktu drobiu z dzikimi ptakami,

• obowiązek stosowania mat dezynfekcyjnych,

• rejestr padłych sztuk i transportów.

🕒 Przepisy wejdą w życie dzień po ogłoszeniu, a obowiązek szczepień po 3 miesiącach.

💬 Projekt jest aktualnie w konsultacjach społecznych – uwagi można zgłaszać do 14 kwietnia 2025 r.

Mamy kolejny rekord w ilości wyeksportowanego mięsa drobiowego, co więcej niższy niż w 2023 r. import zapewnił Polsce prawie 10% wzrost dodatniego bilansu handlu tym gatunkiem mięsa.

Wielkość eksportu mięsa drobiowego w 2015-2024 r., tys. ton

Polski handel mięsem drobiowym w latach 2023 i 2024

Jak podaje Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w swoim marcowym raporcie eksport mięsa drobiowego w 2024 r. wyniósł 1 785 489 ton. Oznacza to wzrost o 139 251 ton w porównaniu z rokiem 2023 (+8,46%). Z kolei import mięsa drobiowego wyniósł 49 909 ton, co oznacza że w minionym roku zakupiliśmy o 15,32% mniej tego towaru niż rok wcześniej. Wartość sprzedaży mięsa drobiowego w 2024 r. wzrosła aż o 8,52% w odniesieniu do roku poprzedniego w walucie euro. W sytuacji umacniającej się złotówki wartość eksportu w naszej walucie zwiększyła się o 2,49%.

Wartość polskiego handlu mięsem drobiowym, mln €

Wielkość EKSPORTU mięsa drobiowego w 2023 i 2024 r., tys. ton

Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Holandia, Czechy i Hiszpania – to sześć najważniejszych dla Polski rynków zbytu. Kierowanych jest tutaj ponad 55,82% mięsa wyprodukowanego w Polsce. Najwięcej mięsa kierowane jest do Niemiec – w 2024 r. wyeksportowaliśmy tam 306,1 tys. ton drobiu, co stanowiło 17,14%. Wśród rynków UE* największym naszym klientem jest Wielka Brytania, do której w 2024 r. wyjechało z Polski 188,4 tys. ton, a więc 10,55%. UE*, obok Wielkiej Brytanii, nasz drób trafia także do Kongo (3,8%), Ghany (2,7%), Wietnamu (2,5%) i do Ukrainy (1,79%). W odniesieniu do 2023 r. zdecydowanie więcej mięsa wyeksportowaliśmy do Niemiec (+18,7 tys. ton), Wielkiej Brytanii (+23,1 tys. ton), Francji (+17,4 tys. ton), Hiszpanii (+11,0 tys. ton). Więcej niż w 2023 r. mięsa pojechało także do Kongo. Natomiast mniej mięsa niż rok temu sprzedaliśmy przede wszystkim do Holandii (-18,4 tys. ton), na Litwę (-3,6 tys. ton) oraz do Węgier (-2,2 tys. ton). Niewielkie obniżki dotyczyły także Słowacji, Belgii, Irlandii oraz Danii.

Kierunki EKSPORTU mięsa drobiowego w 2024 r.

Ten artykuł pochodzi z magazynu Hodowca Drobiu 3/2025

Kup ten numer

Kup prenumeratę

Grypa ptaków, znana również jako influenza, to choroba wirusowa wywoływana przez wirusy z rodziny Orthomyxoviridae, które atakują zarówno dzikie, jak i hodowlane ptactwo. Najbardziej niebezpiecznym szczepem jest H5N1, który charakteryzuje się wysoką zjadliwością i zdolnością do zakażania innych gatunków zwierząt, w tym ssaków, a sporadycznie także ludzi.

Sprawdź aktualny stan występowania ognisk ptasiej grypy u drobiu w Polsce w formie mapy

 

Epidemie grypy ptaków mają poważne konsekwencje ekonomiczne. W Stanach Zjednoczonych, do listopada 2024 roku, straty w przemyśle drobiarskim wyniosły około 1,4 miliarda dolarów, z tytułu likwidacji choroby oraz odszkodowań dla hodowców. Wybuchy choroby prowadzą do masowego uboju zakażonych stad, co skutkuje zmniejszeniem podaży produktów drobiarskich i wzrostem ich cen. Na przykład, ceny jaj w USA wzrosły o 53% od stycznia 2024 do stycznia 2025, a prognozy na 2025 rok przewidują dalszy wzrost o 40%.

Występowanie grypy ptaków w sezonie 2024/2025

W 2024 roku wirus H5N1 odnotowano na wszystkich kontynentach. W Stanach Zjednoczonych wirus pojawił się nie tylko wśród drobiu, ale także po raz pierwszy u bydła mlecznego, co stanowiło nowe wyzwanie dla służb weterynaryjnych i zdrowia publicznego. W Europie i Azji wirus nadal powodował liczne ogniska choroby wśród ptaków dzikich i hodowlanych, prowadząc do znacznych strat w sektorze drobiarskim.

Między 23 września a 3 marca 2025 roku w Europie odnotowano 1080 przypadków HPAI typu H5N1 i H5N5 w 33 krajach Europy, z czego 423 dotyczyło ptaków hodowlanych, a 759 dzikich. Wiele z tych ognisk koncentrowało się w regionach o wysokiej gęstości ferm drobiu, co sprzyjało transmisji wirusa między gospodarstwami. Szczególnie dotknięte były tereny w środkowej części Europy oraz północne tereny naszego kontynentu wzdłuż linii morskiej.

Rys. 1. Ogniska grypy ptaków w Europie w okresie 23.09.24 do 3.03.25
źródło: eurlaidata.izsvenezie.it

Sytuacja grypy ptaków w Europie na początku 2025 roku

Na początku marca 2025 roku sytuacja związana z grypą ptaków w Europie nadal pozostawała napięta. W styczniu zgłoszono 144 ogniska HPAI na fermach drobiu, a w lutym ponad 120.

Najwięcej przypadków odnotowano na Węgrzech – aż 115 ognisk, z czego ponad połowa (około 55%) dotyczyła ferm kaczek i gęsi. Polska znalazła się na drugim miejscu pod względem liczby ognisk, których było 53. Najbardziej dotknięte były fermy indyków – do 3. marca wirus rozprzestrzenił się na 25 fermach, na których zlikwidowano ponad 1 mln ptaków. Choć na fermach niosek w Polsce wykryto jedynie 11 ognisk, to dotyczyły one bardzo dużych gospodarstw, co skutkowało koniecznością wybicia aż 3,3 miliona kur.

We Włoszech odnotowano 47 ognisk, w tym 21 na fermach indyków i 15 na fermach niosek. Niemcy natomiast wykazały się dużą skutecznością w identyfikowaniu zakażonych dzikich ptaków – takich przypadków było 197, podczas gdy na fermach drobiu wykryto jedynie 16 ognisk. W Niemczech najczęściej choroba dotykała indyki rzeźne i reprodukcyjne (łącznie 9 ognisk). Podobna sytuacja miała miejsce w Holandii, gdzie wykryto 149 przypadków u dzikich ptaków, głównie wodnych, natomiast na fermach jedynie 4, w większości na niewielkich gospodarstwach przyzagrodowych.

Tab. 1. Ogniska grypy ptaków wsezonach 2018/2019 – 2024/2025*

Pierwsze przypadki grypy ptaków w 2025 roku odnotowano również na Litwie. W styczniu na fermie kur niosek w zachodniej części kraju spośród 246 387 ptaków padło 20 000, a pozostałe wybito, by zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się wirusa.

W odpowiedzi na rozprzestrzeniającą się chorobę wiele krajów europejskich zaostrzyło środki bioasekuracji. Na przykład w Szkocji w styczniu 2025 roku ustanowiono strefę zapobiegania grypie ptaków (AIPZ), nakładając na hodowców obowiązek trzymania ptaków w zamknięciu i stosowania ścisłych procedur dezynfekcyjnych.

Pomimo podjętych działań, utrzymująca się wysoka liczba ognisk HPAI w Europie pokazuje, że konieczne jest nie tylko dalsze monitorowanie i badania nad wirusem, ale także międzynarodowa współpraca, aby skutecznie chronić przemysł drobiarski i ograniczyć straty gospodarcze.

Tab. 2. Występowanie ognisk grypy ptaków na fermach wielkotowarowych w Europie

Metody zapobiegania rozprzestrzenianiu się grypy ptaków

Zapobieganie rozprzestrzenianiu się grypy ptaków opiera się na kilku kluczowych działaniach:

1. Bioasekuracja: Wprowadzenie ścisłych środków higienicznych w gospodarstwach drobiarskich, takich jak ograniczenie dostępu osób postronnych, dezynfekcja sprzętu i odzieży oraz zabezpieczenie paszy i wody przed kontaktem z dzikim ptactwem.
2. Monitoring i wczesne wykrywanie: Regularne badania drobiu i dzikich ptaków na obecność wirusa pozwalają na szybkie wykrycie i izolację ognisk choroby. Nowoczesne metody, takie jak monitoring ścieków, mogą dostarczyć wczesnych sygnałów o obecności wirusa w danym regionie.
3. Szczepienia: W obliczu nasilających się epidemii, niektóre kraje rozważają wprowadzenie szczepień drobiu przeciwko H5N1. W Stanach Zjednoczonych planuje się inwestycje w badania nad szczepionkami oraz wprowadzenie programów szczepień, aby ograniczyć straty w sektorze drobiarskim.
4. Edukacja i współpraca międzynarodowa: Podnoszenie świadomości wśród hodowców oraz współpraca między krajami i organizacjami międzynarodowymi są kluczowe dla skutecznego zwalczania grypy ptaków na globalną skalę.

Rys. 2. Liczba ognisk grypy ptaków w poszczególnych krajach Europy w sezonie 2024/2025*
* dane do 3.03.25, źródło: eurlaidata.izsvenezie.it

Co już wiadomo w skuteczności szczepień?

Najnowsze badania przeprowadzone w Holandii wykazały, że szczepionki przeciwko grypie ptaków zapewniają długotrwałą ochronę drobiu przed wysoce zjadliwym wirusem H5N1. Wyniki te stanowią istotny krok naprzód w walce z tą chorobą, która od lat stanowi poważne zagrożenie dla przemysłu drobiarskiego na całym świecie.

W badaniu, które rozpoczęło się w listopadzie 2022 roku, przetestowano cztery różne szczepionki na kurach nioskach. Po 18 miesiącach od ich podania ptaki zostały poddane ekspozycji na wirusa H5N1. Wszystkie testowane preparaty skutecznie zapobiegały rozprzestrzenianiu się wirusa, jednak dwie z nich wyróżniały się szczególnie wysoką efektywnością. Oprócz ochrony przed zakażeniem skutecznie hamowały transmisję wirusa między ptakami, co jest kluczowe w ograniczaniu rozprzestrzeniania się choroby w stadach.

Holenderskie Ministerstwo Rolnictwa, Przyrody i Jakości Żywności planuje kontynuację badań w warunkach komercyjnych, aby ocenić skuteczność szczepień na fermach drobiarskich. Ostateczne wyniki mogą przyczynić się do opracowania strategii, które zwiększą ochronę drobiu i poprawią bezpieczeństwo produkcji żywności.

Tab. 3. Liczba ognisk z podziałem na gatunki drobiu i podtyp grypy

Podczas gdy w Europie trwają badania nad skutecznością szczepionek, Stany Zjednoczone podejmują konkretne kroki w walce z epidemią HPAI. Departament Rolnictwa USA (USDA) przeznaczył 1 miliard dolarów na walkę z trwającą od 2022 roku epidemią grypy ptaków i wydał warunkową licencję na szczepionkę przeciwko wirusowi H5N2.

Preparat, opracowany przez firmę Zoetis, został zatwierdzony do stosowania u kurcząt na podstawie danych dotyczących jego bezpieczeństwa i skuteczności. USDA podkreśla, że decyzja o wdrożeniu szczepień w komercyjnych stadach drobiu będzie zależna od krajowych organów regulacyjnych i przemysłu drobiarskiego.

W ramach dalszych działań USA planuje odbudowę strategicznych zapasów szczepionek, dostosowanych do aktualnie krążących szczepów wirusa. Równocześnie firma Moderna prowadzi badania nad szczepionką dla ludzi, co pokazuje, że walka z grypą ptaków nabiera globalnego znaczenia.

Grypa ptaków pozostaje poważnym zagrożeniem zarówno dla zdrowia zwierząt, jak i gospodarki. Dlatego kluczowe jest doskonalenie metod prewencji i szybkie reagowanie na nowe ogniska choroby, aby ograniczyć jej wpływ na sektor drobiarski i bezpieczeństwo żywnościowe.

Katarzyna Markowska

 

Ten artykuł pochodzi z magazynu Hodowca Drobiu 3/2025

Kup ten numer

Kup prenumeratę